Η σθεναρή αντίδραση των Κρητικών όταν οι επίλεκτοι αλεξιπτωτιστές του Χίτλερ κατέβαιναν να καταλάβουν το νησί, στοίχισε αίμα και θάνατο στους γενναίους υπερασπιστές.
Με τη λήξη της μάχης, στις 30 του Μάη 1941, ένα θέαμα αποτρόπαιο για τα ήθη της εποχής πλήγωνε την αισθητική των Ρεθεμνιωτών.
Οι κατακτητές σχεδόν ημίγυμνοι περιφέρονταν προσβάλλοντας τη δημόσια αιδώ και με τη άδεια που τους έδωσε το μίσος των ανωτέρων επιδόθηκαν σε πλιάτσικο σαν τους χειρότερους ληστές.
Ο Μάρκος Πολιουδάκης αναφέρει στον πρώτο τόμο της περίφημης ανάλυσης των γεγονότων της Μάχης της Κρήτης πως ο ίδιος ο Χίτλερ είχε διατάξει να μην μείνει κανένας Κρητικός ατιμώρητος ούτε και αγγλικό πλοίο πάνω στη θάλασσα.
Ποιος μπορούσε λοιπόν να συγκρατήσει εκείνη τη λεγεώνα των αδίστακτων πλιατσικολόγων που έπεφταν σαν τα κοράκια στις περιουσίες των ντόπιων και σήκωναν από τα νοικοκυριά ότι πρόφταιναν.
Την ώρα που άρπαζαν τα χρήματα από την Τράπεζα Αθηνών κι ετοιμάζονταν να διαρρήξουν το χρηματοκιβώτιο του χρυσοχοείου Νικολάου Ορφανουδάκη έτυχε να περνά από εκεί ο επιφανής δικηγόρος Ιωσήφ Μανουσέλης. Το θέαμα τον εξόργισε τόσο πολύ που αδιαφορώντας για τις συνέπειες πλησίασε και τους είπε σε άπταιστα Γερμανικά: «Τι είναι αυτά που κάνετε; Εγώ έχω σπουδάσει στη χώρα σας τη Γερμανία και αλλιώς σας ήξερα».
Η αντίδραση των Γερμανών ήταν άμεση. Συνέλαβαν τον σεβάσμιο εκείνο Ρεθεμνιώτη και τον έσυραν στο φρουραρχείο.
Για καλή του τύχη βρέθηκε τυχαία εκεί ο μεγάλος μας λογοτέχνης Σπύρος Τ. Λίτινας. Ενώ είχε ζήσει τη φρίκη των μαχών στα Περιβόλια δεν σκέφτηκε τι θα τον περίμενε και ενοχλημένος από το θράσος των Γερμανών να επιτάξουν το υπόγειο του σπιτιού του μεταφέροντας μπιτόνια με βενζίνη είχε πάει να διαμαρτυρηθεί. Όπως είναι γνωστό μιλούσε και αυτός άπταιστα Γερμανικά.
Για καλή του τύχη ο φρούραρχος είχε όρεξη για κουβέντα μια και βρήκε κάποιον να μιλά με τόση άνεση τη γλώσσα του.
Το πρώτο πράγμα πάντως που ρώτησε τον Λίτινα, ήταν τι μέρος του λόγου ήταν ο Μανουσέλης.
«Συνάδελφός μου δικηγόρος» απάντησε ο συμπολίτης μας λόγιος.
«Δεν ήταν με τους Άγγλους;».
«Δεν ήταν ούτε αυτός ούτε κανένας άλλος Κρητικός με τους Άγγλους. Αυτοί είχαν αλλού τον καταυλισμό τους».
Πάνω στην ώρα βλέπει να φέρνουν σέρνοντας τον Μανουσέλη…
Αμέσως ο Λίτινας ρωτά:
«Τι θα τον κάνετε;».
«Er wird erschossen» του απαντούν.
Ο Λίτινας πάγωσε στο άκουσμα. Θα τουφέκιζαν αθώο άνθρωπο επειδή είχε το θάρρος να επιπλήξει τους βανδάλους για τη σιχαμερή πράξη τους; Δεν θα το επέτρεπε για κανένα λόγο.
Φεύγει τρέχοντας και πάει να συναντήσει τη γυναίκα του γιατρού Δημητρίου Χαλκιαδάκη που ήταν Γερμανίδα.
