Σημαντικές επισημάνσεις για τις εξαρτήσεις έγιναν στο περιθώριο ημερίδας που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο πλαίσιο της παρουσίασης του νέου διατμηματικού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών «Κλινικές Παρεμβάσεις και Εξαρτήσεις».
Μεταξύ των αξιοσημείωτων παρατηρήσεων, ήταν η διαπίστωση ότι τα χρόνια της κρίσης αυξήθηκε η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, δηλαδή των ναρκωτικών, του αλκοόλ και του καπνίσματος στον γενικό πληθυσμό της χώρας, ενώ ένα δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο ήταν η αναφορά του καθηγητή της Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, πνευμονολόγου Νικόλαου Τζανάκη, ότι οι Κρητικοί σε ό,τι αφορά το κάπνισμα, είναι όχι μόνο από τους πλέον μανιώδεις καπνιστές της Ελλάδας -ενδεχομένως να κατέχουν και την πρώτη θέση- αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Σε αυτή δε τη συνήθεια-εξάρτηση δεν υπάρχει διαχωρισμός φύλου, αφού στους ενεργούς καπνιστές τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες κατέχουν υψηλά ποσοστά.
Την ίδια ώρα με αφορμή τη σημερινή ημέρα κατά του καπνίσματος, η επιστημονική κοινότητα κρούει το «καμπανάκι» του κινδύνου για το κάπνισμα στη μαθητική κοινότητα, αφού η έρευνα που δημοσιεύτηκε δείχνει ότι 1 στους 10 μαθητές Α’ και Β’ Γυμνασίου είναι ενεργός καπνιστής.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, που πραγματοποίησε το υπουργείο Παιδείας σε συνεργασία με τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών και την ΚΕΔΕ και στην οποία συμμετείχαν 51.084 μαθητές της Α’ και Β’ τάξης του Γυμνασίου, από 1.267 σχολεία της χώρας, το 16,7% των μαθητών έχει ήδη δοκιμάσει την επιβλαβή συνήθεια από την ευαίσθητη ηλικία των 12 έως 14 ετών, ενώ το 15% των ενεργών καπνιστών είναι πολύ τακτικοί καπνιστές (καπνίζουν σχεδόν κάθε μέρα).
Η καπνιστική συνήθεια φαίνεται πως είναι πιο ισχυρή στα αγόρια αυτής της ηλικίας, καθώς 1 στα 5 παιδιά της Β’ Γυμνασίου έχουν δοκιμάσει να καπνίσουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 40% των παιδιών που έχουν δοκιμάσει να καπνίσουν το έκαναν από την ηλικία των 8 ετών έως την ηλικία των 11 ετών, κυρίως από περιέργεια.
Σημαντική επίσης είναι η διαφοροποίηση ανάλογα με το ύψος των διαθέσιμων χρημάτων (χαρτζιλίκι). Τα παιδιά τα οποία λαμβάνουν έως 5 ευρώ την εβδομάδα από τους γονείς είναι σε πολύ χαμηλότερο ποσοστό ενεργοί καπνιστές (6,7%), σε σχέση με τα παιδιά που λαμβάνουν από 6 ευρώ και πάνω όπου το ποσοστό των ενεργών καπνιστών σχεδόν διπλασιάζεται (11,3%).
Υψηλά είναι και τα ποσοστά που συνδέουν το κάπνισμα με τη διασκέδαση (60%) ή τη μόδα (40% το θεωρούν ελκυστική ή δυναμική συμπεριφορά). Το 30% του συνόλου των μαθητών αναφέρει ότι εκτίθεται στο παθητικό κάπνισμα στο σπίτι, ενώ το 40% ότι γίνεται «θύμα» παθητικού καπνίσματος σε κάποιον κλειστό δημόσιο χώρο.
Τέλος πάνω από το 60% των μαθητών αναφέρει πως είδε κάποιον να καπνίζει εντός του χώρου του σχολείου, ενώ η πλειοψηφία των μαθητών αναφέρει ότι δεν υπάρχει κάποια δυσκολία να αγοράσει κάποιος τσιγάρα σε αυτή την ηλικία.
