Του ΙΩΑΝΝΗ Ε. ΗΛΙΑΚΗ*
Πολύχρονη προσπάθεια κοπιώδης. Ένα τεράστιο έργο καταγραφής των εκκλησιών της Δυτικής Κρήτης από την καταξιωμένη αρχιτέκτονα κ. Αιμιλία Κλάδου – Μπλέτσα. Έκδοση Τεχνικού Επιμελητηρίου. Θυμούμαστε τα προηγούμενα έργα της:
Τα Χανιά στα χνάρια του χρόνου
Τα Χανιά εκατό χρόνια από την Ένωση
Τα Χανιά έξω από τα τείχη.
Όλα αυτά τα σπουδαία έργα δείχνουν μεγάλη δύναμη ψυχής αλλά η καταγραφή και παρουσίαση των εκκλησιών της Δυτικής Κρήτης ακόμη μεγαλύτερη, διότι η πορεία αναζήτησης των έργων – μνημείων ήταν πολύ μεγάλη. Μέχρι τώρα κανείς δεν τόλμησε να κάμει τέτοιο τολμηρό έργο κι ας έχουμε τόσους και τόσους αρχιτέκτονες.
Είναι λυπηρό να βλέπουμε τεράστιας τέχνης μνημεία να καταστρέφονται από την αδιαφορία των κατοίκων και την άγνοια των νέων ξεσκολισμένων προέδρων των εκκλησιαστικών συμβουλίων που ασχολούνται με ετερόκλητα έργα παραβλέποντας μεγαλειώδη μνημεία παραδομένα στη φθορά του χρόνου και στην αδιαφορία – άγνοια των Μητροπολιτών που ασχολούνται με πολιτικά θέματα, πέραν των αρμοδιοτήτων τους και όχι με τα πολιτιστικά τεράστια προβλήματα διάσωσης των αγαθών του παρελθόντος. Αναφέρω ένα υπέροχο εκκλησιαστικό Μνημείο πάνω από τον οικισμό Αγ. Γεωργίου, εποχή ενετοκρατίας. Το κλασικό ναΐδριο του Προφήτη Ηλία, στην Γκιάρα, Αγ. Κωνσταντίνου Ρεθύμνης.
Και όμως παραμελημένο και στο περιθώριο της άγνοιας, όπως και τα άλλα εκκλησιαστικά μέρη του, μας παραπέμπει να αναχθούμε σε άριστους μαστόρους της περιόδου της Αναγέννησης, που είχε απλωθεί με την Ενετοκρατία σε όλη την Κρήτη και όχι μόνο. Ομόλογο έργο μπορούμε να δούμε στην καταγραφή της κ. Κλάδου, σελ. 24.
Αναζητείται αρχαιολόγος για μελέτη των μνημείων.
Αναζητούνται Δεσποτάδες που θα ασχοληθούν με τον πολιτισμό, με την ανάδειξη και διάσωση της Εθνικής μας κληρονομιάς.
Και υπάρχουν ευγενείς με ευαισθησίες και μεράκι όπως ο Χρυσόστομος Ζακύνθου που καταγράφει, συντηρεί μελετά και προβάλει τους θησαυρούς της και οι αποδέλοιποι. Καθήκον τους εξοφίτσιο!
Ας φροντίσουν οι Δεσποτάδες να γίνει μια παρόμοια μελέτη όπως αυτή της κας Κλάδου και για τα εκκλησιαστικά μνημεία της Ανατολικής Κρήτης.
Αλλά μιας και το ‘φερε ο λόγος να πούμε μερικές πονεμένες ιστορίες για γνώση νεότερων:
Ήμουν μαθητής στο Δημοτικό σχολείο Ρουστίκων, δεκαετία του 1940 και 1950. Το καμπαναριό του Αγίου Χαραλάμπου, πέτρινο, υπέροχο έργο του κου Καψαλάκη, ήταν ετοιμόρροπο να γκρεμιστεί επειδή οι σιδερένιοι σύνδεσμοι διεβρώθησαν – οξειδώθηκαν και ράγισαν τα αρχιτεκτονικά πώρινα μέλη του μνημείου. Άρχισαν να γκρεμίζονται με κίνδυνο ζωής των κατοίκων. Στήθηκαν σκαλωσιές. Το καμπαναριό – μνημείο, χάθηκε. Δεν βρέθηκε ούτε ένα μέλος μέχρι σήμερα. Το καλλιτέχνημα του Καψαλάκη αντικαταστάθηκε από ένα τσιμεντένιο έκτρωμα. Το ίδιο συνέβη και στο καμπαναριό της πατρίδας του Μεγάλου αυτού δημιουργού.
Θυμάμαι, κι ας ήμουν μικρό κοπέλι όταν έριχναν από τη σκαλωσιά τα πελέκια – έργα τέχνης, πάνω στη στρωμένη άμμο, με πόνο ψυχής.
Υπάρχουν αρκετά έργα του Αποστολάκη-δασκάλου του Καψαλάκη στη περιοχή του Ρεθύμνου. Σήμερα, τα ηλεκτρονικά μηχανήματα παντογράφοι μπορούν να αντιγράψουν ένα καμπαναριό έργο των καλλιτεχνών και να αντικαταστήσουν τα τσιμεντένια εκτρώματα. Σύλλογοι, τοπική αυτοδιοίκηση, εκκλησία, χορηγοί. Στα Ρούστικα υπάρχει υπερσύγχρονο εργοστάσιο επεξεργασίας πέτρας. Συντηρήθηκε το καμπαναριό της Αργυρούπολης με χορηγία, με παντογράφο του εργοστασίου.
Το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία Ρουστίκων είχε πολλά Μετόχια τα οποία στερήθηκε από την κακοδιοίκηση των Δεσποτάδων.
Θυμούμαι το Μετόχι της Παναγίας των Μυριοκεφάλων όπου λειτουργούσε ο Συμεών Γεωργαλεδάκης. Πήγαινα με την γιαγιά μου την Αργυρένια τη δεκαετία του 1950, τασιμάριζα όταν δεκαπεντάριζε ο Συμεών. Τα Μετόχια πρέπει για ιστορικούς κανονικούς και ηθικούς νόμους να επιστρέψουν εκεί που ανήκουν. Έργο των Δεσποτάδων, υποχρέωση, σεβασμός στα Ιερά. Το προσκύνημα στα Ρούστικα εισέπραξε τεράστια κεφάλαια από το 1950 μέχρι σήμερα. Επενδύθηκαν σε κελιά και ανώφελα έργα μωροφιλόδοξα του εγωισμού και της ιδιοτέλειας, όταν δίπλα καταρρέει ένας εθνικός θησαυρός, η Μονή Προφήτη Ηλία. Τεράστιες σπατάλες για τα εφήμερα, τα κεραμεούν και τα φαύλα. Ας αναφέρω και τον Αϊ Γιώργη του Αρτού που καταστρέφονται οι περίφημες τοιχογραφίες – φρέσκο ασυντήρητες, παραμελημένες από τον εφημέριο διότι έχει άγνοια της αξίας των.
Αυτά τα λίγα με την ευκαιρία. Την περίφημη έκδοση.
* Ο Ιωάννης Ε. Ηλιάκης είναι δάσκαλος
