Σημαντικές πτυχές της τοπικής ιστορίας αλλά και ο στρεβλός πολεοδομικός σχεδιασμός της περιοχής αναδείχθηκαν στο Επιστημονικό Συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στο 13ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου το Σαββατοκύριακο που πέρασε με αντικείμενο την ιστορία του συνοικισμού Μασταμπά της πόλης.
Το συνέδριο διοργάνωσαν το σχολείο με την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνου υπό την αιγίδα της Αντιπεριφέρειας Ρεθύμνου και είχε θέμα «Ο Μασταμπάς από το τότε μέχρι το σήμερα».
Διακεκριμένοι επιστήμονες και ερευνητές «φώτισαν» με τις εισηγήσεις τους σημαντικά ιστορικά στοιχεία της περιοχής από την Μινωική έως την σύγχρονη εποχή, αναδεικνύοντας την οικιστική και πληθυσμιακή της εξέλιξη, την ιστορική τοπογραφία και τα αρχαιολογικά ευρήματα στο Μασταμπά.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε σε μνημεία της περιοχής όπως στην Δεξαμενή του Μασταμπά, στον Τεκέ και το τζαμί του Βελή Πασά, στον ναό της «Ρολόαινας» και τις εικόνες του τέμπλου του, στο Γερμανικό Νεκροταφείο της περιοχής, το οποίο σήμερα όπως και ο προαναφερόμενος ναός δεν υπάρχουν.
Αναδείχθηκαν επίσης ιστορικά στοιχεία για τους πρώτους κατοίκους της περιοχής, τους πρόσφυγες από την Μικρά Ασία την δεκαετία του 1920, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασαν οι εισηγήσεις για την γεωμορφολογία και την γεωλογία του Μασταμπά αλλά και την πολεοδομική εξέλιξή του.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασαν οι εργασίες των μαθητών του σχολείου, οι οποίοι στο πλαίσιο διοργάνωσης του συνεδρίου πήραν συνεντεύξεις από παλιούς κατοίκους του Μασταμπά, καταγράφοντας ενδιαφέροντα στοιχεία κοινωνικού και λαογραφικού περιεχομένου. Παράλληλα κατέγραψαν σύγχρονα προβλήματα της περιοχής, όπως η έλλειψη κοινόχρηστων χώρων και πρασίνου, η ανάγκη για την διαμόρφωση πλατειών και πεζοδρομίων και βέβαια η πυκνή δόμηση και κατοίκηση της περιοχής, αποτέλεσμα της γρήγορης και λανθασμένης οικιστικής ανάπτυξης των τελευταίων δεκαετιών.
Το πλήθος των πληροφοριών που δόθηκαν μέσα από τις πολλές και ενδιαφέρουσες εισηγήσεις ανταποκρίθηκε στους στόχους των διοργανωτών, οι οποίοι δήλωσαν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι με την ολοκλήρωση των εργασιών του συνεδρίου.
Χαρακτηριστικά ο διευθυντής του 13ου Δημοτικού Σχολείου Ρεθύμνου κ. Νίκος Δερεδάκης δήλωσε στους δημοσιογράφους, ότι «Στόχος του συνεδρίου μας, ο οποίος επετεύχθη, ήταν να αναδειχθεί ιστορικά, πολιτισμικά και πολιτιστικά ένα προάστιο του Ρεθύμνου, ο Μασταμπάς, ο οποίος απέχει μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα από το κέντρο της πόλης και όμως η ιστορία του ήταν αδιερεύνητη.
Ανακαλύψαμε κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας και υλοποίησης του συνεδρίου, ότι έχει μια πολύ πλούσια ιστορία, η οποία ξεκινάει από τα Μινωικά χρόνια και φτάνει ως το σήμερα, μια ιστορία άγραφη, την οποία μέσα από το συνέδριο προσπαθήσαμε να αναδείξουμε για να την γνωρίσει ο κόσμος του Ρεθύμνου, αλλά και οποιοσδήποτε άλλος ιστορικός ερευνητής θελήσει στο μέλλον να ασχοληθεί με αυτό το προάστιο».
Ο ίδιος έκανε ιδιαίτερη αναφορά στις εργασίες των μαθητών επισημαίνοντας, ότι τα παιδιά εκτός της δουλειάς που παρουσίασαν αποφάσισαν να προχωρήσουν σε αποψίλωση και καθαρισμό του χώρου, στον οποίο υπήρχε το Γερμανικό Νεκροταφείο, ενώ από το επόμενο σχολικό έτος θα αναβιώσουν στο σχολείο τους τα παλιά σχολικά παιχνίδια που κατέγραψαν στις συνομιλίες τους με τους παλαιότερους κατοίκους της περιοχής.
Επίσης υπήρξε πρόταση διασύνδεσης του Παλαιοντολογικού Μουσείου που λειτουργεί στο Τέμενος του Βελή Πασά με το 13ο Δημοτικό Σχολείο.
Ικανοποιημένος από την πλευρά του εμφανίστηκε και ο πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Ρεθύμνου κ. Νίκος Παπαδογιαννάκης, ο οποίος αφού τόνισε τα πολλά και σημαντικά ιστορικά στοιχεία που αναδείχθηκαν έδωσε έμφαση στη σημερινή εικόνα του συνοικισμού λέγοντας μεταξύ άλλων, ότι «Ως το 1924 ήταν ελάχιστα κτίσματα στον Μασταμπά, μέχρι που ήρθαν οι Μικρασιάτες ως πρόσφυγες, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής. Εν συνεχεία βέβαια ο Μασταμπάς ακολούθησε τη μοίρα των Ελληνικών πόλεων, έχασε την αρμονία στη σχέση τοπίου και ανθρώπων, γέμισε πολυκατοικίες, κάτι που δεν είναι ευχάριστο αν σκεφτεί κάποιος ότι ήταν μια πανέμορφη περιοχή με πεύκα και αμπέλια, που θα μπορούσε να είχε μια καλύτερη τύχη αν υπήρχε μια καλύτερη προσοχή στο πολεοδομικό σχέδιο που ακολουθήθηκε».
Σύμφωνα με τους διοργανωτές οι ανακοινώσεις που πραγματοποιήθηκαν θα συμπεριληφθούν σε τόμο με τα πρακτικά του συνεδρίου και θα εκδοθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα.
