Εκείνο το βράδυ που παρουσιάστηκε, στο Ωδείο,το βιβλίο με ποίηση γυναικών του Ρεθύμνου,που μελοποίησε ο Μπάμπης Πραματευτάκης, «έκλεψε» την παράσταση και μια χαριτωμένη παιδούλα με σεμνό παρουσιαστικό. Ήταν η Μαρία Αρ. Καραγιάννη, που η ποίησή της έδειχνε ωριμότητα αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία της. Γι’ αυτό και η επιλογή να συμπεριλάβουμε ποίημά της στη συλλογή αν και ήταν ακόμα μαθήτρια.
Όταν είχαμε σχολιάσει το γεγονός με την ακούραστη συνοδοιπόρο μου σε πολλά πολιτιστικά ρίσκα Γιάννα Κεφαλογιάννη, που είχε και την πρωτοβουλία της έκδοσης με την θεσμική της ιδιότητα ως γραμματέως στο Εργατικό Κέντρο, μου είχε πει:
«Αυτό το κορίτσι κάποτε θα μας κάνει περήφανους».
Κι ήρθε πρόσφατα, χρόνια μετά από εκείνη τη βραδιά, ένα κρατικό βραβείο λογοτεχνίας να δικαιώσει τη φίλη μου.
Γιατί η Μαρία στο μεταξύ είχε μια εξαιρετική πορεία που της έδωσε αρκετές συγκινήσεις.
Η δίψα της για γνώση της έχει δώσει μέχρι σήμερα Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης «Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων» του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου και Πτυχίο τμήματος Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΜΙΘΕ / ΙΦΕ).
Έχει συμμετάσχει σε επιμορφωτικά και επιστημονικά σεμινάρια εκπαιδευτικού, κοινωνιολογικού, οικονομικού και άλλου περιεχομένου διαφόρων δομών και φορέων και φροντίζει να μη χάνει σεμινάρια, διαλέξεις και εκδηλώσεις κοινωνικού και πολιτισμικού περιεχομένου. Από τις αγαπημένες της δράσεις είναι και όσες σχετίζονται με τη φιλαναγνωσία.
Ο εθελοντισμός ήταν πάντα μέσα στα ενδιαφέροντά της και σήμερα αποτελεί μέλος του Συλλόγου «Μανούλες Ρεθύμνου» που έχει κοινωνικό χαρακτήρα και υποστηρικτική δράση προς παιδιά και τις οικογένειές τους που χρήζουν ανάγκης για υλική, ψυχολογική ή συναισθηματική υποστήριξη. Επίσης αναφέρει το βιογραφικό της και τους παρακάτω ενδιαφέροντες σταθμούς εθελοντικής δράσης:
Ιούνιος – Ιούλιος 2011: Εθελοντική συμμετοχή στους Παγκόσμιους Θερινούς Αγώνες Special Olympics Αθήνα 2011 στον τομέα φιλοξενίας των αθλητών.
Ιούλιος – Αύγουστος 2010: Εθελοντική συμμετοχή στο Αναγεννησιακό Φεστιβάλ Ρεθύμνου στους τομείς της οργάνωσης και της γραμματειακής υποστήριξης.
Ιούλιος 2007: Εθελοντική συμμετοχή στο 21ο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Μπάσκετ Παίδων, που διεξήχθη στο Ρέθυμνο, ως υπεύθυνη φιλοξενίας υψηλών προσκεκλημένων του γραφείου ενημέρωσης του Πρωταθλήματος.
Έχει δημιουργήσει στο μεταξύ και μια ευτυχισμένη οικογένεια με τον γνωστό πολιτικό μηχανικό και Γιάννη Εμμ. Λίτινα κι έχουν αποκτήσει δυο χαριτωμένα παιδιά 9 και 3 ετών.
Έχει λάβει αρκετές ακόμα βραβεύσεις και διακρίσεις σε πανελλήνιο και πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Υπάρχει η υπογραφή της στις εκδόσεις.
Κοπιδάκης Μ.Ζ. (εισαγωγή) και Καραγιάννη Αρ. Μαρία (φιλολογική επιμέλεια), Ελευθέριος Βενιζέλος και Μαρία Ελευθερίου: Η αλληλογραφία (1889 – 1890), 2018, εκδ. Καστανιώτη (Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2019).
