Της ΣΤΕΛΛΑΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗ
Από άνεργες και αδύναμες συναισθηματικά μέχρι καταρτισμένες και καταξιωμένες στον επαγγελματικό τους χώρο, είναι οι γυναίκες που απευθύνονται κάθε χρόνο στο Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών του Δήμου Ρεθύμνου, θέλοντας να σπάσουν πια την σιωπή τους και να μιλήσουν για τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας που υφίστανται κυρίως από τους συντρόφους ή τους συζύγους τους.
Τα στοιχεία -αν και περιορισμένα- που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα που έγινε το απόγευμα της Δευτέρας στο «Σπίτι του Πολιτισμού» από το Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών του Δήμου, αποτελούν γροθιά στο στομάχι για την σύγχρονη κοινωνία μας, που παρά τις προσπάθειες που καταβάλλει στέκεται αδύναμη μπροστά στο φαινόμενο.
«Το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών όσο περνούν τα χρόνια είναι πιο εμφανής στην κοινωνία μας», ανέφερε χαρακτηριστικά η κοινωνιολόγος του Κέντρου, Ελένη Φουρναράκη, στέλνοντας το δικό της μήνυμα αφύπνισης. Όπως είπε στο Κέντρο Συμβουλευτικής του Ρεθύμνου απευθύνονται κάθε χρόνο γυναίκες από 18 ετών και πάνω και μάλιστα από οποιαδήποτε οικονομική κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο και κοινωνική τάξη.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Κέντρου, που δόθηκαν την περασμένη Δευτέρα στην δημοσιότητα, το προφίλ του θύματος είναι συνήθως γυναίκες παντρεμένες με παιδιά άνεργες, ηλικίας από 36 έως 45 ετών. Είναι δηλαδή γυναίκες, όπως είπε, που έχουν δεχτεί συνήθως ενδοοικογενειακή βία και ο δράστης είναι ο σύντροφος ή ο σύζυγός τους, είτε ο νυν, είτε ο πρώην.
Τον τελευταίο χρόνο μάλιστα οι γυναίκες που από το Ρέθυμνο που απευθύνθηκαν στο Κέντρο του Δήμου φτάνουν σε αριθμό τις 136, εκ των οποίων οι 113 ήταν θύματα βίας και οι 23 είναι γυναίκες πολλαπλών διακρίσεων. Δηλαδή, όπως εξήγησε η κα Φουρναράκη, είναι γυναίκες που κατατάσσονται στις λεγόμενες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, καθώς πρόκειται είτε για άτομα με αναπηρία, είτε μόνο γονείς, είτε πρόσφυγες, είτε άνεργες.
Από την άλλη, ο θύτης είναι άνδρας, Έλληνας, από 36 – 45 ετών και αυτός, απόφοιτος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, εργαζόμενος με καλή οικονομική κατάσταση. Δεν είναι χρήστης ουσιών όμως έχει βιώσει τη βία στο οικογενειακό του περιβάλλον.
«Και εμείς από την πλευρά μας προσπαθούμε να εξυπηρετούμε παρέχοντας οποιαδήποτε στήριξη ζητήσουν οι γυναίκες. Είτε ψυχολογική, είτε κοινωνική, είτε εργασιακή, είτε συμβουλευτική. Επίσης εξυπηρετούμε γυναίκες που βρίσκονται σε κίνδυνο και ζητούν φιλοξενία σε ξενώνες κακοποιημένων γυναικών», πρόσθεσε χαρακτηριστικά η Κοινωνιολόγος του Κέντρου Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών Δήμου Ρεθύμνου.
Οι αριθμοί
Τα στατιστικά στοιχεία του Κέντρου Συμβουλευτικής του Δήμου, δείχνουν ότι από τον Απρίλιο του 2018 έως τον Απρίλιο του 2019, απευθύνθηκαν στο Κέντρο 136 γυναίκες από τις οποίες οι 113 ήταν θύματα βίας και οι 23 πολλαπλών διακρίσεων. Οι γυναίκες αυτές είχαν συνολικά 260 αιτήματα από τα οποία το 33% ήταν αιτήματα για ψυχολογική στήριξη, το 26,5% για κοινωνική στήριξη, το 23,5% για νομική συμβουλευτική, δηλαδή ενημέρωση για τα δικαιώματα και τις ενέργειες που μπορεί να κάνει μία γυναίκα θύμα κακοποίησης βάσει του νόμου, ενώ το 2,3% ζήτησαν νομική βοήθεια, δηλαδή είχαν άμεση ανάγκη για εκπροσώπηση στο δικαστήριο και ενημερώθηκαν για το θεσμό της δωρεάν νομικής βοήθειας.