«Για τον Θεό κ. Μαριάννα…» της λέει «Σώσε τον Μανουσέλη». Εκείνη ανταποκρίθηκε με ενδιαφέρον κι έτσι σώθηκε μεν από εκτέλεση ο γενναίος δικηγόρος αλλά για τιμωρία τον έβαλαν να τραβάει κάρα σαν υποζύγιο!!!
Αγγαρείες- πλιάτσικο-εκτελέσεις
Οι πρώτες ώρες μετά την κατάληψη του νησιού σήμαναν και την πολιτική των κατακτητών που θα ακολουθούσε. Επιστρατεύθηκαν μικροί και μεγάλοι για την ταφή των νεκρών που σε προχωρημένη σήψη λόγω και του πρωτόγνωρου για την εποχή καύσωνα προκαλούσαν εκτός από φρικιαστικό θέαμα και μια αποπνικτική ατμόσφαιρα.
Με την ανατολή του Ιούνη ξεκίνησαν και τα φρικτά αντίποινα. Εμπνευστές του σχεδίου της μαζικής εξόντωσης ήταν ο Γερμανός σμήναρχος Στουρμ που δεν μπορούσε να ξεπεράσει με τίποτα την καταισχύνη της αιχμαλωσίας του και τη διάλυση του συντάγματός του στο Ρέθυμνο. Εκτελεστές του φρικτού σχεδίου ο Ταγματάρχης Χανς Κρώχ και ο Υπολοχαγός του Άρνολντ Φον Ρουν. Το πρώτο χωριό που πλήρωσε μερτικό για τη συμμετοχή του στην άμυνα, ήταν το Αστέρι.
Ξημέρωμα σχεδόν της Κυριακής 1ης του Ιούνη, έφτασαν Γερμανοί, έζωσαν το χωριό και μάζεψαν όλους τους άνδρες στο καφενείο, υποχρεώνοντάς τους να είναι όλοι στραμμένοι στον τοίχο.
Κατά τις 11 το πρωί πήραν καμιά δεκαριά και τους έφεραν στο ανατολικό ύψωμα του χωριού. Εκεί τους έβαλαν να σκάψουν ένα μεγάλο λάκκο. Αυτοί υπάκουσαν βέβαια πιστεύοντας ότι οι Γερμανοί θα τοποθετούσαν εκεί ένα μεγάλο κανόνι. Που να ξέρουν τι θα επακολουθούσε. Μόνο ένας ο Κώστας Δευτεραίος φοβήθηκε το χειρότερο. Κατάφερε να διαφύγει κι έτσι σώθηκε. Μόλις ανοίχτηκε ο λάκκος η φρουρά κατέβασε τους Αστεριανούς που έσκαψαν κάτω και κατά τις 12 πήραν 15 και τους μετέφεραν νοτικά όπου και τους εκτέλεσαν.
Ο Μάρκος Πολιουδάκης, μικρό παιδί τότε ακολουθώντας με μύριες προφυλάξεις την κουστωδία που μετέφερε και τον πατέρα του βλέποντας τον πραγματικό σκοπό των κατακτητών έτρεξε στο χωριό και μετέφερε το φρικτό μαντάτο, ενώ ακούγονταν σκόρπιοι πυροβολισμοί. Ήταν οι χαριστικές βολές που έριχναν οι δήμιοι στους εκτελεσθέντες.
Δυο μόνο σώθηκαν τότε ο Μανόλης Καλαρής και ο στρατιώτης Μανόλης Αντωνάκης από το Ρουμελί.
Αμέσως την επομένη ήρθε η σειρά του Άδελε Από εδώ οι ναζί μάζεψαν 18 και τους εκτέλεσαν στη Σαρακίνα.
Ανάμεσα στους 18 ο παππούς και ο πατέρας του διακεκριμένου πανεπιστημιακού κ. Γιώργου Αλεξανδράκη.
Μάλιστα συνέβη και το εξής περιστατικό που ενέπνευσε στον Κωστή Μεργέμογλου ένα πολύ συγκινητικό ποίημα.
