Η εκπόνηση ενός εθνικού σχεδίου δράσης που θα περιλαμβάνει ένα αναλυτικό σχεδιασμό, καθώς και μέτρα διαχείρισης, με απώτερο στόχο την διατήρηση των ειδών, τη διάσωση, την προστασία τους, αλλά και τη βελτίωση της ωοτοκίας αποτελεί το αντικείμενο του έργου «LIFE-IP 4 NATURA», του πρώτου ολοκληρωμένου έργου LIFE (LIFE Integrated Project) για την προστασία της φύσης που έχει αναλάβει ποτέ να υλοποιήσει η χώρα μας, με πρωτοβουλία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) και σε συνεργασία με ακόμα 9 εταίρους (Πανεπιστήμιο Πατρών, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, WWF Ελλάς, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Περιφέρεια Κρήτης, Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Περιφέρεια Αττικής, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου-Δυτικής Μακεδονίας, Πράσινο Ταμείο).
Το Σχέδιο Δράσης για την χελώνα Caretta caretta, που στόχο έχει τη διάσωση και προστασία του είδους παρουσιάστηκε χθες στην αίθουσα εκδηλώσεων της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου, από στελέχη του Συλλόγου «Αρχέλων» (υπεύθυνου για την εκπόνηση του σχεδίου στο πλαίσιο του έργου LIFE EUROTURTLES) και του ΥΠΕΝ.
Σε σχετικές δηλώσεις της η Αλεξάνδρα Καββαδία, συντονίστρια του έργου «LIFE-IP 4 NATURA», από πλευράς υπουργείου Περιβάλλοντος ανέφερε: «Γίνονται διαβουλεύσεις με την τοπική κοινωνία, στο πλαίσιο του προγράμματος «LIFE-IP 4 NATURA», ένα έργο που συντονίζει το υπουργείο Περιβάλλοντος διάρκειας οκτώ ετών. Μια από τις δράσεις του προγράμματος είναι η εκπόνηση και θεσμοθέτηση σχεδίων δράσης για είδη και οικότοπους. Οι τοπικές διαβουλεύσεις ξεκίνησαν με την χελώνα καρέτα και ακολουθούν στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας για τον οικότοπο «θίνες των παραλίων με Juniperus spp.» που είναι ο οικότοπος στην Χρυσή και στο Κεδρόδασος. Τα σχέδια δράσης παρουσιάζουν τη βιολογία των ειδών αλλά περιγράφουν και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τη διαχείριση των ειδών και των οικοτόπων. Συζητάμε με αρμοδίους και φορείς αυτά τα μέτρα, ώστε να ληφθούν ολοκληρωμένες δράσεις για βελτίωση και διατήρηση της καλής κατάστασης των ειδών και των οικοτόπων».
Από την πλευρά της Παναγιώτα Θεοδώρου, συντονίστρια θεμάτων προστασίας και διατήρησης του συλλόγου «Αρχέλων» μίλησε για την σημασία των σχεδίων, που αποτελούν, όπως είπε χαρακτηριστικά, μια αναγκαιότητα για την χώρα, αφού θα καλύψουν ένα μεγάλο κενό που υπάρχει σήμερα. Όπως εξήγησε στο πλαίσιο της εκπόνησης των σχεδίων δράσης, θα γίνει μια αναθεώρηση του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου και τα σχέδια αυτά θα έχουν εξαετή ισχύ με στόχο διαρκώς να εμπλουτίζονται και να ανανεώνονται. Χαρακτηριστικά, μιλώντας στα «Ρ.Ν.», τόνισε: «Γίνεται διαβούλευση για το σχέδιο δράσης που αφορά προστασία θαλασσίων χελωνών στα πλαίσια ευρωπαϊκών προγραμμάτων με συντονιστή το υπουργείο Περιβάλλοντος. Η χώρα μας έχει λάβει την υποχρέωση να εκπονήσει εθνικά σχεδία δράσης για την προστασία συγκεκριμένων ειδών. Μέσα σε αυτά συγκαταλέγεται ένα κατεξοχήν εμβληματικό είδος όπως είναι οι θαλάσσιες χελώνες καρέτα καρέτα, που κάνει και τις φωλιές της στην Κρήτη σε τρεις βιοτόπους, Ρέθυμνο, Χανιά και στον κόλπο της Μεσσαράς. Είναι ένα σχέδιο εξαετής διάρκειας, θα βγει ως υπουργική απόφαση στο τέλος του 2020, όπως είναι η συμβατική υποχρέωση της χώρας μας και στόχο έχει να βελτιώσει την κατάσταση διατήρησης των θαλασσίων χελωνών στην Ελλάδα μέσα από την ανάκαμψη των αναπαραγωγικών πληθυσμών που φιλοξένει η χώρα μας και μέσα από την ολοκληρωμένη διαχείριση των βιοτόπων της θαλάσσιας χελώνας.
Το σχέδιο δράσης προτείνει συγκεκριμένα μέτρα με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα».