Αναλυτικά…
Η οικονομική κρίση επιδείνωσε το πρόβλημα των εξαρτήσεων
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΕΦΟΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ
• Νέο διατμηματικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Κρήτης, σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ -Είναι δωρεάν και ξεκινά τον Σεπτέμβριο στην Πανεπιστημιούπολη Γάλλου, με διάρκεια φοίτησης τα δύο έτη
• Στόχος είναι η παροχή επιστημονικής γνώσης και εμπειρίας στους επαγγελματίες υγείας σε θέματα που έχουν να κάνουν με την πρόληψη, αλλά και τη θεραπεία των εξαρτήσεων
• Στόχος είναι η παροχή επιστημονικής γνώσης και εμπειρίας στους επαγγελματίες υγείας σε θέματα που έχουν να κάνουν με την πρόληψη, αλλά και τη θεραπεία των εξαρτήσεων
Οι εξαρτήσεις είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα με ποικίλες ψυχολογικές, κοινωνικές και ιατρικές πτυχές που μάλιστα σε περίοδο κρίσης καταγράφουν σημαντική αύξηση. Δεν αφορούν μονάχα στην εξάρτηση από τα ναρκωτικά που είναι αυτή που κυριαρχεί, αλλά τα τελευταία χρόνια επικεντρώνεται στο αλκοόλ και το κάπνισμα, ουσίες που διατίθενται νόμιμα στο εμπόριο, ωστόσο όπως τονίζουν οι επιστήμονες δεν είναι λιγότερο σοβαρές ή ακίνδυνες. Ειδικά στην Κρήτη, το αλκοόλ αλλά και το κάπνισμα αποτελούν δύο παράγοντες οι οποίοι πολλάκις έχουν απασχολήσει την τοπική κοινωνία, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, την σχολική κοινότητα και τους φορείς, αφού η χρήση τους ξεκινά ήδη από την εφηβική ηλικία που με σειρά πρωτοβουλιών προσπαθεί να παρέμβει.
Την ίδια ώρα όμως και άλλες μορφές εξαρτήσεων, όπως αυτή από το διαδίκτυο και τον τζόγο απασχολούν την επιστημονική κοινότητα.
Οι εξαρτήσεις δεν αφορούν μόνο τα άτομα που κάνουν κατάχρηση ουσιών, αλλά και την οικογένειά τους, τους εργασιακούς/εκπαιδευτικούς χώρους, αλλά και ολόκληρη την κοινότητα και κοινωνία μας. Για την αντιμετώπιση των σύνθετων προβλημάτων που συσχετίζονται με τις εξαρτήσεις έχουν δημιουργηθεί υπηρεσίες και προγράμματα παρέμβασης σε πολλές περιοχές της χώρας. Η ραγδαία εξάπλωση του φαινόμενου απαιτεί ωστόσο την άρτια μεταπτυχιακή εκπαίδευση επαγγελματιών ψυχικής υγείας, ψυχολόγων, ιατρών, κοινωνιολόγων και κοινωνικών λειτουργών για την στελέχωση των υπαρχόντων υπηρεσιών, αλλά και για την καλύτερη επιστημονική μελέτη και σε βάθος κατανόηση των προβλημάτων που σχετίζονται με την κατάχρηση ουσιών.
Παράλληλα, είναι διαπιστωμένη η ανάγκη για υψηλού επιπέδου εκπαίδευση στους επιστήμονες που στελεχώνουν ή πρόκειται να στελεχώσουν δομές και φορείς που ασχολούνται με την πρόληψη και θεραπεία των εξαρτήσεων. Παρόλα αυτά, κατά την παρούσα χρονική περίοδο δεν υφίσταται οποιοδήποτε μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στο συγκεκριμένο πεδίο στα ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Το νέο διατμηματικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα που ξεκινά στο Πανεπιστήμιο Κρήτης το Σεπτέμβριο, έρχεται να καλύψει το παραπάνω κενό και στοχεύει να παρέχει την εξειδικευμένη γνώση που απαιτείται για την επαρκή επαγγελματική- επιστημονική ενασχόληση με τον χώρο των εξαρτήσεων μέσα από ένα πλουραλιστικό πρόγραμμα σπουδών, το οποίο θα περιλαμβάνει τόσο ένα συμπαγές θεωρητικό υπόβαθρο, όσο και ευκαιρίες για την πρακτική εξοικείωση των συμμετεχόντων με την πρόληψη και παρέμβαση.