Ακόμα το 1,5% των γυναικών ζητούσαν φιλοξενία σε ξενώνες, το 9,2% ζητούσαν απλή πληροφόρηση για τον τρόπο λειτουργίας του κέντρου, ενώ το 3,5% είχαν ως αίτημά τους την εργασιακή συμβουλευτική. Τέλος, υπήρξε και ένα πολύ μικρό ποσοστό 0,4% το οποίο είχε ως αίτημά του τη βοήθεια σε συμπλήρωση αιτήσεων όπως για εισαγωγή παιδιών σε παιδικούς σταθμούς ή για προκηρύξεις θέσεων εργασίας.
Σύμφωνα επίσης με τα ίδια στοιχεία, το 90% των γυναικών είναι Ελληνίδες, ενώ το 10% είναι αλλοδαπές. Στο κομμάτι της εκπαίδευσης οι γυναίκες αυτές σε ποσοστό 13,3% έχουν τελειώσει το δημοτικό, το 15% έχει τελειώσει μέχρι και το γυμνάσιο, το 23,9% είναι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το 16,8% έχει κάνει μεταλυκειακές σπουδές, το 9,7% είναι απόφοιτες τεχνολογικής εκπαίδευσης, το 17,7% είναι απόφοιτες πανεπιστημίου, ενώ για το 3,5% δεν υπάρχουν στοιχεία για το μορφωτικό τους επίπεδο.
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση το 41,6% των γυναικών είναι παντρεμένες, το 15,4% είναι άγαμες, το 20,4% βρίσκονται σε διάσταση με το σύντροφό τους και το 15,4% είναι διαζευγμένες.
Στο ίδιο ποσοστό κυμαίνονται οι γυναίκες που βρίσκονται σε κατάσταση χηρείας, που συμβιώνουν με τον σύντροφό τους και αυτές οι οποίες δεν επιθυμούσαν να δηλώσουν την οικογενειακή τους κατάσταση. Στον εργασιακό τομέα, το 47% των γυναικών είναι άνεργες, το 43% είναι εργαζόμενες, το 3% παίρνουν κάποια σύνταξη, ενώ για το 7% δεν υπάρχουν στοιχεία για την επαγγελματική τους κατάσταση.
Ανάμεσα στα στοιχεία του Κέντρου, ενδιαφέρον έχει το αν οι δράστες είναι χρήστες ουσιών. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως το 62,3% δεν είναι χρήστες, το 31,7% είναι χρήστες, ενώ για το 5,8% δεν υπάρχουν στοιχεία. Από τα άτομα που κάνουν χρήση, το 88,8% κάνουν χρήση αλκοόλ και το 18,5% είναι χρήστες ναρκωτικών ουσιών.
Αντώνης Παπαδομανωλάκης: «Όταν μια γυναίκα φτάνει σε μένα, τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζω έναν φοβισμένο άνθρωπο»
Για τον ρόλο της ιατροδικαστικής διερεύνησης στα περιστατικά βίας κατά των γυναικών αναφέρθηκε στην εισήγησή του ο Δρ. Αντώνης Παπαδομανωλάκης, που είναι προϊστάμενος της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Κρήτης και επιστημονικός συνεργάτης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε, όταν γίνεται η εξέταση κάποιου θύματος είναι κατόπιν παραγγελίας μιας προανακριτικής αρχής. Ο ίδιος απέφυγε ωστόσο να δώσει στην δημοσιότητα αριθμούς, καθώς -όπως υποστήριξε- όταν μία γυναίκα φτάσει ενώπιόν του, τότε αυτό είναι η κορυφή του παγόβουνου. Δεδομένου ότι τα περιστατικά που καταγγέλλονται και φτάνουν στον ιατροδικαστή για εξέταση, είναι τα λιγότερα.
