Οι πολιτικοί αναφέρονται συχνά στις νέες τεχνολογίες είτε για λόγους ουσίας είτε διότι επιδιώκουν να αποσπάσουν επικοινωνιακά οφέλη. Στην πρώτη περίπτωση φαίνεται να πιστεύουν ότι η τεχνολογία μπορεί να προσφέρει, ως από μηχανής θεός, λύσεις σε πραγματικά πολιτικά προβλήματα. Στη δεύτερη, εμφανίζονται ως μοντέρνοι ή καινοτόμοι, και αυτού του είδους τα χαρακτηριστικά είναι θελκτικά ιδιαίτερα στις μικρότερες ηλικίες του εκλογικού σώματος. Σε αυτά τα πλαίσια ξεκίνησε μία δημόσια συζήτηση για τη χρήση της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας (e-ψηφοφορία) στη διαδικασία εκλογής του ηγέτη του νέου κόμματος της κεντροαριστεράς. Οι υποψήφιοι εμφανίστηκαν διχασμένοι. Ορισμένοι διατύπωσαν ενδοιασμούς ενώ άλλοι υπερθεμάτισαν δηλώνοντας δημοσίως ότι η «ηλεκτρονική ψηφοφορία είναι θέμα δημοκρατίας».
Οι επιφυλάξεις που εκφράζονται αφορούν ζητήματα όπως η πιστοποίηση του εκλογέα, η κατοχύρωση της μυστικότητας της ψήφου, η διασφάλιση της μοναδικότητας και η αξιοπιστία της καταμέτρησης. Όμως όλα αυτά έχουν αντιμετωπιστεί και οι σχετικές τεχνολογικές λύσεις εξελίσσονται συνεχώς, καθώς σε διεθνές επίπεδο οι ηλεκτρονικές ψηφοφορίες έχουν πάψει να αποτελούν καινοτομία. Ίσως ακούγεται ως πρωτοπόρο το εγχείρημα για την Ελλάδα, όμως σε άλλες χώρες τέτοιου είδους πρακτικές εφαρμόζονται εδώ και περισσότερο από δέκα χρόνια. Στη μικρή Εσθονία η ηλεκτρονική ψηφοφορία εφαρμόζεται από το 2005 και στις εθνικές εκλογές του 2015 το ποσοστό των εκλογέων που ψήφισαν διαδικτυακά έφτασε το 30,5%. Άλλο πρόβλημα που αναφέρεται είναι η δυσκολία χρήσης για τους πιο ηλικιωμένους ψηφοφόρους. Ωστόσο η e-ψηφοφορία δεν εφαρμόζεται ποτέ αποκλειστικά, αλλά συμπληρωματικά προς τον συνήθη τρόπο της φυσικής κάλπης.
Ποια είναι όμως τα αναμενόμενα οφέλη της e-ψηφοφορίας; Από οργανωτική άποψη, συνήθως, αναφέρεται η μείωση του κόστους σε σχέση με τα έντυπα ψηφοδέλτια λαμβάνοντας βέβαια υπόψη το κόστος της ανάπτυξης, λειτουργίας και συντήρησης των απαιτούμενων τεχνολογικών υποδομών. Όμως το σημαντικότερο όφελος που αναφέρεται διεθνώς, είναι η αύξηση της συμμετοχής των πολιτών στην εκλογική διαδικασία, ιδιαίτερα στις ηλικίες 18 έως 25 ετών. Καθώς τα τελευταία χρόνια γίνεται μια μεγάλη συζήτηση ως προς την απαξίωση της πολιτικής, είναι σαφές ότι ο απαθής ψηφοφόρος απέχει διότι είναι απογοητευμένος από την πολιτική και δεν εμπιστεύεται τους πολιτικούς. Σε ό,τι δε αφορά τη χώρα μας, η τάση αυτή αποτυπώνεται σε όλες τις σχετικές έρευνες κοινής γνώμης ακόμα και πριν την οικονομική κρίση.
Το νέο μόρφωμα που φιλοδοξεί να εκφράσει θεσμικά το ρευστό αλλά απαραίτητο ιδεολογικό χώρο της κεντροαριστεράς θα πρέπει να έχει ως αφετηρία την αποκατάσταση της σχέσης της πολιτικής και των θεσμών με τους πολίτες. Η διαδικασία αυτή είναι δισδιάστατη: από τη μία πλευρά σαφώς και θα πρέπει να παραχθεί μία νέα πολιτική αφήγηση για την κοινωνία, το ρόλο του κράτους και την οικονομία πέρα από το ανούσιο (αν και βολικό) μνημονιακό-αντιμνημονιακό δίπολο που κυριάρχησε στη δημόσια πολιτική συζήτηση τα τελευταία χρόνια. Από την άλλη, οποιαδήποτε παράταξη επιθυμεί να αυτοχαρακτηρίζεται ως προοδευτική, δεν μπορεί να αγνοήσει το ρόλο της τεχνολογίας στο σύγχρονο πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι. Ανεξάρτητα λοιπόν από τις τεχνικές δυνατότητες του εγχειρήματος υπό τις παρούσες συνθήκες, η ηλεκτρονική ψηφοφορία είναι το μέλλον. Άλλωστε οι φωνές αντίδρασης σε νεωτερισμούς δεν εκφράζουν, συνήθως, μόνο βαθύ συντηρητισμό και τεχνοφοβία, αλλά ενίοτε υποκρύπτουν και σκοπιμότητες όπως το να περιορίσουν την πολύ μεγάλη συμμετοχή.
* O Δημήτρης Βυζιργιαννάκης είναι διδάκτωρ πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης
