Με μια σπουδαία έκθεση αναδρομικού χαρακτήρα από τον Κώστα Κουνάλη, ξεκινά την νέα περίοδο λειτουργίας του, το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου. Φέρει τον τίτλο «Ο αναθρών ά όπωπε», από τη ρήση του Σωκράτη και σημαίνει ότι «Άνθρωπος είναι αυτός που παρατηρεί, εξετάζει, αναλογίζεται και κρίνει όσα έχει δει».
Τα εγκαίνια θα γίνουν το Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου στις 19:00, στην αίθουσα της οδού Νυμφών 3 στον Πόρο και η έκθεση θα διαρκέσει έως και τις 26 Σεπτεμβρίου.
Ο ζωγράφος, αναφορικά με την έκθεση και τον τίτλο της, επεξηγεί: «Ψάχνοντας να δώσω ένα τίτλο στην ανθρωποκεντρική ενότητα της δουλειάς μου, την οποία ήθελα να παρουσιάσω στο Μ.Ε.Τ.Η., έπεσα πάνω σε μια ερμηνεία της λέξης Άνθρωπος που αποδίδεται στον Σωκράτη. Άνθρωπος = Ο Αναθρών ά Όπωπε. Ήταν η στιγμή που πραγματικά συνειδητοποίησα το βασικό λόγο ύπαρξης του αντικειμένου μου, δηλαδή της Ζωγραφικής ως Παρατήρηση, Μελέτη, Συλλογισμό και Εικασία. Τι άλλο είναι Ζωγραφική; Τα βασικά συστατικά της έννοιας Ζωγραφικής ταυτίζονται με την έννοια Άνθρωπος κατά τον Σωκράτη. Πραγματική αποκάλυψη για εμένα. Το μόνο που μου έμενε μετά από τον υπέροχο τίτλο που μου χάρισε ο Αθηναίος φιλόσοφος ήταν να προετοιμάσω την έκθεση με την ελπίδα να φανώ αντάξιος στην παρακαταθήκη που πήρα από εκείνον και να βάλω κι εγώ ένα λιθαράκι στο αντικείμενο που επέλεξα να υπηρετήσω. Θα παρουσιάσω έργα ανθρωποκεντρικά κυρίως μέσα από την βιωμένη καθημερινότητά μου».
Να σημειωθεί ότι ο Κώστας Κουνάλης μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας επέστρεψε στη γενέθλια πόλη, τα Χανιά κι ασχολείται με τη διδασκαλία των εικαστικών στη δημόσια εκπαίδευση αλλά και την εξέλιξη της προσωπικής του ζωγραφικής στο εργαστήριό του, στην παλιά πόλη των Χανίων.
Η ιστορικός τέχνης δρ. Αλεξάνδρα Κουρουτάκη, μέλος εργαστηριακού Διδακτικού προσωπικού στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πολυτεχνείου Κρήτης, σχετικά με την έκθεση αναφέρει: «Ο τίτλος της νέας έκθεσης του Κώστα Κουνάλη είναι ενδεικτικός της θέλησης του δημιουργού να συνδέσει τον ορισμό της λέξης άνθρωπος με τις αναζητήσεις της ζωγραφικής. Άνθρωπος είναι κατά τον Σωκράτη, εκείνος που παρατηρεί και αναλογίζεται τα ορώμενα. Αντίστοιχα, η ζωγραφική και εν προκειμένω τα «οπτικά στιγμιότυπα» του Κ. Κουνάλη, παράγονται από την εμπειρία των αισθήσεων και το συλλογισμό, συνδυάζοντας το «οπτικό» με το «διανοητικό», τη νόηση με την αίσθηση αλλά και το αίσθημα.
Στην ανθρωποκεντρική ζωγραφική του Κ. Κουνάλη διευρύνονται τα όρια της παραστατικής απεικόνισης, χάρη στην εσωτερικότητα των διατυπώσεών του, στην ένταση και στη ρευστότητα του χρώματος. Οι εικόνες του, αφενός καταγράφουν στοιχεία της συνείδησης και του ασυνείδητου, αφετέρου καθιστούν το θεατή κοινωνό έντονων συναισθημάτων. Ο Κουνάλης χρησιμοποιεί ποικιλία υλικών. Λάδια, μελάνια και ακουαρέλες υπηρετούν μια βαθιά εξπρεσιονιστική αντίληψη για τη ζωγραφική».
Η ιστορικός τέχνης, ξεναγώντας μας προφορικά στην έκθεση, λέει:
Η έκθεση αρθρώνεται σε τρεις ενότητες:
Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει συνθέσεις που αποτυπώνουν διαφορετικούς σταθμούς στην εξέλιξη της ζωής του ανθρώπου, από τη στιγμή της σύλληψης, την εμβρυακή κατάσταση, την παιδική ηλικία, μέχρι και την ενήλικη ζωή. Ζωγραφικές εικόνες υπερηχογραφημάτων αιχμαλωτίζουν την κίνηση και περιγράφουν το θαύμα της ζωής ως έκρηξη ενέργειας.
Η ενότητα περιλαμβάνει επίσης πορτρέτα, φιλοτεχνημένα είτε σε κλασικό είτε σε εξπρεσιονιστικό ύφος. Ο Κουνάλης καταφέρνει να προσδώσει ιδιαίτερη ζωντάνια στην ανθρώπινη μορφή, με έμφαση στο βλέμμα. Χτίζει τον όγκο και αποδίδει τις υφές χάρη στον φωτισμό και ενίοτε στην υλικότητα του χρώματος. Η εκφραστική δύναμη των πορτρέτων αποκαλύπτει μια τάση επαναφοράς παραδοσιακών αξιών στη ζωγραφική, όπως η κυριαρχία της συγκίνησης, η επιστροφή στον άνθρωπο, στα ψυχικά του βιώματα και στις υποσυνείδητες δυνάμεις.