Πρόκειται για σπουδές διετούς φοίτησης χωρίς δίδακτρα, ενώ το συγκεκριμένο πρόγραμμα γίνεται σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ, ο οποίος επί της ουσίας θα αναλάβει την πρακτική άσκηση των φοιτητών.
Η παρουσίαση του συγκεκριμένο προγράμματος το οποίο χαρακτηρίζεται πρωτοπόρο για τα ελλαδικά δεδομένα, αφού δεν υπάρχει αντίστοιχο στην υπόλοιπη χώρα, έγινε το απόγευμα του Σαββάτου στην αίθουσα του Ωδείου παρουσία ακαδημαϊκών φοιτητών, ενώ υπογράφτηκε και η σχετική σύμβαση συνεργασίας ανάμεσα στον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης Οδυσσέα Ζώρα και τον πρόεδρο του ΟΚΑΝΑ Ευάγγελο Καφετζόπουλο.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκε και ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός, ο οποίος σημείωσε την σπουδαιότητα αυτής της συνεργασίας, η οποία, όπως τόνισε ενισχύσει την παρέμβαση του κοινωνικού κράτους και θα έχει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για τους εξαρτημένους από ουσίες ανθρώπους.
Ειδικότερα, σε σχετικές δηλώσεις του ανέφερε: «Θεωρώ ότι είναι μια ευτυχής συνεργασία ανάμεσα σε ένα σημαντικό θεσμό της πόλης μας, όπως είναι το Πανεπιστήμιο και ο ΟΚΑΝΑ που είναι ένας φορέας δημόσιος, ο οποίος ασχολείται με τις εξαρτήσεις και είναι οργανισμός εποπτευόμενος από το υπουργείο Υγείας. Πιστεύω ότι πραγματικά η συνεργασία αυτή που έχει σκοπό να αξιοποιήσει την εμπειρία του ΑΕΙ και του ΟΚΑΝΑ, για να παραχθούν εξειδικευμένα στελέχη, τα οποία θα μπορούν στη συνέχεια να στελεχώσουν δομές αντιμετώπισης των εξαρτήσεων και αυτό θα έχει μια πολύ σημαντική κοινωνικά προστιθέμενη αξία για τον τόπο μας.
Οι εξαρτήσεις είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, το οποίο έχει επιδεινωθεί στα χρόνια της κρίσης. Χρειάζεται πολυεπίπεδη παρέμβαση, χρειάζεται συνέργεια διαφόρων δομών, έτσι ώστε ο εξαρτημένος να έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες που να μπορούν να αντιμετωπίσουν το συγκεκριμένο πρόβλημα. Χρειάζεται μια πλουραλιστική προσέγγιση στον τομέα των εξαρτήσεων και χρειάζεται μια συνεργεία όλων των δομών και των υπηρεσιών του δημοσίου από τον τομέα της πρόληψης μέχρι τον τομέα της μείωσης της βλάβης, της υποκατάστασης, της απεξάρτησης και της κοινωνικής επανένταξης. Αυτό είναι το φάσμα, στο οποίο καλούνται οι φορείς αντιμετώπισης των εξαρτήσεων να συνεργαστούν και να έχουν πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των αναγκών των εξαρτημένων ανθρώπων, είτε από τα ναρκωτικά είτε από αναδυόμενες εξαρτήσεις που υπάρχουν σήμερα, όπως εξάρτηση από το διαδίκτυο, από το τζόγο, φυσικά το αλκοόλ, μια εξάρτηση που στην περίοδο της κρίσης έχει αυξηθεί. Θεωρούμε ότι από αυτή τη συνεργεία ενισχύεται η παρέμβαση του κοινωνικού κράτους και έχει ένα πολλαπλασιαστικό θετικό αποτέλεσμα».