«Όλοι γνωρίζουμε ότι κάτω από την επιφάνεια υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός περιστατικών. Αυτό που μπορώ να πω σαν εμπειρία και συμπέρασμα είναι ότι θα έρθει η γυναίκα μετά την τρίτη, την τέταρτη ή και τη πέμπτη φορά, ενώ σε ό,τι αφορά στην βαρύτητα των περιστατικών, ισχύουν τα ίδια πράγματα που γίνονται και δέκα χρόνια νωρίτερα.
Πάντως, τα εν λόγω περιστατικά βίας σπάνια καταλήγουν σε θάνατο, καθώς συνήθως είναι περιστατικά με θλαστικές κακώσεις – απλή σωματική βλάβη, που όμως κάποιες φορές, αν επαναλαμβάνεται αυτό, μπορεί να γίνουν και επικίνδυνες για την υγεία της άτυχης γυναίκας», τόνισε με έμφαση ο κ. Παπαδομανωλάκης.
Ο Αντώνης Παπαδομανωλάκης, μιλώντας επίσης για την εικόνα που παρουσιάζουν τα θύματα που βρίσκονται απέναντί του, υπογράμμισε χαρακτηριστικά πως «όταν μια γυναίκα φτάνει σε μένα, τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζω έναν φοβισμένο άνθρωπο». Και συνεχίζοντας πρόσθεσε ότι ο ρόλος που επιλέγει να έχει είναι κάπως περίεργος, όπως είπε.
«Διότι πάντα πρέπει να κρατάω μια αντικειμενικότητα γιατί ναι μεν από το ιστορικό μπορεί να προκύπτουν διάφορα και μετά από την αντικειμενική εξέταση, μπορεί να προκύψουν ευρήματα. Πάντα όμως έχουμε στο μυαλό μας ότι μπορεί να συμβαίνει και κάτι άλλο, διότι συντάσσεται μία έκθεση η οποία αποστέλλεται στην ανακριτή αρχή και κάποιος θα οδηγηθεί κάποια στιγμή στο δικαστήριο», σημείωσε.
Τέλος, ο προϊστάμενος της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Κρήτης, ξεκαθάρισε ότι ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει δεχτεί οποιαδήποτε παρέμβαση από συζύγους – δράστες, με σκοπό να επηρεαστεί η κρίση του και κατ’ επέκταση το περιεχόμενο της έκθεσης που θα συντάξει.
Βασιλική Πετούση: «Δεν μπορεί να έχεις βία σε μία κοινωνία που δεν δέχεται την βία…»
Την ανάγκη να τηρηθεί το περιεχόμενο της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης, που είναι γνωστό και ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, καθώς και η σημασία που έχει για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και δη της ενδοοικογενειακής βίας, παρουσίασε η αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθύντρια του Εργαστηρίου Φύλου, Βασιλική Πετούση.
Όπως εξήγησε η κα Πετούση η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι ένα εξαιρετικό κείμενο, καθώς είναι το πρώτο κείμενο, όπως είπε, που προσπαθεί να ενοποιήσει ρυθμιστικά τον ορισμό, την αντιμετώπιση, αλλά και την καταγραφή του φαινομένου ώστε να γνωρίζουμε τι γίνεται.
«Διαπιστώθηκε πολλές φορές -είπε- ότι δεν υπάρχει η ενιαία κατανόηση του φαινομένου. Τι είναι αυτό και πως δημιουργείται και έτσι λοιπόν με πολύ κόπο και προσπάθεια φτάνουμε στην Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία επιβάλλει πρόληψη, ποινικοποίηση συμπεριφορών, συνέργειες με διάφορους φορείς για την αντιμετώπιση της βίας, επιβάλει στα κράτη να καταγράφουν το φαινόμενο και να επιβάλουν την τιμωρία του θήτη. Και μέσα στις δράσεις ποινικοποίησης και αντιμετώπισης, υποχρέωση των κρατών είναι να φτιάξουν και το κατάλληλο πλαίσιο, ώστε η αστυνομία να μπορεί, αλλά και να υποχρεώνεται να επέμβει, διότι αυτό είναι πολύ σημαντικό κομμάτι».
