Έτσι όπως αρχειοθετούσα τα θέματα που αποτελούν μεγάλες στιγμές στην τοπική ιστορία μια σύμπτωση μ’ έκανε να ξαναδώ τις βιογραφίες δύο τραγικών προσώπων. Πρόκειται για δυο πατέρες με μεγάλη χρονική απόσταση της επίγειας πορείας τους αλλά με κοινό παρουσιαστή το θάνατο του παιδιού τους στον πόλεμο και την συγγραφή για εκτόνωση σπουδαίων λογοτεχνικών έργων
Ήταν ο Αθανάσιος Πικρός ο λόγιος αρχίατρος του μεγάλου κρητικού πολέμου και ο Γεώργιος Ανδρέου Βαρδιάμπασης ο δημιουργός του ποιήματος «Η Μάχη του Αρμαγεδών» αποτελούμενο από 248 τετράστιχες στροφές.
Ο Γεώργιος Ανδρέου Βαρδιάμπασης που γεννήθηκε στα Λιβάδια Μυλοποτάμου Ρεθύμνης το 1870 και απεβίωσε το 1957. Σπούδασε δάσκαλος στο Διδασκαλείο Χανίων και υπηρέτησε σε σχολεία του νομού Ρεθύμνης ως διακεκριμένος εκπαιδευτικός.
Τα ταραγμένα χρόνια των κρητικών επαναστάσεων του τέλους του 19ου αιώνα, το μακεδονικό ζήτημα, οι βαλκανικοί πόλεμοι, τα κομματικά πάθη μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών επηρέασαν έντονα τη ζωή του. Έτσι, άλλοτε απολυμένος για κομματικούς λόγους και άλλοτε αφήνοντας εθελοντικά την τάξη και τον μαυροπίνακα, έπαιρνε το όπλο και έτρεχε στους αγώνες της πατρίδας.
Έλαβε μέρος ως πληρεξούσιος στην επαναστατική συνέλευση που συνήλθε στο Μελιδόνι Μυλοποτάμου (13-17 Οκτωβρίου 1897) και καθόρισε το πολίτευμα της κρητικής πολιτείας. Το 1905 πήγε εθελοντής στον μακεδονικό αγώνα και πολέμησε υπό τις διαταγές του Παύλου Μελά. Το 1912-1913 τέθηκε επικεφαλής εθελοντικού εκστρατευτικού σώματος που πήγε να ενισχύσει τον Ηπειρωτικό αγώνα. Το 1924 στην εκατονταετηρίδα της ολοκαύτωσης του Σπηλαίου του Μελιδονίου ηγήθηκε ομάδας συμπολιτών του δήμου Γαράζου που συνέλεξε τα οστά των θυμάτων σε κοινό τάφο.
Στις 5 Σεπτεμβρίου 1943 ο γιος του παπα-Ανδρέας Βαρδιάμπασης δολοφονήθηκε άνανδρα από ναζιστικό απόσπασμα την ώρα που τελούσε την κηδεία των 32 θυμάτων που είχαν δολοφονήσει την προηγούμενη μέρα. Η θυσία αυτή τον ενέπνευσε να συνθέσει ένα μακροσκελές ηθικο-κοινωνικό ποίημα από 248 τετράστιχες στροφές με τίτλο «Η μάχη του Αρμαγεδών» που εκδόθηκε από τον δήμο Κουλούκωνα το 2010.
Ο Αθανάσιος Πικρός
Αιώνες νωρίτερα, είχαμε μια παρόμοια περίπτωση, αυτή του Αθανασίου Πικρού. Υπάρχει και μια διχογνωμία ως προς την καταγωγή του. Στο οδοιπορικό του Λευτέρη Κρυοβρυσανάκη στο Νευς Αμάρι αναφέρεται ως καταγόμενος από την ιστορική αυτή περιοχή. Στις εγκυκλοπαίδειες αναφέρεται ως γεννηθείς στο Χάνδακα το 1585. Διαβάζουμε γι’ αυτόν:
Γεννήθηκε περίπου στο τέλος της 8ης δεκαετίας του 16ου μ.Χ. αιώνα. Κατά τον Κωνσταντίνο Σάθα, μαθήτευσε δίπλα στον λόγιο και κληρικό Μάξιμο Μαργούνιο, γεγονός όμως που δεν ευσταθεί, καθώς ο Μάξιμος Μαργούνιος διέμενε στη Βενετία ήδη από το 15851. Το 1602 μετακόμισε στη Βενετία και διδάχτηκε την ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας. Στο Μεγάλο Κάστρο γύρισε με τον τίτλο Doctor philosophiae ac Medicinae, ενώ η ενετική πολιτεία τον τίμησε απονέμοντάς του τον τίτλο του Γενικού Αρχιάτρου, τον οποίο έφερε μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1664. Ο Ν. Τωμαδάκης τοποθετεί τον θάνατό του μεταγενέστερα, αφού, όπως λέει, γνώρισε
προσωπικά και γενεαλόγησε υμνογραφικά τον μαρκήσιο Βίλλα (De Ville), που έφτασε στο Χάνδακα το 1666.