Καραγιάννη Αρ. Μαρία, 2017, Ένας Ξύλινος Αδελφός, εκδ. Βιβλιοσκόπιο (παραμύθι για παιδιά 4 – 7 ετών).
Ψαχαρόπουλος Γεώργιος, 2004, Μη Κρατικά Πανεπιστήμια, Το Άρθρο 16 του Συντάγματος πρέπει να αλλάξει, εκδ. Ποταμός (επιμέλεια: Καραγιάννη Αρ. Μαρία).
Έχει συμμετάσχει επίσης σε συλλογικές και ποιητικές εκδόσεις.
Μια συνέντευξη με τη βραβευμένη δημιουργό
Αναζήτησα τη Μαρία με χαρά για να μιλήσουμε. Είχαμε τόσα να πούμε και για τις διακρίσεις της και για την σημερινή της ζωή, αυτή της συζύγου και μητέρας πλέον.
Και όπως θα διαπιστώσετε η εκλεκτή συμπολίτισσα και πολυβραβευμένη λογοτέχνης, είχε πολλά και ενδιαφέροντα να μας πει απαντώντας σε ανάλογες ερωτήσεις:
- Έκανες την εμφάνισή σου πολύ νωρίς στη λογοτεχνία. Από πότε θα θέλαμε να μας θυμίσεις και με ποια αφορμή;
Η πρώτη συνειδητή προσπάθεια να γράψω, την οποία και θυμάμαι, έγινε με ένα ποίημα στη β’ δημοτικού με αφορμή το θρήνο της Ανδρομάχης για τον νεκρό Έκτορα, ένα γεγονός που με είχε αναστατώσει πολύ. Από εκεί και πέρα, καθώς το σχολικό περιβάλλον με επικρότησε, ξεκίνησα και έγραφα πιο συστηματικά για οτιδήποτε με απασχολούσε.
- Πότε παρουσιάστηκε δουλειά σου σε ευρύτερο κοινό;
Το σχολείο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να αποβάλω οποιαδήποτε συστολή είχα σχετικά με την έκθεση των γραπτών μου σε κοινό. Πολύ συχνά γινόταν παρουσίαση κάποιου κειμένου ή ποιήματος στο σχολικό περιβάλλον, νομίζω όμως πως οι σχολικές εφημερίδες αποτέλεσαν το πρώτο πρόσφορο έδαφος, ώστε να εκφραστώ δημιουργικά προς ένα κοινό εκτός του δικού μου μικρόκοσμου. Αν, φυσικά, θέλουμε να μιλήσουμε για μια περισσότερο επίσημη παρουσία δεν μπορώ να παραλείψω την έκδοση «Ρέθεμνος: Γυναικείες Παρουσίες στην Ποίηση» το 1998, όπου μου έγινε η τιμή να συμμετάσχω ανάμεσα σε πολλές καταξιωμένες Ρεθεμνιώτισσες. Πρόκειται για μια συλλογή, την οποία μελετώ ακόμα με ενθουσιασμό και, ας μου επιτραπεί να σημειώσω εδώ, πως είμαι πολύ περήφανη που μετρώ μία ακόμα συμμετοχή στην αντίστοιχη έκδοση του 2020.
- Είχες συμπαράσταση στην πρώτη εκδήλωση των ανησυχιών σου;
Βέβαια! Ήδη αναφέρθηκε το σχολείο, ευτυχώς υπήρξαν κάποιοι δάσκαλοι και καθηγητές που με βοήθησαν όχι μόνο να αναπτύξω και να εξελίξω τις δυνατότητές μου, αλλά κυρίως να αποκτήσω εμπιστοσύνη σε αυτές.
Σαφέστατα οι γονείς μου ήταν πάντα δίπλα μου. Με ενθάρρυναν να γράφω και ενίσχυαν κάθε απόπειρα ενασχόλησης με τη λογοτεχνία. Χωρίς οι ίδιοι να την έχουν στα άμεσα ενδιαφέροντά τους είναι άξιο λόγου το πώς κατόρθωσαν να με διδάξουν και να με καθοδηγήσουν μέσα από την απλή καθημερινότητα. Πάντως, μέσα μου πιστεύω ότι και οι ίδιοι είχαν τέτοιες ανησυχίες οι οποίες όμως δεν αναπτύχθηκαν επαρκώς.
