O εγωισμός μας για το νησί μας
Οι Κρήτες είμαστε ένας λαός που τρέφει μεγάλη αγάπη για τον τόπο του και καμιά φορά το εκφράζει ίσως και σε υπερβολικό βαθμό. Αυτό ίσως μας οδηγεί και σε μία ιδιότυπη εγωιστική θεώρηση για το νησί μας. Τα συναισθήματά μας αυτά, λειτουργούν και ως ένα ισχυρό αντικίνητρο στο να μην αρέσκονται οι Κρήτες να μεταναστεύουν, και μάλιστα μόνιμα, σε άλλες περιοχές και σε άλλες χώρες.
Πέραν των ιστορικών χρόνων
Από την εποχή της 2ης χιλιετίας π.Χ. και εντεύθεν, οι τότε κάτοικοι της Κρήτης, οι Μινωίτες, θεωρήθηκαν ως ένας ιδιαίτερα φιλειρηνικός λαός, που ποτέ δεν επεδίωξε πολέμους και κατακτήσεις. Από τις αρχές της χιλιετίας, απέκτησαν μεγάλη οικονομική δύναμη, και είχαν τη φήμη των θαλασσοκρατόρων της Μεσογείου, σύμφωνα με τους ιστορικούς της περιόδου. Ανέπτυξαν εμπορικές αλλά και πολιτισμικές σχέσεις με όλους τους τότε γνωστούς και ανεπτυγμένους πολιτιστικά λαούς της Μεσογείου, όπως ήταν οι Αιγύπτιοι, οι Αιγιείς, οι Φοίνικες αλλά και οι Χετταίοι.
Μινωικοποίηση
Επέδρασαν πολιτιστικά τόσο καταλυτικά, στους εγγύτερους λαούς τους του Αιγαίου αλλά και της Μικράς Ασίας, που η επίδρασή τους αυτή χαρακτηρίστηκε ως φαινόμενο και ονομάστηκε «Minoanisation» ή αλλιώς Μινωϊκοποίηση. Οι λαοί αυτοί, αφομοίωσαν και έκαναν βιώματά τους τις συνήθειες και την καθημερινότητα των Μινωιτών. Συναντούμε περιοχές του Αιγιακού χώρου, όπως το Ακρωτήρι της Θήρας, τη Φυλακωπή της Μήλου, την Αγία Ειρήνη της Κέας αλλά και τις περιοχές της Μικράς Ασίας όπως, τη Μίλητο, την Ιασό της Καρίας και τις Ερυθρές απέναντι από τη Χίο, όπου πράγματι διαπιστώνεται η μεγάλη τους επίδρασή. Σίγουρα δεν τους ενδιέφερε ο σφετερισμός των περιουσιών αυτών των λαών ούτε και η κατάλυση της κυριαρχίας τους. Ακόμη, δεν τους ενδιέφερε η εγκατάστασή τους εκεί και ο αποχωρισμός από το νησί τους!
Ο πρώτος και ο δεύτερος Ελληνικός αποικισμός
Η Κρήτη, μετά τη κατάρρευση του Μινωικού πολιτισμού στα μέσα του 14ου π.χ. αιώνα, δέχτηκε τον εποικισμό λαών από το Βορρά. Όπως πολύ χαρακτηριστικά αναφέρει ο Όμηρος στη Οδύσσεια, (ραψωδία τ.178-183) η Κρήτη, πέραν από τους Ετεόκρητες και τους Κύδωνες που ήταν οι γηγενείς κάτοικοι του νησιού, κατοικούνταν και από Πελασγούς, Αχαιούς και Δωριείς. Στον Ελλαδικό χώρο συνέβησαν δύο περίοδοι αποικισμών. Κατά τους αποικισμούς αυτούς, πάμπολλες Ελληνικές πόλεις, όπως η Αθήνα, η Κόρινθος, η Ερέτρια, η Χαλκίδα, τα Μέγαρα, η Φώκαια, η Σάμος, η Θήρα, η Πάρος και άλλες, δημιούργησαν αποικίες σε 100 και πλέον περιοχές της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Οι Κρήτες αντίθετα, δεν επεχείρησαν κανένα αποικισμό, όπως έπραξαν άλλα νησιά πολύ μικρότερά της, όπως η Ρόδος, η Εύβοια, η Σάμος, η Θήρα αλλά και η Πάρος. Και μάλιστα δεν το επιχείρησαν ούτε και τότε που ήταν Θαλασσοκράτορες και κυριαρχούσαν στη Μεσόγειο, μερικούς αιώνες πριν!
