Η οικονομική κρίση που βίωσε η χώρα την τελευταία δεκαετία και που ήρθε να την παρατείνει η υγειονομική κρίση, αφήνει βαθύ το αποτύπωμα και τις συνέπειές της στην αγορά εργασίας. Απογοητευμένοι οι νέοι από την απουσία ευκαιριών και επιλογών τους για εύρεση εργασίας στο αντικείμενο που σπούδασαν, εγκατέλειψαν κατά χιλιάδες την Ελλάδα και μετανάστευσαν σε χώρες του εξωτερικού. Ένα μεγάλο ποσοστό επιστημονικού δυναμικού επέλεξε άλλες χώρες της Ευρώπης για να εργαστεί. Χιλιάδες άλλοι νέοι πτυχιούχοι που δεν θέλησαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα βρίσκονται σήμερα όμηροι της ανεργίας, εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα που αιμορραγεί οικονομικά, βιώνοντας τον τελευταίο χρόνο τις συνέπειες της υγειονομικής κρίσης, η οποία περιόρισε ακόμα περισσότερο τις θέσεις εργασίας, ακόμη κι εκείνες που «παραδοσιακά» ήταν μια προσωρινή λύση για την μετάβασή τους από την μεταπτυχιακή περίοδο στην επαγγελματική τους αποκατάσταση με βάση το γνωστικό επιστημονικό τους αντικείμενο.
Είναι γνωστό εξ άλλου πως εκατοντάδες νέοι πτυχιούχοι έχουν στραφεί τα χρόνια της κρίσης σε εργασίες που άπτονται του τουριστικού κλάδου, όπως π.χ. σερβιτόροι, ξενοδοχοϋπάλληλοι, οδηγοί ταξί κλπ. Φέτος ούτε αυτός ο κλάδος στάθηκε δυνατόν να προσφέρει μια πολυπόθητη θέση εργασίας σε μεγάλο αριθμό ανέργων, αφήνοντας, μεταξύ άλλων, χωρίς εισόδημα και πάρα πολλούς νέους επιστήμονες που δεν έχουν προλάβει να αποκατασταθούν επαγγελματικά στον εργασιακό χώρο για τον οποίο προορίζονται ή ακόμα και πολλούς πτυχιούχους που είχαν θέση εργασίας αλλά βρέθηκαν με το χαρτί απόλυσης στα χέρια τους.
Το ελαιομάζωμα, λιομάζωμα όπως το λέμε στα χωριά μας, μια εργασία παρεξηγημένη και μάλλον περιφρονημένη, ειδικά από τους νέους πόσο μάλλον όταν πρόκειται για πτυχιούχους, έρχεται να δώσει πρόσκαιρη λύση και πρόσκαιρο εισόδημα σε νέους ανθρώπους που ανεξάρτητα από τους πτυχιακούς τους τίτλους στρέφονται στον πρωτογενή τομέα. Ένα μεροκάματο για όσο διάστημα διαρκεί η συγκομιδή του ελαιοκάρπου, τους βγάζει από το οικονομικό αδιέξοδο έστω και προσωρινά. Τους προσφέρει αξιοπρέπεια, τους κάνει να νοιώθουν δημιουργικοί, τους προσφέρει την γνωριμία με τη γη και τους θησαυρούς της. Οι νέοι αυτοί, «απενεχοποιούν» το ελαιομάζωμα ως εργασία και στέλνουν το δικό τους μήνυμα στην νεολαία, ότι ο πρωτογενής τομέας μπορεί να είναι όχι μόνο μια επιλογή ανάγκης αλλά και ο χώρος που έχει την δυνατότητα να ανασυντάξει σε ένα βαθμό την οικονομία της χώρας και να προσφέρει σημαντικά οφέλη, επαγγελματικά και οικονομικά.
