Πριν λίγες μέρες δημοσιεύτηκε από τον οργανισμό έρευνας και ανάλυσης «διαΝΕΟσις» μια έρευνα με τίτλο «Πώς Ζουν Οι Έλληνες Στην Πανδημία» (ολόκληρη η έρευνα στο www.dianeosis.org). Η έρευνα διεξήχθη από τις 8 έως τις 15 Απριλίου του 2020 και χαρτογραφεί τον τρόπο που ζούμε και το τι σκεφτόμαστε σε αυτή τη χρονική περίοδο της κρίσης. Ανάμεσα στα 22 πολύ ενδιαφέροντα ερωτήματα που περιλαμβάνει θα σταθούμε σε τρία που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Ως προς τον δείκτη αισιοδοξίας για την πορεία της χώρας βλέπουμε ένα ποσοστό που δεν έχει επαναληφθεί ποτέ ξανά σε αντίστοιχες μετρήσεις στο παρελθόν. Το 86% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι η χώρα κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, έναντι του 10% που δηλώνει ότι κινείται προς λάθος κατεύθυνση. Αυτό το ανεπανάληπτο ποσοστό θετικής τάσης λαμβάνει χώρα σε μια περίοδο μεγάλης αβεβαιότητας, μέσα στην καρδιά της πανδημίας και με πάγωμα της οικονομικής δραστηριότητας.
Το άλλο σημαντικό εύρημα αφορά τα συναισθήματα που διακατέχουν πιο έντονα σήμερα τις Ελληνίδες και τους Έλληνες. Μέσα σε πέντε μήνες από την τελευταία μέτρηση στα τέλη του 2019, και αφού μεσολάβησε η κρίση στον Έβρο και τα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας, το κυρίαρχο συναίσθημα άλλαξε. Από την ανασφάλεια περάσαμε στην αισιοδοξία, ενώ η ντροπή έχει αντικατασταθεί από την υπερηφάνεια. Ακόμη, σήμερα πενταπλάσιοι από τότε δηλώνουν ότι νιώθουν σιγουριά (25,5% έναντι μόλις 5,7% το 2019). Υπερδιπλάσιοι δηλώνουν ότι νιώθουν αυτοπεποίθηση (17,8 % έναντι 7,3% το 2019). Μόλις πριν πέντε μήνες το 17,4% δήλωνε ότι νιώθει θυμό με το ποσοστό αυτό να έχει πέσει σήμερα στο 9,8%. Τέλος το μέχρι πρότινος 27,2% που δήλωνε ότι αισθάνεται απογοήτευση σήμερα έχει μειωθεί σε μόλις 9,8%.
Στο ζήτημα της εμπιστοσύνης απέναντι στους θεσμούς έχουμε πάνω κάτω τις ίδιες απαντήσεις με την προηγούμενη μέτρηση το 2018 όπου είχε ερευνηθεί το σχετικό ερώτημα, με τρία στοιχεία όμως να ξεχωρίζουν. Το πρώτο αφορά το γεγονός ότι όλοι οι πολιτειακοί θεσμοί απολαμβάνουν σημαντικά μεγαλύτερης εμπιστοσύνης σήμερα από ότι πριν 2 χρόνια (πρωθυπουργός, πρόεδρος της Δημοκρατίας, δήμαρχος, περιφερειάρχης, κυβέρνηση).
Το δεύτερο στοιχείο αφορά την εισαγωγή μιας νέας κατηγορίας που απολαμβάνει υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης από τους πολίτες. Το 85% των Ελλήνων δηλώνουν ότι εμπιστεύονται τους επιστήμονες/τεχνοκράτες. Δυστυχώς η συγκεκριμένη μεταβλητή δεν υπήρχε σε προηγούμενες μετρήσεις για να μπορούμε να συγκρίνουμε. Ίσως επειδή μέχρι πριν λίγα χρόνια η εμπιστοσύνη σε επιστημονικά δεδομένα και οι απόψεις των ειδικών δεν ασκούσαν τόση επιρροή όσο τα εύκολα και ανεφάρμοστα μυθεύματα λαϊκιστών πολιτικών. Ίσως επειδή ζούσαμε σε εποχές όπου η αριστεία θεωρούνταν ρετσινιά και ένα τέτοιο ερώτημα σε μια έρευνα να θεωρούνταν περιττό.
Το τρίτο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η μεγάλη, δυστυχώς, πτώση όσο αφορά την εμπιστοσύνη προς την Ευρωπαϊκή Ένωση ως αποτέλεσμα των πρόσφατων παλινωδιών και της αργοπορημένης αντίδρασης για την στήριξη των κρατών μελών της. Πιο συγκεκριμένα μόνο το 27,3% δηλώνουν ότι εμπιστεύονται την Ε.Ε. σήμερα, από 42,1% δυο χρόνια πριν.
Αν θέλαμε συνοψίσουμε αυτά τα ευρήματα σε λίγα λόγια, θα λέγαμε ότι δείχνουν μια νέα σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και πολιτών. Μεταξύ των θεσμών και της κοινωνίας. Πλέον φαίνεται ότι έχουμε πάψει να αναρωτιόμαστε «που είναι το κράτος» και να αξιολογούμε την αποτελεσματικότητα του κράτους. Όμως όλες οι έρευνες γνώμης αποτυπώνουν τις τάσεις μιας δεδομένης χρονικής στιγμής. Εύκολα ανατρέπονται και αναθεωρούνται. Είναι στο χέρι, όχι μόνο της κυβέρνησης, αλλά όλου του πολιτικού και διοικητικού προσωπικού της χώρας να κεφαλαιοποιήσει αυτή την εμπιστοσύνη. Η πολιτική αντιπαράθεση είναι θεμιτή και απαραίτητη σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Το ζήτημα όμως είναι να αποκτήσουν επιτέλους οι πολίτες μια σχέση εμπιστοσύνης απέναντι στο κράτος εντός του οποίου ζουν, δημιουργούν και παράγουν. Έστω και με αφορμή τις πολλαπλές κρίσεις που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.