Με τη συγγραφή του ποιήματος για τον Κρητικό Πόλεμο, ο Πικρός προσπάθησε να απαλύνει το πόνο που του προκάλεσε η απώλεια του μονάκριβου γιου του. Έχοντας χάσει πρωτύτερα τη γυναίκα του, γέρος και μόνος πια, βρήκε παρηγοριά στο γράψιμο ενός ποιητικού έργου στα πρότυπα των ομηρικών επών. Λίγο προτού πεθάνει, πιθανότατα το 1666, παραδίδει το κείμενο του ποιήματος στον μαρκήσιο Βίλλα. Ευτυχώς γι’ αυτόν, πεθαίνει προτού πέσει το Μεγάλο Κάστρο. Το κείμενο, άγνωστο πώς, βρέθηκε στα Επτάνησα, όπου το βρήκε και το εξέδωσε ο λόγιος Κωνσταντίνος Σάθας. Ο αρχίατρος Αθανάσιος Πικρός, χωρίς να είναι ιστορικός, απέδωσε με αρκούντως ελληνοπρεπή τρόπο την ιστορία του τόπου του κατά την ταραγμένη εποχή που έζησε.
Αν και κατά τον Στυλιανό Αλεξίου ο κρητικός πόλεμος αποδόθηκε ιδανικότερα από πλευράς στιχουργικής από το Μαρίνο Τζάνε Μπουνιαλή η εργασία του Αθανασίου Σκληρού παρουσιάζει ενδιαφέρον γιατί μας διασώζει σπουδαίες πληροφορίες για την πολιορκία του Χάνδακα …
Είναι γεγονότα που έζησε και τα περιγράφει σε 9.287 ιαμβικούς στίχους.
«Αί, αί τάλαινα, θηλαμών πολυτλήμων,
Δύσχροιαν ωπός πλήττομαι διέρκεσθαι σοι…»
Επειδή πίστευε ότι το Αμάρι προέρχεται από την ιταλική λέξη Αμάρο-πικρός, μετονομάστηκε σε Πικρός.
Ο Κωνσταντίνος Σάθας δημοσίευσε μαζί με τα τέσσερα σημαντικά ανέκδοτα τεκμήρια της ιστορίας του Νέου Ελληνισμού: και το στιχούργημα «Κρητικός Πόλεμος» του Αθανασίου Σκληρού [ή Πικρού.
Για όσους επιθυμούν να γνωρίσουν καλύτερα τον λογοτέχνη Αθανάσιο Σκληρό ή Πικρό συνιστούμε μια εργασία του κ. Νικολάου Αντωνίου Παπαδάκη με τίτλο «Η αρχαιογνωσία στον κρητικό πόλεμο του Αθανασίου Πικρού» Υπάρχει στο διαδίκτυο ολόκληρη.
Σημαντική είναι και η εισήγηση του Θεοχάρη Δετοράκη για τον Αθανάσιο Σκληρό ή Πικρό σε διεθνές συνέδριο για το Χάνδακα. Αναφέρει μεταξύ άλλων ο κ. Παπαδάκης στη μελέτη του αυτή:
Ο Κρητικός Πόλεμος του Πικρού, όπως ονομάστηκε το κείμενό του σε αναλογία με το έργο του Μπουνιαλή (1681), παρότι και αυτό το έργο έχει άλλο τίτλο, εξίσου σχοινοτενή, είναι μία σύνθεση που ακόμα και από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του μαρτυρεί την κλασική παιδεία του συγγραφέα. Το έργο είναι γραμμένο σε βαριά αρχαΐζουσα γλώσσα και είναι χωρισμένο σε24 μέρη -και όχι σε είκοσι άσματα- όπως αναφέρει λανθασμένα ο Ξανθουδίδης.
Δυο χαροκαμένοι πατέρες βρήκαν διέξοδο στην λογοτεχνική ανάπτυξη ενός ιστορικού θέματος. Μια σύμπτωση αξιοπρόσεκτη αν συμφωνείτε.