Όταν η θλιβερή κουστωδία περνούσε από το σημείο που βρισκόταν η γυναίκα του Κωσταντίνου Αλεξανδράκη κρατώντας στην αγκαλιά της το μόλις δύο χρόνων αγοράκι της, τον μετέπειτα καθηγητή, με τη ελπίδα ότι μπορεί να συγκινήσει το φρουρό, έτρεξε κι έβαλε το παιδί στην αγκαλιά του πατέρα του. Ο Γερμανός όμως αμείλικτος χτύπησε δυνατά με τον υποκόπανο του όπλου του τον άτυχο Αλεξανδράκη υποχρεώνοντάς τον να επιστρέψει το παιδί στη γυναίκα του για να μην του προκαλέσει κακό. Και ακολούθησε αδάκρυτος τη μοίρα του.
Από τις οικογένειες που έπληξε περισσότερο η εκτέλεση στη Σαρακίνα ήταν των Κονταξάκηδων. Ήταν από τους νοικοκύρηδες του χωριού και τους πλέον αξιοσέβαστους. Από την ηρωική αυτή οικογένεια τρεις αντίκρισαν το εκτελεστικό απόσπασμα εκεί στη Σαρακίνα.
Την επομένη ξαναγύρισαν στο Αστέρι που το κατέκαυσαν ολοσχερώς όπως και 12 σπίτια κατά μήκος του δρόμου προς το Χαμαλεύρι.
Εδώ σημειώθηκε και η πρώτη πράξη αντίστασης από την Ευαγγελία Πολιουδάκη που δεν άντεξε στη θέα του Γερμανού που κλώτσησε το πιάτο με το κόλλυβο του μόλις προ διημέρου εκτελεσθέντος γιου της. Όρμησε με ένα ξύλο να χτυπήσει το Γερμανό. Ένας άλλος στρατιώτης όμως πρόλαβε και τη γάζωσε με το όπλο του Ίδια τύχη είχε και ο άνδρας της που έσπευσε να τη βοηθήσει.
Τρίτη 3 Ιουνίου 1941 ήρθε η σειρά της Λούτρας. Οι Γερμανοί ακολούθησαν την ίδια διαδικασία. Έζωσαν σε ασφυκτικό κλοιό το χωριό και με βίαιο τρόπο, σπρώχνοντας και κλωτσώντας συγκέντρωσαν τους άνδρες από 16 χρόνων και πάνω στο «Λάκκο» στο δρόμο κάτω από το Δημοτικό Σχολείο. Την ίδια στιγμή περίχυσαν με βενζίνη το εσωτερικό δυο σπιτιών ιδιοκτησίας Κωστή Σαμιόγλου και Δημήτρη Τουρνά και βάλανε φωτιά γιατί είχαν ανακαλύψει κατά την έρευνα κορδόνια από Γερμανικά αλεξίπτωτα.
Από τη σειρά των συγκεντρωμένων ανδρών επέλεξαν 11 από τους πιο εύρωστους και με παραδοσιακό ντύσιμο. Ανάμεσά τους ήταν και ο παπα-Μανόλης Καλλέργης και τρεις αδειούχοι στρατιώτες από το Αλβανικό Μέτωπο που δεν αποκάλυψαν την ταυτότητά τους.
Τους έβαλαν και τους 11 στη μέση και ξεκίνησε μια τραγική πορεία ενός σύγχρονου Γολγοθά με τις μανάδες, τις γυναίκες, τις αδελφές να σπαράζουν βλέποντας τη θλιβερή πομπή Η πορεία του θανάτου σταμάτησε στο χωράφι του Γιάννη Μασσαλή, τη Μαυρίτσα. Εκεί τους εκτελέσανε.
Ο άτυχος παπα-Μανόλης είχε πάρει από ιδιοτροπία της τύχης τη θέση του Διονυσίου Ψαρουδάκη. Θα μπορούσε να είχε σωθεί γιατί στην αρχή οι Γερμανοί δεν έδωσαν σημασία. Όταν όμως έκανε ένα βήμα μπροστά ασυναίσθητα και πρόβαλε η γκιλότα με τα στιβάνια οι δήμιοι τον άρπαξαν με ειρωνείες του στυλ «Απέξω μαντάμ και από μέσα καπιτάν» και τον έβαλαν στη σειρά για εκτέλεση.
Την ίδια μέρα οι ίδιοι αλεξιπτωτιστές μπήκαν στο Παγκαλοχώρι. Εκεί βρήκαν εννέα άνδρες μεταξύ των οποίων και τον καλόγερο Δαμιανό από το Αρσάνι και τους εκτέλεσαν έξω από το χωριό στη θέση «Τσαγκάρη».