Συνεργασία Πανεπιστημίου και ΟΚΑΝΑ
Το διατμηματικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα των Τμημάτων Ιατρικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου θα πραγματοποιηθεί στο Ρέθυμνο και σκοπό έχει να παράξει την απαιτούμενη επιστημονική γνώση και πρακτική εμπειρία στους φοιτητές για τον τομέα των εξαρτήσεων, τόσο σε ό,τι αφορά την πρόληψη, αλλά κυρίως στις παρεμβάσεις που είναι αναγκαίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών σε ό,τι αφορά μάλιστα και την εξάρτηση από νόμιμες ουσίες όπως είναι το αλκοόλ και το κάπνισμα.
Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης Οδυσσέας Ζώρας, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Το Πανεπιστήμιο Κρήτης έχει μια μακρά παράδοση στον χειρισμό των μεταπτυχιακών. Είμαστε το πρώτο Πανεπιστήμιο που ξεκινήσαμε οργανωμένα μεταπτυχιακά προγράμματα και πλέον έχουν γίνει κοινός τόπος στα περισσότερα Πανεπιστήμια. Σήμερα γίνεται κάτι πολύ διαφορετικό, καθώς πρόκειται για ένα πολύ πρωτοποριακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Κρήτης, το οποίο εντάσσει και τον ΟΚΑΝΑ, ο οποίος αναπτύσσεται και «φεύγει» από τους εθισμούς μόνο στα απλά ναρκωτικά και αρχίζει να ενδιαφέρεται και να έχει δράση και στους εθισμούς άλλων ουσιών όπως το αλκοόλ, οι οποίοι εθισμοί όμως δεν είναι λιγότερο σοβαροί από τα ναρκωτικά».
Από την πλευρά του ο Ευάγγελος Καφετζόπουλος, πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ, τόνισε: «Είναι χαρά μου που επανέρχομαι στο Ρέθυμνο για να υπογράψουμε μια σύμβαση ανάμεσα στον ΟΚΑΝΑ και το Πανεπιστήμιο Κρήτης, κάτι που είναι προϊόν συζητήσεων αρκετών μηνών για ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα, που αφορά στις εξαρτήσεις και που ο ΟΚΑΝΑ θα βοηθήσει με όλες του τις δυνάμεις για την υλοποίησή του, προσδοκώντας αυτός ο φάρος της γνώσης, όπως είναι το Πανεπιστήμιο Κρήτης, πραγματικά να συμπεριλάβει και τον τομέα των εξαρτήσεων και να μπορέσει με την πρακτική βοήθεια του ΟΚΑΝΑ να εφοδιάσει νέους ανθρώπους με τα «όπλα» που χρειάζονται για να μπορέσουν στο μέλλον, να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της εξάρτησης στον ΟΚΑΝΑ στους άλλους φορείς, στον ακαδημαϊκό χώρο και όπου χρειαστεί. Πιστεύω ότι αυτή η πρωτότυπη συνεργασία που γίνεται ανάμεσα στη θεωρία και στην πράξη, πραγματικά θα έχει το καλύτερο αποτέλεσμα για τα παιδιά που θα επιλέξουν το μεταπτυχιακό πρόγραμμα».
Παρεμβάσεις από το Πανεπιστήμιο Κρήτης στην τοπική κοινωνία για τις εξαρτήσεις
Μέσω του νέου μεταπτυχιακού προγράμματος οι καθηγητές των δύο τμημάτων Ψυχολογίας και Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, εκτός από τη θεωρητική κατεύθυνση αλλά και την πρακτική άσκηση των φοιτητών πάνω στις εξαρτήσεις, επιδιώκουν και στοχεύουν σε νέες παρεμβάσεις προς την κοινωνία της Κρήτης που θα αφορούν τόσο σε θέματα πρόληψης, όσο και αντιμετώπισης εθισμών όπως είναι το αλκοόλ και το κάπνισμα που αποτελούν μάστιγα για το νησί.