Στη δεύτερη ενότητα εντάσσονται συνθέσεις με ανθρώπινες μορφές διαφόρων ηλικιών που αποδίδονται σαν στιγμιότυπα από φωτογραφικό φακό, σε κίνηση. Η κίνηση τους σηματοδοτεί την πορεία μιας υπαρξιακής δοκιμασίας. Βασικά εννοιολογικά στοιχεία αυτής της ενότητας είναι η πορεία, η μετακίνηση και η ανάταση. Άλλωστε η ίδια η ζωή γίνεται αντιληπτή ως διηνεκή κίνηση και αέναη πορεία προς έναν προορισμό. Οι φιγούρες του Κουνάλη βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ αναπαράστασης και παραστατικής εικασίας. Τα πρόσωπα αποδίδονται σχεδόν πάντα σχηματοποιημένα και αφαιρετικά, ενώ τα σώματα με περισσότερες λεπτομέρειες και καθαρές φόρμες.
Ενίοτε, ο ζωγράφος αψηφά τους κανόνες της προοπτικής. Τοποθετεί τις μορφές του σε έναν υποκειμενικό χώρο που προκύπτει από τη βίαιη και ακανόνιστη απόδοση των επιπέδων του φόντου και την έκρηξη των χρωματικών αντιθέσεων. Το χρώμα με τις εκκωφαντικές του αντιθέσεις αποτελεί βασικό μορφοπλαστικό μέσο του Κουνάλη. Ο παροξυσμός των καθαρών αντιρρεαλιστικών χρωμάτων γίνεται αντιληπτός ως ηχητική αρμονία ή διαφωνία που αισθητοποιεί έντονες ψυχικές διακυμάνσεις και διεργασίες. Το θέμα διηθείται διαμέσου των υποσυνείδητων διαδρομών του θυμικού.
Ο Κουνάλης χρησιμοποιεί ποικιλία υλικών. Λάδια, μελάνια και ακουαρέλες υπηρετούν μια βαθιά εξπρεσιονιστική αντίληψη για τη ζωγραφική. Μακριά από κάθε διακοσμητική πρόθεση, τα έργα της σειράς που ξεφεύγουν από τη ζωγραφική του καβαλέτου και ενσωματώνουν την τεχνική του σταξίματος (dripping) αναδεικνύουν έναν πολύπλοκο εσωτερικό κόσμο. Στην περίπτωση αυτή, το χρώμα ρέει και μέσα από τις αραιώσεις και τις πυκνώσεις του αποτυπώνει το στοιχείο της ρευστότητας αλλά και της ενέργειας. Η ασφυκτική και αγωνιώδης περιπλοκή ενέργειας, η έκρηξη αισθημάτων και χρωμάτων, η έμφαση στην υλικότητα του χρώματος και στην ορμή της χειρονομίας είναι στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον εξπρεσιονισμό του Κουνάλη αλλά και γενικότερα το εξπρεσιονιστικό ιδίωμα.
Στην τρίτη ενότητα με θέμα «ο αναθρών ά όπωπε», ο Κουνάλης αποδίδει τη μορφή του «Σκεπτόμενου» του Auguste Rodin, με συμβολιστική διάσταση ή εξπρεσιονιστικό στιλ που υπηρετεί την εσωστρέφεια, «τη στροφή προς το εσωτερικό της ύπαρξης». Το σχέδιο διατηρεί στοιχεία περιγραφής, στο πλαίσιο μιας υποκειμενικής ζωγραφικής που κινείται μεταξύ ρεαλισμού και αφαίρεσης. Το πορτρέτο του «Σκεπτόμενου» ενισχύεται περαιτέρω με τη δύναμη του καθαρού, προκλητικού κόκκινου χρώματος.
Συνοψίζοντας, στην ανθρωποκεντρική ζωγραφική του Κώστα Κουνάλη πρωταγωνιστής παραμένει ο Άνθρωπος που αντιμετωπίζεται ως φορέας και πεδίο ενέργειας. Ο δρόμος για την καλλιτεχνική έκφραση ακολουθεί τα στάδια όραση – αντίληψη – νόηση – μορφοποίηση που περνά μέσα από τη διήθηση στο θυμικό και τη συναισθηματική φόρτιση του περιεχομένου. Τα «οπτικά στιγμιότυπα» αφενός καταγράφουν στοιχεία της συνείδησης και του υποσυνείδητου, αφετέρου καθιστούν το θεατή κοινωνό έντονων συναισθημάτων. Στις συνθέσεις του διευρύνονται τα όρια της παραστατικής απεικόνισης, χάρη στην εσωτερικότητα των διατυπώσεων, στην ένταση, την υλικότητα αλλά και την ρευστότητα του χρώματος. Για τις εικαστικές αναζητήσεις του Κουνάλη και την επικοινωνία της τέχνης του με το κοινό, αρμόδιος για να αποφανθεί είναι κυρίως ο θεατής που καλείται να «αισθανθεί» και να αναγνώσει τα έργα και τις ιδιαίτερες πτυχές τους, σύμφωνα με την προσωπική του αισθητική κρίση και οπτική.