Κενά, ελλείψεις και παραβατικότητα η υφιστάμενη κατάσταση
Η σημερινή κατάσταση με την νομοθεσία χαρακτηρίζεται από ελλείψεις, κενά και παραβατικότητα σε ό,τι αφορά τη διατήρηση, διάσωση και προστασία των ειδών και των οικοτόπων για το λόγο αυτό η εκπόνηση των σχεδίων δράσης χαρακτηρίζεται απαραίτητη όπως εξηγεί η κα Θεοδώρου. Η νομοθεσία όπως προσθέτει θα πρέπει να προβλέπει ελεγκτικούς μηχανισμούς και κυρώσεις στου παραβάτες και όλες οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες θα πρέπει ταυτόχρονα να ενισχυθούν με τον απαραίτητο αριθμό προσωπικού και τον κατάλληλο εξοπλισμό για να μπορούν να επιτελέσουν το έργο τους. «Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει θεσμικό πλαίσιο για τη θαλάσσια χελώνα και για την προστασία των βιοτόπων της, σε κάποιες περιπτώσεις έχουν εκδοθεί ειδικά νομοθετήματα όπως προεδρικά διατάγματα. Σε κάθε περίπτωση όμως έχουν εντοπιστεί κενά, ελλείψεις, παραβατικότητα, η οποία σε πολλές περιπτώσεις σε ό,τι αφορά τις υφιστάμενες διατάξεις υπάρχει δυσκολία ως προς τον έλεγχο και τη σωστή εφαρμογή της νομοθεσίας. Σε κάθε περίπτωση το σχέδιο προτείνει μεταξύ άλλων να γίνει μια συνολική θεώρηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, ώστε να καλυφτούν τα κενά και να βελτιωθεί η προστασία του είδους. Σίγουρα όταν μιλάμε για νομοθεσία, προϋπόθεση για να τη διασφαλίσουμε είναι να υπάρχει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο έλεγχου. Υπάρχουν αρκετές συναρμόδιες υπηρεσίες για την προστασία θαλάσσιων χελωνών όσο και για το είδος. Το ζήτημα είναι ο καλός συντονισμός και να υπάρχουν και οι κατάλληλοι προϋπολογισμοί στις υπηρεσίες γιατί χωρίς το σωστό δυναμικό των υπηρεσιών, είτε σε ανθρωπινό δυναμικό είτε σε εξοπλισμό, δεν είναι δυνατό να υλοποιηθούν οι έλεγχοι. Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο αυτό έλειπε από την χώρα. Άρα χρειάζεται ένα συνολικό σχέδιο για το τι θέλουμε να κάνουμε την επομένη εξαετία. Θα αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων και θα επανεκδοθεί νέο. Μέχρι σήμερα υπάρχουν νομοθετήματα για συγκεκριμένους βιοτόπους, υπουργικές αποφάσεις για παραχώρηση αιγιαλού που μέσα υπάρχουν όροι για κάποια βασικά διαχειριστικά μέτρα για παράλιες ωοτοκίες την τουριστική περίοδο, ώστε να υπάρχει η απρόσκοπτη φωλεοποίηση του είδους και υπάρχουν κάποια Π.Δ. της δεκαετίας τους 80 που απαγορεύουν τη σύλληψη, την θανάτωση των θαλασσίων χελωνών».
Τα σχέδια δράσης
Τα Σχέδια Δράσης είναι κατευθυντήρια έγγραφα που περιγράφουν συγκεκριμένες δράσεις και μέτρα για την προστασία, τη διατήρηση ή και την αποκατάσταση ενός είδους ή ενός οικοτόπου με στόχο τη βελτίωση της συνολικής κατάστασης διατήρησής του. Οι δράσεις που προτείνονται μπορεί να περιλαμβάνουν τη θεσμική προστασία, τη βελτίωση και αποκατάσταση ενδιαιτημάτων και περιοχών, καθώς και την ευαισθητοποίηση του κοινού. Η σύνταξη και εφαρμογή τους βασίζονται σε ερευνητικά δεδομένα και στη συντονισμένη προσπάθεια ανάμεσα σε κρατικούς φορείς, επιστήμονες διαφορετικών ειδικοτήτων, την κοινωνία των πολιτών, τις τοπικές κοινότητες και γενικά όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Τα Σχέδια Δράσης μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν και ως οδηγοί για την εξασφάλιση των απαραίτητων χρηματοδοτικών πόρων.
Τα Σχέδια Δράσης είναι βασικά εργαλεία προστασίας και διατήρησης της βιοποικιλότητας και ως τέτοια προβλέπονται από την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία. Με δεδομένο ότι η απώλεια βιοποικιλότητας έχει πια εξελιχθεί σε παγκόσμια κρίση, με συνέπειες που αγγίζουν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας και ευζωίας, η ανάσχεσή της συνιστά, πέραν των όποιων νομικών υποχρεώσεων, αυτονόητο καθήκον απέναντι στην κοινωνία και τις μελλοντικές γενιές.
Το Έργο «LIFE-IP 4 NATURA», στο πλαίσιο του οποίου εκπονούνται και θεσμοθετούνται τα Σχέδια Δράσης, είναι το μεγαλύτερο σε διάρκεια και χρηματοδότηση ευρωπαϊκό πρόγραμμα για τη φύση που έχει λάβει ποτέ η Ελλάδα.