Ένας από τους μελλοθάνατους ο Στυλιανός Ντακάκης μετά την πρώτη ριπή έφυγε από τη γραμμή τραυματισμένος αλλά πέθανε πιο κάτω στον ποταμό.
Στον περίβολο της εκκλησίας καθόταν ο στρατιώτης Γ. Θ. Ψωμάς από το Ρουμελί κι έτρωγε λίγο ψωμί που τον είχαν φιλέψει οι φιλόξενοι Παγκαλοχωριανοί. Λίγα λεπτά μετά τον εντοπισμό του από τους Γερμανούς κειτόταν με ανοικτό το κεφάλι και γεμάτο το στόμα.
Εδώ είχαμε επίσης εκτός από το κάψιμο κάμποσων σπιτιών και το βιασμό μιας γυναίκας.
Ένα άλλο θύμα τους ήταν ο Μανόλης Στυλ. Ντακάκης. Αυτόν τον είχαν δει αιχμάλωτοι αλεξιπτωτιστές να του δίνουν όπλο Αυστραλοί στρατιώτες Εκεί στο ίδιο μέρος που τον είχαν δει στο λόφο «Κεφάλα» τον εκτέλεσαν.
Τα γεγονότα αυτά αποτελούν ένα ακόμα ντοκιμαντέρ από το «Πολιτιστικό Ρέθυμνο» με τίτλο «Ναζιστικά αντίποινα». Με προηγούμενο το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Μάχη της Κρήτης – Απάνθισμα μεγαλείου» που μπορείτε να δείτε στο κανάλι μου στο Youtube συμπληρώνεται το συγκλονιστικό χρονικό της Μάχης της Κρήτης στο Ρέθυμνο με εικόνα και σπάνιες αυθεντικές μαρτυρίες.
Εκεί με τη συγκλονιστική φωνή του Βαγγέλη Στεφανάκη ακούγεται το έμμετρο χρονικό του τραγικού αυτού τριημέρου των αντιποίνων που μας έδωσε η εμπνευσμένη όπως πάντα γραφίδα του Κωστή Γ. Καλλέργη (Κ.Ι.Γ.Κ):
Αστέρι! Λούτρα! Άδελε! Παγκαλοχώρι αντάμα!
Οι Γερμανοί βυθίσανε στον πόνο και στο κλάμα!
Αντίποινα οι Ναζιστές κάνανε στα χωριά μας,
γιατί υπερασπιστήκανε Τιμή και Λευτεριά μας.
Έναν ολόκληρο Στρατό, η Κρήτη είχε ξεκάνει
γι’ αυτό και ‘στήναν στή Γραμμή, λεβέντες μπρός στην κάννη.
Κατακτητές ανοίξανε πληγές που δεν θα κλείσουν.
Κι οι πέτρες και τα χώματα μπορούνε να μιλήσουν.
Πέσαν αλεξιπτωτιστές από την Γερμανία!!
Όργανα παρανοϊκού στην Κρήτη με μανία.
Μα αποδεκατίστηκαν κι ο Χίτλερ εκδικείται:
«Για κάθε ένα Γερμανό ΔΕΚΑ να εκτελείτε».
Όλη την ανθρωπότητα ο Χίτλερ εκβιάζει!
Με τον Στρατό του απειλεί σκοτώνει και βιάζει.
Μόνο στην Κρήτη του ‘μελε του Χίτλερ να πονέσει.
Συνηθισμένος να χτυπά ν’ αρπά ό,τι τ’ αρέσει!!
Μα οι Κρητικοί δεν κάτσανε, με σταυρωμένα χέρια…
Τους Γερμανούς πολέμησαν με γκράδες και μαχαίρια.
Και όσα δεν καταφέρανε Κράτη μεγάλα – άλλα,
μια Κρήτη το κατάφερε, ένα Νησί μια στάλα!!
Σαν τα λιοντάρια ρίχτηκαν, οι Κρητικοί στη Μάχη!!
Κι απορημένοι μείνανε, ακόμη κι οι Συμμάχοι!
Δε λένε πια τους Κρητικούς «Ήρωες» που τολμούνε!
αλλά ότι «οι Ήρωες σαν Κρήτες πολεμούνε»!
Πρώτη Ιούνη έφταξε στ’ Αστέρι η Γερμανία…
Κι Εκτέλεσαν και σκότωσαν με πάθος και μανία.
Στά «Τσίχλικα» η Εκτέλεση με τρία αδέλφια ομάδι!