Αναφερόμενη ωστόσο η Βασιλική Πετούση στην αυξητική τάση που παρουσιάζουν τα ποσοστά βίας σε βάρος των γυναικών στις μέρες μας, σχολίασε ότι δεν είναι σε θέση να δώσει ξεκάθαρη απάντηση για το εάν παρατηρείται αύξηση του φαινομένου στις σύγχρονες κοινωνίες ή εάν τώρα μόνο μιλούν περισσότερο οι γυναίκες.
«Και δεν μπορώ να απαντήσω για τον απλό λόγο ότι το φαινόμενο αυτό δεν καταγράφεται συνήθως, δεν ανακοινώνεται και δεν δημοσιοποιείται και διότι υπάρχει μεγάλος στιγματισμός για τα θύματα, τα οποία ντρέπονται και διότι πολύ συχνά δεν υπάρχει καν αντιμετώπιση.
Επομένως οι καταγραφές που όντως είναι αυξητικές, μπορεί να οφείλονται και σε αύξηση του φαινομένου και σε αύξηση της καταγραφής του φαινομένου. Ωστόσο, νομίζω ότι είναι ασφαλές να πούμε ότι υπάρχει μια ένταση στο φαινόμενο διότι αν δούμε και σε τι καταστάσεις ζούμε, δηλαδή, εάν εντάξεις στο φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών και τις εμπόλεμες καταστάσεις, όλα αυτά εντείνουν το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών.
Πρέπει όμως να το σημειώνουμε και να το θυμόμαστε πάντα ότι δεν αφορά μόνο κάποιες γυναίκες, αφορά όλες τις γυναίκες, δυνητικά, χωρίς να υπάρχει διάκριση σε επίπεδο εκπαίδευσης, κοινωνικής τάξης κ.α. Με απλά λόγια, το φαινόμενο δεν κάνει διακρίσεις», τόνισε χαρακτηριστικά.
Σε κάθε περίπτωση -όπως εξήγησε η αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης- όταν λέμε βία κατά των γυναικών, εννοούμε δηλαδή, ένα σύνολο από πράξεις, καθώς μπορεί να είναι λεκτική, ψυχολογική, οικονομική, σωματική κακοποίηση και άλλα. Άλλωστε, όπως πρόσθεσε, η σωματική κακοποίηση φαίνεται περισσότερο και είναι πολύ έντονη, όμως, δεν είναι απαραίτητα το αποκλειστικά βλαπτικό φαινόμενο, δεδομένου ότι και η λεκτική βία ή η απομόνωση που μπορεί να έχει κάποιος, είναι και αυτό επίσης πολύ σημαντικό.
Ερωτηθείσα επίσης για το τι φταίει για την συμπεριφορά βίας σε βάρος μιας γυναίκας, η ίδια εξήγησε ότι πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, εντοπίζοντας την κύρια αιτία στην κατανόηση της διαφορετικότητας, αλλά και της ανισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών.
«Δηλαδή, όπως είπε, για να έχεις αυτό το φαινόμενο πρέπει να έχεις ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα. Να έχεις ή και να θεωρείς ότι έχεις. Υπάρχουν συνθήκες ανισότητας ακόμα και σήμερα, μην νομίζουμε ότι έχουν εξαλειφθεί οι συνθήκες ανισότητας. Βεβαίως έχουμε πρόοδο σε διάφορους τομείς και σε διάφορες χώρες, αλλά δεν είναι η πραγματικότητα για όλους έτσι. Το πρώτον λοιπόν είναι η ανισότητα στα δύο φύλα και το δεύτερον είναι η αίσθηση της κατωτερότητας της γυναίκας. Ωστόσο, τα φαινόμενα αυτά δεν θα υπήρχαν, αν δεν υπήρχε μία υπόρρητη αποδοχή της βίας. Δεν μπορεί να έχεις βία σε μία κοινωνία, η οποία δεν δέχεται την βία και την καταδικάζει ή την αντιμετωπίζει. Και βλέπουμε ότι όσο αυξάνει η ανοχή μας στην βία, αυξάνει και η ανοχή μας στην έμφυλη βία ή στις συνθήκες να δημιουργήσουν έμφυλη βία. Άρα, γιατί όχι να δημιουργηθούν και αυτές οι καταστάσεις. Επίσης, έχει να κάνει πολύ και με το πώς αντιλαμβάνεται κάποιος τον ρόλο του άνδρα και το ρόλο της γυναίκας και βέβαια να μην ξεχνάμε ότι οι συνθήκες ψυχολογικής πίεσης και οικονομικής αποξένωσης που δημιουργούνται, δεν επιτρέπουν και την απελευθέρωση από αυτό το γεγονός. Και για τον λόγο αυτό χρειάζονται και οι υποστηρικτικές δομές».