Τα «Ρ.Ν.» μίλησαν με πέντε νέους πτυχιούχους, που φέτος θα εργαστούν στην συγκομιδή ελαιοκάρπου, προκειμένου να μας μιλήσουν για την επιλογή τους. Όπως μας αναφέρουν, η ανεργία και η ανάγκη τους για ένα εισόδημα είναι οι βασικοί λόγοι που τους ωθούν να στραφούν στην ελαιοσυγκομιδή:
«Για μένα είναι η εύκολη και πρακτική λύση. Τώρα κατέβηκα από Αθήνα και δεν είχα χρόνο να ψάξω περισσότερο για κάτι διαφορετικό. Η άμεση ανάγκη για χρήματα από την μία και το γεγονός ότι ο τόπος μου ενδείκνυται για αγροτικές δραστηριότητες, με έκανε να κατευθυνθώ προς τα εκεί» εξομολογείται ο 28χρονος Χαράλαμπος από το Ρέθυμνο, πτυχιούχος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, ενώ προσθέτει πως προς το παρόν, ο παροδικός χαρακτήρας αυτής της δουλειάς, λειτουργεί υπέρ του: «Η αλήθεια είναι ότι επειδή πρόκειται για μία εποχιακή δουλειά και πολλές φορές λόγω των διδακτορικών μου σπουδών, δεν υπάρχει η ευχέρεια χρόνου, επέλεξα να μιλήσω με φίλους και γνωστούς ώστε να βγάλω ένα εισόδημα που θα με συντηρήσει μέχρι να ψάξω πιο μεθοδικά κάτι διαφορετικό».
Για τον 24χρονο Γιάννη, από το Ηράκλειο, απόφοιτο του τμήματος Πολιτικών Επιστημών, που προέρχεται από αγροτική οικογένεια, τόσο η εξοικείωσή του με αγροτικά θέματα όσο και η ανάγκη για οικονομική ανεξαρτησία, τον ώθησαν τα τελευταία χρόνια να εργάζεται στις ελιές. Όπως μας αναφέρει: «Κάθε χρόνο δουλεύω στις ελιές, αν και πλέον μένω Αθήνα οπότε μπορεί κάποιες φορές να είναι δύσκολο να κατέβω. Το βλέπω ως ένα έξτρα εισόδημα για να είμαι σε θέση να κινούμαι ανεξάρτητος. Η αγορά εργασίας, είναι αλήθεια, ότι πολλούς μας έχει ήδη απογοητεύσει. Η οικονομική κρίση, η ανεργία που επικρατεί, έχει οδηγήσει αρκετούς φίλους μου να παρατήσουν τις σπουδές τους, καθότι δεν έχουν χρήματα για να συντηρούν ένα σπίτι σε άλλη πόλη και να στραφούν στον πρωτογενή τομέα και τον υπόλοιπο χρόνο να κάνουν δουλειές «του ποδαριού», (βενζινάδικο, ντελίβερικτλ).
Έχω την ευτυχία να κατάγομαι από μία αγροτική περιοχή στην οποία πάντα, έχεις την επιλογή, να ασχοληθείς με τα αγροτικά. Αν επίσης διαθέτεις και μία οικογενειακή παράδοση βαθιά εξοικειωμένη με την αγροτική καθημερινότητα και τις εργασίες, η μόνη εύκολη λύση είναι τελικά το να βγάλεις χρήματα από αυτό. Χωρίς να ψάχνεις μέσα στο ατελείωτο χάος των αγγελιών για δουλειές που το περισσότερο που θα σου δώσουν είναι 300/ μήνα, με άσχημες εργασιακές συνθήκες».
Ο 27χρονος Γιάννης, πτυχιούχος μηχανολόγος από το Ρέθυμνο, γνωρίζει από λιομάζωμα, αφού η οικογένειά του έχει ελαιώνα και δεν είναι η πρώτη φορά που θα βρεθεί να εργάζεται στην συγκομιδή ελαιοκάρπου, είναι όμως η πρώτη φορά που θα εργαστεί σε ελιές και δεν θα έχει «εργοδότες» τους γονείς του, αφού επέλεξε να εργαστεί στις ελιές κάποιου άλλου εργοδότη. Όπως τονίζει, το ικανοποιητικό μεροκάματο, καλύπτει την μεγάλη σωματική κούραση που ενέχει μία τέτοια εργασία:
«Η ανεργία στον κλάδο μου, προκύπτει από τον κορεσμό του. Δεν υπάρχει η ζήτηση που περίμενα να υπάρχει. Προφανώς ψάχνω παράλληλα, αν προκύψει κάποια αξιόλογη ευκαιρία. Φέτος είναι η πρώτη χρονιά που δουλεύω στις ελιές για λογαριασμό κάποιου άλλου εργοδότη. Όλα αυτά τα χρόνια συνήθως βοηθάω στις δικές μας, οπότε ούτως ή άλλως είμαι ήδη εξοικειωμένος και γνωρίζω πώς πρέπει να γίνουν τα πράγματα. Εμένα ας πούμε δεν μου αρέσει να ξεθεώνομαι στις ελιές αλλά έχει πολύ καλά λεφτά».