Δεν μπορώ, φυσικά, να παραλείψω και αξιόλογους ανθρώπους του Ρεθύμνου, οι οποίοι μέσα από την όποια ιδιότητά τους με στήριξαν και με επικρότησαν. Είναι πολύ σημαντικό για ένα παιδί να βρίσκει το δρόμο του μέσα από τα πατήματα μεγαλύτερων και καταξιωμένων ανθρώπων. Ευτυχώς στην πόλη μας υπήρχαν και υπάρχουν αρκετοί και προέρχονται από ποικίλους χώρους, λογοτεχνικούς, εικαστικούς, εκπαιδευτικούς, δημοσιογραφικούς.
- Κι ήρθαν μετά οι διακρίσεις. Ποιες είναι με τη σειρά;
Το 1993 ήρθε η πρώτη διάκριση στον ΙΑ’ παγκρήτιο διαγωνισμό του Συλλόγου Φιλολόγων Χανίων με θέμα το Πολυτεχνείο, στον οποίο είχα λάβει με ποίημα το α’ βραβείο κατηγορίας. Λίγο πιο μετά κείμενό μου έλαβε διάκριση σε διεθνή διαγωνισμό της United Schools International (USI) με θέμα την οικογένεια. Το 1996 ήρθε το γ’ βραβείο στον 4ο Πανελλήνιο Ποιητικό Διαγωνισμό του τμήματος Δ.Ε.Π.Α.Σ. του Δήμου Σαλαμίνας στη μνήμη του Άγγελου Σικελιανού. Πολύ αργότερα, το 2016 ήθελα να δοκιμαστώ και σε άλλο είδος, καθώς ούσα πια μητέρα είχα αποκτήσει νέα οπτική απέναντι στην παιδική λογοτεχνία. Έτσι πήρα μέρος στον διαγωνισμό των εκδόσεων Βιβλιοσκόπιο, στον οποίο έλαβα το γ’ βραβείο με την παιδική ιστορία «Ένας Ξύλινος Αδελφός», της οποίας η έκδοση πραγματοποιήθηκε τον επόμενο χρόνο.
- Φθάσαμε και στο Κρατικό Βραβείο. Τι σημαίνει για σένα η μεγάλη αυτή διάκριση σε τόσο νεαρή ηλικία;
Σίγουρα αποτελεί μια πολύ μεγάλη τιμή! Δεν θα ήθελα να την εξετάσω τόσο σε προσωπικό επίπεδο, καθώς δεδομένα νιώθω υπερήφανη, όσο σε επίπεδο ποιότητας του έργου. Για να εκδοθεί το έργο Ελευθέριος Βενιζέλος και Μαρία Ελευθερίου: Η αλληλογραφία (1889 – 1890) πραγματοποιήθηκε έρευνα δύο ετών, επίπονη θα έλεγα, όπως βέβαια όλες οι ιστορικές έρευνες. Σε αυτήν, όμως, υπήρχαν επιπλέον δυσκολίες που έπρεπε να ξεπεραστούν. Καταρχάς το γεγονός ότι υπήρχαν αρκετοί μύθοι και σκοτεινά σημεία γύρω από τη ζωή του Ελ. Βενιζέλου εκείνη την εποχή, βλέπετε η φήμη του ήταν ακόμα περιορισμένη στην Κρήτη. Επιπλέον, πολλά έχουν ειπωθεί τόσο για την Μαρία, την αρραβωνιαστικιά του, όσο και για τη σχέση του με την οικογένειά της. Δεν πρέπει να παραλείψω και την ταραχώδη περίοδο, στην οποία εξελίσσονται τα γεγονότα, που περιπλέκει τα πράγματα ως προς τα εμπλεκόμενα πρόσωπα και τις καταστάσεις. Έπρεπε, λοιπόν, να μπούμε μαζί με τον συνεργάτη μου, κ. Μ.Ζ. Κοπιδάκη -τον οποίο ευχαριστώ θερμότατα και από εδώ- σε αυτή τη διαδικασία έρευνας με πολύ μεγάλη προσοχή, ανεπηρέαστοι από όσα έχουν ήδη γραφτεί και να κινηθούμε με γνώμονα την αντικειμενικότητα. Περισσότερο δε όταν πρόκειται για ένα πρόσωπο που εκτείνεται ευρέως σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, γνωστό στον καθένα που γνωρίζει στοιχειωδώς ιστορία, οφείλουμε να αγνοήσουμε το όποιο πέπλο το σκεπάζει και να τολμήσουμε να το σηκώσουμε και να δούμε κάτω από αυτό την αλήθεια. Βασική παράμετρος σε όλο αυτό υπήρξε η μελέτη του πρωτογενούς υλικού της αλληλογραφίας, πάνω στην οποία βασίστηκαν όλα τα υπόλοιπα. Επομένως, πρόκειται για ένα έργο για το οποίο είμαι πάρα πολύ ικανοποιημένη και θεωρώ ότι μια τέτοια διάκριση το επιστεγάζει ως προσπάθεια αποτύπωσης της αλήθειας.