Και δώδεκα συνολικά στήσανε στο σημάδι.
Μαζί με Χαμαλευριανούς γράφτηκε η τραγωδία!
Πρώτη στην Κρήτη έγινε, αυτή η θηριωδία.
Θύματα δεκατέσσερα σ’ αυτό το Χωριουδάκι.
Γύρισαν και σκοτώσανε το ζεύγος Πωλιουδάκη
Στον τόπο της Εκτέλεσης Ήρωες κατοικούνε!!
Παραπονιάρικα πουλιά πετούνε και πενθούνε.
Κι ύστερα πυρπολήσανε στο Χαμαλεύρι σπίθια!!
Γιατί ‘ταν παρανοϊκοί. Αυτή ναι η αλήθεια.
Δυο του Ιούνη στ’ Άδελε! Έτος σαρανταένα!
Αδελιανούς οι Γερμανοί διάλεξαν έναν κι ένα!
Τόπος θυσίας Ιερός έγινε η «Σαρακίνα»!
Γι’ αυτό διαβάτη σαν περνάς, σταμάτα και Προσκύνα!
Δεκαοκτώ εις τη Γραμμή εστήσανε στην άκρη!
Κι αξίζει στη θυσία τους Ευγνωμοσύνης δάκρυ!
Τα τέρατα του φασισμού τα τρόμαξε η θωριά τους!
κι έβγαλαν συμπεράσματα για την παλληκαριά τους.
Κι ήρθε της Λούτρας η σειρά λογαριασμό να δώσει:
Το Σώμα το Επίλεκτο πώς το ‘χαν εξοντώσει;
Τρείς του Ιούνη ήτανε! Έτος σαρανταένα!
Λουτριανούς οι Γερμανοί διάλεξαν έναν κι ένα.
Τρείς του Ιούνη ήτανε! Κι ήταν κι ημέρα Τρίτη,
πού οι Γερμανοί συνέχισαν τους σκοτωμούς στην Κρήτη.
Λούτρα μαρτυρικό χωριό το μερτικό σου επήρες!
μέ Εκτελέσεις! Ορφανά! και πονεμένες χήρες!
Λουτριανή «Μαυρίτσα» μου αιματοποτισμένη!!
και πάνω σου η Λευτεριά είναι θεμελιωμένη.
Άφησαν χήρες κι ορφανά κι ένα χωριό να κλαίει.
και χρόνια με παράπονο, στο κλάμα του να πλέει.
Έντεκα στήσαν στη γραμμή με τον Παπα-Μανώλη!
Μα οι σφαίρες πέρασαν ξυστά τον Περακομανώλη!
Παπά- Καλλέργη ηρωικά, στάθηκες μπρός τη κάνη!
Κι η σκέψη μας παντοτινό Μνημόσυνο σάς κάνει.
Κι ήρθε η σειρά ανατολικά να πάνε τα θηρία.
Όπου Παγκαλοχωριανοί γράψανε Ιστορία!
Τόπος θυσίας Ιερός, η θέση στου «Τσαγκάρη»
Πού ‘ρθε στης Λούτρας τη σειρά σειρά κι αυτή να πάρει.
Εννιά εστήσαν στη γραμμή μα κι άλλον στην «Κεφάλα».
Άντρες πού ξεχωρίζανε στα μέτρα τα μεγάλα.
Και τον Καλλέργη Δαμιανό! Καλόγερο στ’ Αρσάνι.
Μαζί τους Εθνομάρτυρα η Ιστορία βάνει.
Στους τόπους της Εκτέλεσης με χαμηλό το βλέμμα!
Φόρο Τιμής ας δώσουμε, στο Αγιασμένο αίμα!
Τα Κυπαρίσσια ορθώνουνται, σε τόπους Αγιασθέντες
γιατί ‘ναι Εθνομάρτυρες, όλοι οι Εκτελεσθέντες!
Σύμβολο πάντα Λευτεριάς η Κρήτη μας θα μένει.
Παράδειγμα κάθε λαού, σ’ όλη την Οικουμένη!
Το αφιέρωμά μας θα συμπληρωθεί αύριο με μια συγκλονιστική συνέντευξη του καθηγητή κ. Γιώργου Αλεξανδράκη, που θα μας μιλήσει για τον πατέρα, τον παππού του και άλλα θύματα που εκτέλεσαν οι Ναζί στη θέση «Σαρακίνα».