Ο Γιώργος Παναγής, καθηγητής Βιοψυχολογίας και πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, σε σχετικές δηλώσεις του αναφέρθηκε στην πρωτοπορία του Πανεπιστημίου Κρήτης, το οποίο θα καλύψει ένα κενό σε σχέση με την επιστημονική κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας στα ζητήματα των εξαρτήσεων, τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Ξεκινάμε ένα νέο κοινό μεταπτυχιακό πρόγραμμα ανάμεσα στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Τμήμα Ψυχολογίας, το οποίο γίνεται σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ. Υπογράψαμε μια σύμβαση συνεργασίας μεταξύ Πανεπιστημίου και ΟΚΑΝΑ που αφορά στο συγκεκριμένο μεταπτυχιακό, το οποίο έρχεται να καλύψει ένα κενό στον ελλαδικό χώρο στο θέμα των εξαρτήσεων, ένα καυτό πρόβλημα, το οποίο υπήρχε, υπάρχει και δυστυχώς φαίνεται ότι θα συνεχίσει να υπάρχει.
Αυτή την στιγμή δεν υπάρχουν αντίστοιχα μεταπτυχιακά στην Ελλάδα, όπως υπάρχουν στο εξωτερικό για να μπορούν να εκπαιδευτούν επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ψυχολόγοι, γιατροί, κοινωνικοί λειτουργοί. Υπάρχει τεράστια ανάγκη για εξειδικευμένο προσωπικό το οποίο να έχει εκπαιδευτεί σωστά μέσα από ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα για να μπορεί να δουλέψει σε αυτές τις δομές και το μεταπτυχιακό αυτό έρχεται να καλύψει αυτό το κενό. Νομίζω ότι το Πανεπιστήμιο Κρήτης πρωτοπορεί για άλλη μια φορά με το καινούριο αυτό μεταπτυχιακό και ευελπιστούμε ότι θα μπορέσουμε να προσφέρουμε και στην τοπική κοινωνία μέσα από διάφορες δράσεις πάνω στο θέμα της εξάρτησης σε συνεργασία με τους μεταπτυχιακούς φοιτητές και φυσικά να βγάλουμε στελέχη που θα μπορούν να στελεχώσουν δομές που ασχολούνται με το θέμα της εξάρτησης και των εξαρτημένων ατόμων».
Ο Γιάννης Μουζάς, καθηγητής της Ιατρικής Σχολής και καθηγητής Γαστρεντερολογικής Κλινικής του ΠΑΓΝΗ, μίλησε για την ανάγκη ευαισθητοποίησης των επαγγελματιών Υγείας στα θέματα των εξαρτήσεων που έχουν να κάνουν με το κάπνισμα και το αλκοόλ, ώστε αφενός να μπορούν να αναγνωρίσουν αρχικά το πρόβλημα και στη συνεχεία να το αντιμετωπίσουν: «Η εμπειρία μου -καθώς διδάσκω σε μεταπτυχιακά προγράμματα σε Αλεξανδρούπολη και Φλωρεντία- είναι ότι ευαισθητοποιούνται οι επιστήμονες, οι επαγγελματίες υγείας-κοινωνικοί λειτουργοί, γιατροί, ψυχολόγοι-και είναι πολύ σημαντικό, γιατί στο προπτυχιακό μέρος δεν υπάρχει συνήθως τέτοιο μάθημα (εμείς στην Ιατρική έχουμε το κατ’ επιλογή μάθημα της Αλκοολογίας). Το θετικό λοιπόν είναι οτι ευαισθητοποιούνται οι φοιτητές, οι οποίοι πλέον έγκαιρα θα μπορούν να διαγνώσουν και να παρέμβουν όταν υπάρχει ένα πρόβλημα εξάρτησης».