Η ημερίδα και η έκθεση φωτογραφίας
Η εν λόγω ημερίδα με θέμα «η βία κατά των Γυναικών, ως κοινωνικό φαινόμενο με πολλαπλές διαστάσεις», διοργανώθηκε στο «Σπίτι του Πολιτισμού» -παρουσία εκπροσώπων αρχών, φορέων, συλλόγων και πλήθους κόσμου- από το Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών Δήμου Ρεθύμνου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών, που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Νοεμβρίου.
Στην ημερίδα συνέδραμαν με την επιστημονική τους γνώση και την επαγγελματική τους εξειδίκευση, εκπρόσωποι επιστημονικών φορέων, όπως το Πανεπιστήμιο Κρήτης, κρατικών υπηρεσιών Ασφάλειας, όπως η Αστυνομική Διεύθυνση, κοινωνικών δομών, όπως το Κέντρο Ψυχικής Υγείας, ο Ξενώνας φιλοξενίας Γυναικών κ.α.
Οι καταρτισμένοι εισηγητές παρουσίασαν στο κοινό ως καθ’ ύλην αρμόδιοι, κάποιες από τις πολυσύνθετες παραμέτρους που συνθέτουν το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών μέσα από ένα πολυπρισματικό πεδίο που περιλαμβάνει τόσο τα θύματα -γυναίκες και ανήλικα παιδιά- όσο και τους δράστες.
Εξάλλου, το κάλεσμα ευαισθητοποίησης που απηύθυνε το Κέντρο είναι για να ενισχύσει η τοπική κοινωνία την καθημερινή δράση όλων των εμπλεκομένων φορέων, στην προσπάθεια εξάλειψης της βίας όπου, όποτε και με όποιο τρόπο αυτή εκδηλώνεται, όποιο κι αν έχει αποδέκτη, όχι μόνον στο δικό μας τόπο, αλλά παντού.
Ωστόσο, πέρα από τις επιστημονικές εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν στην διάρκεια της ημερίδας, οι συμμετέχοντες είχαν την δυνατότητα να δουν και την έκθεση φωτογραφίας που φιλοξενήθηκε στον χώρο με θέμα «Οι άνδρες λένε ΟΧΙ στη βία κατά των γυναικών».
Σύμφωνα με την αρμόδιο αντιδήμαρχο Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Κοινωνικής Πολιτικής, Άννα Ελευθεριάδου – Γκίκα, η έκθεση ήταν μια πρωτότυπη ιδέα, καθώς ζητήθηκε από 22 Ρεθεμνιώτες, που προέρχονται από διάφορους επαγγελματικούς χώρους, να φωτογραφηθούν στέλνοντας το δικό τους μήνυμα κατά της βίας των γυναικών.
«Ζητήσαμε από γνωστούς και αγαπητούς Ρεθεμνιώτες να φωτογραφηθούν και να πουν «όχι» στη βία σε βάρος των γυναικών. Είχαμε πολύ θερμή ανταπόκριση και από τους 22. Πιάσαμε όλες τις ηλικιακές ομάδες και όλα τα κοινωνικά και επαγγελματικά στρώματα, πολιτικούς, καλλιτέχνες, επιστήμονες, ελεύθερους επαγγελματίες, αθλητές και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Και αισθητικά ο κ. Καραταράκης -τον οποίο ευχαριστούμε πολύ- έκανε μια πολύ καλή δουλειά με μεράκι. Αυτό στο οποίο όμως θέλω να σταθώ είναι στον «σκοτεινό» αριθμό των γυναικών που υφίστανται βία. Ας ελπίσουμε εμείς -διότι κυρίως εμείς οι μάνες είμαστε υπεύθυνες- να αλλάξει αυτό. Να μην δημιουργούμε δυνητικά θύματα και θήτες και ας ελπίσουμε ότι δεν θα παραμένει «σκοτεινός» πια αυτός ο αριθμός», τόνισε μεταξύ άλλων η κα Ελευθεριάδου – Γκίκα.