- Πώς βλέπεις το παρόν της Ελληνικής Λογοτεχνίας σε σύγκριση με το χθες;
Εκείνο που με χαροποιεί είναι ότι υπάρχει μια γενικότερη στροφή προς την ενασχόληση με τη λογοτεχνία. Αυτό δεικνύει έναν δυναμικό τομέα με τεράστιες προοπτικές παρά τις όποιες αντιξοότητες αντιμετωπίζει κατά καιρούς. Σίγουρα η σύγχρονη εποχή προσφέρει πολλά ερεθίσματα στους γράφοντες και πολλές δυνατότητες επιλογής στους αναγνώστες. Από εκεί και πέρα καλό είναι να αναζητούμε επί το πλείστον τα ποιοτικά χαρακτηριστικά ενός λογοτεχνικού έργου και να μην παρασυρόμαστε μόνο από την ευκολία της τέρψης.
Με υπομονή και αισιοδοξία αντιμετωπίζει την κρίση
- Πώς είναι η καθημερινότητά σου;
Αν έπρεπε να χρησιμοποιήσω ένα μόνο επίθετο για να την χαρακτηρίσω, αυτό θα ήταν «γεμάτη»! Οι υποχρεώσεις είναι πολλές, όπως άλλωστε όλων εκείνων που καλούνται να ανταπεξέλθουν καθημερινά στις εργασιακές και οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Αυτό που σίγουρα αποτελεί σημείο αναφοράς δικό μου και του συζύγου μου είναι τα παιδιά μας, ο Μανώλης και η Αρίστη, στα οποία προσπαθούμε να είμαστε όσο πιο κοντά γίνεται και να χαιρόμαστε το μεγάλωμά τους. Από εκεί και πέρα, όταν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες, καταπιάνομαι με διάφορες ασχολίες που αποτελούν προσωπική διέξοδο και αποσυμπίεση από το άγχος της καθημερινότητας.
- Πώς αντιμετωπίζεις τις κρίσεις των καιρών;
Με υπομονή και αισιοδοξία. Πάντα υπάρχει στο μυαλό μου πως οι κρίσεις παντός είδους δεν θα πάψουν να υφίστανται. Ακόμα και αν υπάρχουν φορές που ακουμπάω στα όριά μου, προσπαθώ να βλέπω έξω από τις δύσκολες καταστάσεις, να εντοπίζω τα θετικά σημεία που δημιουργούνται και να τα εκμεταλλεύομαι. Αυτή η τακτική με έχει βοηθήσει στο να μην δημιουργώ «κενά» στη ζωή μου, να κοιτάζω πίσω και πάντα να βλέπω κάτι που αξίζει να θυμάμαι.
- Πρόσφατα είχαμε την Παγκόσμια Ημέρα κατά της βίας σε βάρος των γυναικών. Ποιο θα ήταν το δικό σου μήνυμα;
Κανένας δεν έχει δικαίωμα να ασκεί βία ή υποχρέωση να την δέχεται. Δυστυχώς όλο και περισσότερα περιστατικά βίας κατά των γυναικών έρχονται στο φως. Το ζητούμενο για εμένα είναι να συνειδητοποιήσουν οι γυναίκες την εσωτερική δύναμη που έχουν, ώστε να απομακρυνθούν από οποιαδήποτε πηγή που τους κάνει κακό. Αν μπορούσα να πω κάτι, θα ήταν αυτό, ότι οι ίδιες οι γυναίκες έχουν τη δύναμη να ορίσουν τον εαυτό τους, το σώμα τους και τη ζωή τους.