Ο 29χρονος Δημήτρης, μάγειρας από το Ρέθυμνο, γνώστης πλέον της διαδικασίας, αφού απασχολείται εδώ και πολλά χρόνια στην ελαιοσυγκομιδή, εξηγεί πως πρόκειται για μία συνειδητοποιημένη επιλογή, με αρκετά υψηλές απολαβές.
«Εδώ και πολλά χρόνια επιλέγω την συγκομιδή ελαιοκάρπων. Άλλες φορές πληρώνομαι με κανονικό μεροκάματο και άλλες παίρνω μέρος από το λάδι που θα παραχθεί, οπότε οι λόγοι είναι κυρίως οικονομικοί, αλλά από την άλλη το να έχω και λάδι, το οποίο είναι αναγκαίο αγαθό, το θεωρώ σπουδαίο. Συνήθως στην αγορά εργασίας, δεν θα βρεις κάτι που να ανταποκρίνεται σε αυτό που έχεις σπουδάσει, οπότε προκειμένου να μείνεις άνεργος, επιλέγεις κάτι το οποίο στην Κρήτη αφθονεί. Εκτός αυτού, οι δραστηριότητες που αφορούν την ελιά, το ξύλο και το σταφύλι, πάντα παρέχουν πολύ καλύτερες απολαβές από μία κλασική δουλειά «του ποδαριού», όπως για παράδειγμα το σέρβις. Εγώ δηλαδή το προτιμώ, γιατί δεν υπάρχει η ίδια πίεση, κούραση και άγχος που θα συναντήσεις σε άλλου είδους δουλειές».
Νέοι και αγροτική ζωή
Μπορεί ένα μεγάλο μέρος του νεανικού πληθυσμού, που κατοικεί μόνιμα σε περιοχές της ενδοχώρας, να βιοπορίζεται από εργασίες του πρωτογενή τομέα, ωστόσο δεν επικρατεί η ίδια αντίληψη και στους νέους που έχουν αποκτήσει ένα πτυχίο, όπως μας πληροφορεί ο Αγάπιος, 20χρονος οινολόγος από το Ηράκλειο, που εδώ και χρόνια εργάζεται στην ελαιοσυγκομιδή.
Σύμφωνα με τον Αγάπιο, η απήχηση σε παιδιά της ηλικίας του, φοιτητές ή και απόφοιτους για τα αγροτικά είναι αρκετά μικρή σε σχέση με τα ποσοστά ανεργίας που υπάρχουν, γεγονός που πηγάζει κυρίως από την υποτίμηση τέτοιων ενασχολήσεων.
«Γενικά δεν υπάρχουν πολλοί νέοι που να επιλέγουν αυτού του είδους την εργασία γιατί την υποτιμούν, όμως πρέπει να καταλάβουν πως και ο πρωτογενής τομέας έχει ζωή και έχει λεφτά. Θα τους παρότρυνα να ασχοληθούν λίγο παραπάνω και να μην το υποτιμούν. Προφανώς και είναι κουραστική η διαδικασία να μαζεύεις ελιές, αλλά το μεροκάματο αξίζει ειδικά σε μία εποχή που δουλειές δεν υπάρχουν», ενώ ενστερνίζεται μία πιο αισιόδοξη οπτική και συμβουλεύει «να είμαστε ανοικτοί και να αξιοποιούμε κάθε ευκαιρία, έστω και αν δεν σχετίζεται άμεσα με την επιστήμη που σπουδάσαμε».
«Παρατηρώ ότι υπάρχει μία υποτίμηση στον πρωτογενή τομέα, παρόλο που πρόκειται για ένα πολύ βασικό πυλώνα της οικονομίας. Έτσι πρέπει να τον αντιμετωπίζουν και οι νέοι και να βοηθήσουν προς την εξωστρέφειά του» , προσθέτει ο 24χρονος Γιάννης από το Ηράκλειο.