Οι Φοίνικες στον αντίποδα των Μινωιτών
Οι Φοίνικες ήταν ένας λαός που κατοικούσε στην Ανατολική Μεσόγειο στη θέση της Συροπαλαιστίνης από τις αρχές της 2ης χιλιετίας. Ήταν σχεδόν σύγχρονοι των Μινωιτών και αναδείχτηκαν και αυτοί σε σπουδαίους θαλασσοπόρους. Όμως η μεγάλη τους ακμή ήρθε λίγο αργότερα, τον 12ο αιώνα, όταν πια η δόξα των Μινωιτών είχε δύσει. Ανέπτυξαν ένα εκτεταμένο δίκτυο αποικιών κατά μήκος των βόρειων παράλιων της Αφρικής, από τη Λιβύη και ως το Μαρόκο και τις ακτές της Ισπανίας. Παρόμοια στάση κράτησαν αρκετούς αιώνες αργότερα οι Καρχηδόνιοι, οι οποίοι ήταν αποικία των Φοινίκων στη περιοχή της σημερινής Τυνησίας. Οι Καρχηδόνιοι κυριάρχησαν οικονομικά και στρατιωτικά στη Μεσόγειο για μερικούς αιώνες, κατακτώντας πολλές περιοχές. Ήταν ένας πολύ επιθετικός λαός που συγκρούστηκε με τους Ρωμαίους, οι οποίοι όμως στο τέλος τους αφάνησαν. Είναι ολοφάνερο πόσο διαφορετικά συμπεριφέρονταν τόσο οι Φοίνικες όσο και οι Καρχηδόνιοι από τους πνευματώδεις Μινωίτες!
Οι ιστορικές μεταναστεύσεις των Κρητών
Οι μόνες δύο μεταναστεύσεις των Κρητών, και μάλιστα αρκετά περιορισμένες, ήταν δύο: Η μεν πρώτη, αναφέρεται από τον ιστορικό Θουκυδίδη, και αφορά την ίδρυση της πόλης του Γέλαντα στην Σικελία το 688 π.Χ. από τον Κρήτα Έντιμο και τον Ρόδιο Αντίφημο. Η δε δεύτερη έγινε στα τέλη του 3ου π.Χ. αιώνα, όπου «υπερχίλιοι» Κρήτες από διάφορες πόλεις, με τις γυναίκες και τα παιδιά τους μετοίκησαν στην Μίλητο της Μικράς Ασίας. Ο εποικισμός τους ήταν εντελώς φιλειρηνικός και μάλιστα οι Μιλήσιοι τους παραχώρησαν μια περιοχή για να εγκατασταθούν. Τους εκχωρήθηκαν επίσης και πολιτικά δικαιώματα, πλην της δυνατότητας να καταλαμβάνουν υψηλά δημόσια αξιώματα! Η μετοίκησή τους όμως αυτή, διήρκεσε μόλις δύο-τρεις δεκαετίες, έως ότου οι ιδιότυποι αυτοί μετανάστες επιστρέψουν και πάλι στη γη τους (Άγγελος Χανιώτης, Pinceton University 2006,USA).
Οι εποικισμοί στην πολύφερνη νύμφη της Μεσογείου
Η μόνη περίοδος όπου οι Κρήτες, μετά τους εποικισμούς των λαών που έφτασαν από το Βορά, βίωσαν μια κατάσταση ιδιότυπης αυτονομίας απαλλαγμένη από την καταπίεση των κατακτητών, ήταν η περίοδος των Ελληνιστικών χρόνων, δηλαδή των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το νησί δεν είχε ενιαία διοίκηση, αλλά υπήρχαν πολλές πόλεις ανεξάρτητες μεταξύ τους. Ήταν: η Ελεύθερνα, η Κυδωνία, η Γόρτυνα, η Λύττος, η Ολούς, η Κνωσός, η Φαιστός, η Χερσόνησος και άλλες, οι οποίες άλλοτε ήταν σε σύγκρουση και άλλοτε σε συμμαχία μεταξύ τους. Το καθεστώς αυτό των ανεξάρτητων πόλεων, τερματίστηκε το 67 π.Χ. με τη κατάκτηση του νησιού από τους Ρωμαίους που αργότερα μετονομάστηκαν σε Βυζαντινούς.
Στη συνέχεια η Κρήτη κατακτήθηκε από τους Ανδαλουσιανούς Άραβες, αργότερα από τους Ενετούς και τέλος από τους Oθωμανούς. Οι Κρήτες ούτε και τις περιόδους αυτές επεχείρησαν κάποιο αποικισμό, και η αλήθεια είναι το πώς θα μπορούσε αυτό να συμβεί αφού οι ίδιοι ήταν πια υπό μόνιμη κατοχή!
Ακολουθεί η Β’ Ενότητα στο επόμενο φύλλο με τίτλο: «Ο νόστος των ξενιτεμένων Κρητών»