- Επικροτείς αυτή τη σιωπή της πνευματικής ηγεσίας του τόπου στα προβλήματα της καθημερινότητας;
Γενικά δεν επικροτώ καμία σιωπή τέτοιου είδους. Δεν ξέρω, ωστόσο, τι εννοούμε λέγοντας σιωπή της πνευματικής ηγεσίας. Και το λέω αυτό επειδή πιστεύω ότι μάλλον δεν λαμβάνουμε υπόψη αυτά που λένε οι πνευματικοί άνθρωποι, γιατί θεωρούμε ότι δεν μας αφορούν. Ξέρετε, πολλοί είναι εκείνοι που κατά καιρούς έχουν τοποθετηθεί επί των καθημερινών ζητημάτων ποικιλοτρόπως, πλέον βοηθά πολύ και η τεχνολογία με τους νέους τρόπους κοινωνικής δικτύωσης. Δυστυχώς, όμως, τους αντιλαμβανόμαστε περισσότερο ως θεωρητικούς της ζωής και προσπερνάμε τα λόγια και τις αντιλήψεις τους, ενδεχομένως και τις πράξεις τους, τις εντάσσουμε περισσότερο στην δική τους στάση ζωής και δεν βάζουμε τον εαυτό μας μέσα σε αυτό που αναφέρονται. Τους τοποθετούμε έξω από εμάς και παράλληλα με εμάς. Φυσικά, δεν θεωρώ ότι πρέπει άκριτα να συμμεριζόμαστε τις θέσεις τους και να τους θεωρούμε αυθεντίες, η προσέγγιση του καθένα όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί κριτικά, δεν χρειάζεται να περιμένουμε μια συλλογική τοποθέτηση απόψεων επί των όποιων θεμάτων. Από την άλλη, αν θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρχει μια συνεχής έκθεση, ώστε η παρουσία τους να γίνεται άμεσα αισθητή, τότε πιθανόν δεν έχουμε καταλάβει το νόημα της έννοιας πνευματικός άνθρωπος.
- Αν είχες πολιτική εξουσία ή κάποια θεσμική ιδιότητα σε ποιους τομείς θα έδινες βάρος;
Έχοντας απασχοληθεί επαγγελματικά σε αρκετούς τομείς, θα έλεγα ότι οι πλέον νευραλγικοί είναι αυτοί της παιδείας και της υγείας. Αυτονόητοι, θα μου πείτε, και οι δύο. Υπάρχουν, βέβαια, πολλοί παράγοντες που τους κάνουν αποδοτικούς και επιτυχημένους, γι’ αυτό και πιστεύω πως πάντα θα υπάρχουν κενά. Θα ήθελα, ωστόσο, να υπάρχει ανάπτυξη δημιουργικότητας, σφαιρικής γνώσης, ποικίλων δεξιοτήτων και κριτικής σκέψης στην εκπαίδευση – για να μπορούμε να μιλάμε για παιδεία πια. Σχετικά με την υγεία, η επιθυμία μου είναι να υπάρχει μόνιμη μέριμνα για τους κοινωνικά και οικονομικά αδύναμους άσχετα με τις κατά περιόδους κρίσεις, όπου οποιαδήποτε κατάσταση οξύνεται.
- Μετά τη βράβευσή σου είχες την ανταπόκριση που θα περίμενες;
Έχω την τύχη κάθε διάκριση και βράβευσή μου να γίνεται δεκτή με καλά και θετικά σχόλια. Κατ’ επέκταση αυτού πιστεύω πως αναγνωρίζεται η όποια λογοτεχνική μου προσπάθεια. Βάσει της ερώτησης δεν μπορώ να πω ότι περίμενα κάτι περισσότερο λόγω του Κρατικού Βραβείου Λογοτεχνίας, καθώς πάντα διατηρώ τη σκέψη πως κάθε διάκριση σφραγίζει ένα καλό έργο, αλλά δεν αποτελεί το μέσον αποδοχής του ίδιου ή του δημιουργού του. Πολλοί, βέβαια, είναι εκείνοι που μίλησαν για αυτή την επιτυχία με τα καλύτερα λόγια, την προέβαλαν και την γνωστοποίησαν, δείχνοντας την εκτίμησή τους στο πρόσωπό μου και τους ευχαριστώ όλους πολύ γι’ αυτό.