Η ανάγκη για εργασία, ειδικά σε μία ασταθή χρονιά όπως η φετινή, με πολλές προσλήψεις να βρίσκονται στον αέρα, πρέπει να υπερβαίνει κάθε προκατάληψης, μας λέει ο Δημήτρης, ενώ τονίζει χαρακτηριστικά πως «αν είσαι τεμπέλης και πτυχίο να έχεις, δεν θα βρεις ποτέ δουλειά».
«Λίγοι είναι οι νέοι στην ηλικία μου που επιλέγουν τέτοιου είδους αγροτικές εργασίες, είτε διαθέτουν κάποιο πτυχίο πάνω σε μία επιστήμη είτε όχι. Αν είσαι τεμπέλης και πτυχίο να έχεις δεν θα βρεις ποτέ δουλειά. Προφανώς φέτος, ήθελα πολύ πιο έντονα να δουλέψω στην ελαιοσυγκομιδή, γιατί λόγω της πανδημίας, πολλές συμβάσεις έχουν παγώσει και δουλειές άλλες δεν υπάρχουν. Βέβαια γνωρίζω ότι η λύση δεν είναι αυτή, πρόκειται για κάτι προσωρινό γιατί οι μήνες που μπορείς να δουλέψεις στις ελιές ή στο αμπέλι είναι τόσο συγκεκριμένοι και οι νέοι που ζητούν δουλειά είναι τόσο πολλοί που δεν μπορούν να καλυφθούν. Θεωρώ λοιπόν πως αν δεν μπορείς να βρεις δουλειά στον τομέα σου, η εναλλακτική οδός είναι να φύγεις στο εξωτερικό, που τώρα δυστυχώς δεν μπορεί να ευδοκιμήσει».
Καμία δουλειά δεν μειώνει την αξία των σπουδών, διαβεβαιώνει τους συνομήλικους του ο 27χρονος Γιάννης, τονίζοντας πως με καλή διάθεση και συνεχή αναζήτηση, θα προκύψει κάποια στιγμή η κατάλληλη επαγγελματική ευκαιρία.
«Πάντα πρέπει να ψάχνεις, να μην σταματάς μέχρι να προκύψει η καλή ευκαιρία. Δεν είναι κακό να δουλεύεις σε προσωρινές δουλειές και αλήθεια, ας μην υποτιμούμε τίποτα, καμία δουλειά, γιατί όλα χρειάζονται. Για τους νέους στην ηλικία μου έχω να πω πώς πάντα θα υπάρχει δουλειά, πάντα θα υπάρχει κάτι, αρκεί βέβαια να βρεις αυτό που σου αρέσει στο τέλος».
Οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας δεν θα μπορούσαν να μην επηρεάσουν και την προσφορά εργασίας από τους ελαιοπαραγωγούς, με την κάλυψη να είναι άμεση λόγω υπερπροσφοράς, ωστόσο τους εργοδότες να παραμένουν διστακτικοί και φειδωλοί.
«Φέτος βλέπω ότι γενικά δεν υπάρχει η ζήτηση λόγω της οικονομικής κρίσης. Οι περισσότεροι επιλέγουν να τις μαζέψουν χωρίς κάποιον εργάτη ή συνεργείο», αναφέρει ο Γιάννης, ενώ ο Αγάπιος σημειώνει πως τα χαμηλά επίπεδα της τιμής του σταφυλιού, δημιουργούν φόβο στους παραγωγούς για ανάλογη πτώση στην τιμή της ελιάς: «Οι ελαιοπαραγωγοί το βλέπουν θετικά, καθώς χαίρονται να βλέπουν νέους να ασχολούνται ακόμα, έστω και βιοποριστικά με κάτι αγροτικό και ξέρουν ότι τα χρήματα που θα δώσουν θα βοηθήσουν μία ελληνική οικογένεια μέσα στην κρίση. Ωστόσο δεν υπάρχει ζήτηση λόγω κορωνοϊού, γιατί ήδη είδαμε ότι η τιμή του σταφυλιού κυμάνθηκε σε πολύ χαμηλά επίπεδα, οπότε οι ελαιοπαραγωγοί, φοβούμενοι ότι θα πάθουν τα ίδια, διστάζουν να προσλάβουν κάποιον εργάτη».