Απαντώντας σχετικά με την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων ενημέρωσης, πρόληψης και ευαισθητοποίησης του γενικού πληθυσμού για τα θέματα αυτά ο κ. Μουζάς τόνισε: «Εμείς από το 2005, δηλαδή εδώ και 11 χρόνια κάνουμε οργανωμένες παρεμβάσεις στον γενικό πληθυσμό- όπου τα μότο δεν είναι για την εξάρτηση αλλά για τα προβλήματα από το αλκοόλ. Στις παρεμβάσεις μας αυτές βρίσκαμε αρχικά μια άρνηση, μια επιφύλαξη λόγω της νοοτροπίας που επικρατεί. Όμως παρατηρούμε ότι σιγά σιγά, αυτή είναι η εντύπωσή μου, γίνεται μια αλλαγή τουλάχιστον στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση γιατί έχουν ευαισθητοποιηθεί πολύ οι καθηγητές. Είναι πολύ απλό το θέμα στη νεολαία να πειστεί ο νέος να εφαρμόσει το βασικό: «όχι αλκοόλ -μηδέν αλκοόλ μέχρι τα 18». Αυτός είναι ο στόχος μας και φαίνεται πως κάτι γίνεται τα τελευταία χρόνια και είμαστε αισιόδοξοι ότι θα γίνουν ακόμα περισσότερα τα τελευταία χρόνια».
«Οι πλέον αρειμανείς καπνιστές οι Κρητικοί και πρέπει να υπάρξει κοινωνική παρέμβαση από το Πανεπιστήμιο»
Από την πλευρά του ο Νίκος Τζανάκης, αναπληρωτής καθηγητής πνευμονολογίας και υπεύθυνος του ενός εκ των δύο ιατρείων διακοπής καπνίσματος που λειτουργούν στο ΠΑΓΝΗ, υποστήριξε ότι οι Κρητικοί είναι οι πλέον μανιώδεις καπνιστές σε όλη την Ευρώπη, αλλά και την Ελλάδα, υπογραμμίζοντας την ανάγκη κοινωνικών παρεμβάσεων εκ μέρους του Πανεπιστημίου. Παράλληλα τόνισε ότι και σε ερευνητικό πλαίσιο, το ΑΕΙ με τη συνεργασία του ΟΚΑΝΑ, μπορεί να καταλήξει σε συμπεράσματα για τα αίτια για να μπορέσει να τα αντιμετωπίσει.
Ειδικότερα, είπε: «Οι κρητικοί είναι από τους πιο αρειμάνιους καπνιστές στην Ευρώπη. Πιστεύουμε ότι είναι το μέρος της Ελλάδας ίσως με το πιο ενεργό ποσοστό καπνιστών τόσο ανδρών όσο και γυναικών. Είναι μια συνήθεια, η οποία θα πρέπει να καταπολεμηθεί. Είναι αδήριτη ανάγκη να παρέμβουμε και νομίζω το Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι ο φορέας που μπορεί να αναλάβει την καθοδήγηση μιας τέτοιας παρέμβασης σε πολλά επίπεδα, μια παρέμβαση που πρέπει να είναι κοινωνική, να στοχεύει δηλαδή σε ευπαθείς ομάδες, όπως είναι τα παιδιά, οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί κ.τ.λ., σε κοινοτικές πρωτοβουλίες αφενός και αφετέρου στην έρευνα -να δούμε τι ιδιαίτερο έχουν οι κρητικοί καπνιστές, ώστε να στοχεύσουμε την παρέμβασή μας καλύτερα και επίσης να μετρήσουμε τι αποτέλεσμα φέρνει αυτή.
Έτσι λοιπόν το μεταπτυχιακό αυτό με την καθοδήγηση του Π.Κ ήρθε την κατάλληλη στιγμή, ώστε να συγκεντρώσει, να δημιουργήσει εκείνο το ομαδικό και συνεργατικό πνεύμα, όλων όσων ασχολούνται με τις εξαρτήσεις μεταξύ των οποίων και το κάπνισμα για να παρέμβουμε με το καλύτερο δυνατό τρόπο. Καλό θα είναι μέσω του μεταπτυχιακού, αλλά και των άλλων προσπαθειών το Π.Κ και ο ΟΚΑΝΑ, να μας συντονίσουν σε μια προσπάθεια κοινοτικής παρέμβασης σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού όπως είναι τα παιδιά, ώστε να ισχυροποιήσουμε την προληπτική μας παρέμβαση, ώστε να μη γίνονται καπνιστές οι άνθρωποι και όχι να γίνονται και να προσπαθούμε να τους το κόψουμε και αυτό το μεταπτυχιακό θα μας δώσει τη δυνατότητα να συντονίσουμε όλη μας την προσπάθεια και να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα».
