Αποκαλύπτεται μια διαφορετική όψη του πολιτισμού με διεθνείς προεκτάσεις

Δεν ήταν μόνο ωραία. Ήταν και αρκετά γενναία η πρωτοβουλία για την παρουσίαση των μιτάτων το βράδυ της Τσικνοπέμπτης στο Σπίτι του Πολιτισμού. Θέλει θάρρος και τόλμη για να απαντήσεις στην προκατάληψη και στη μιζέρια της ψυχής που εξακολουθεί να χαρακτηρίζει κάποιους. Οι πιο αθώοι θα σκέφτηκαν τι ζητά μια τόσο ποιοτική εκδήλωση στην καρδιά του Καρναβαλιού. Κι άλλοι βάζοντας θέμα εντοπιότητας ίσως να έγιναν πιο σκληροί.

 

‘Ήταν όμως μια από τις πιο αξιοπρόσεκτες εκδηλώσεις που παρακολουθήσαμε τελευταία.

 

Η φιλόλογος κ. Αναστασία Φρυγανάκη άλλωστε μας έχει συνηθίσει σε δράσεις που σηκώνουν τον πήχη ψηλά, μερικές φορές και ψηλότερα από τις δυνατότητες του τόπου μας.

 

Η ίδια εκτός από ιδέες καταπληκτικές, διαθέτει κι ένα χάρισμα λόγου που κρατά τον ακροατή.

 

Έτσι με σιγή απόλυτη το πυκνό ακροατήριο άκουσε αυτά που είπε για το μιτάτο και τη σχέση του με την παραδοσιακή κουλτούρα άλλων περιοχών.

 

Μας κατατόπισε πρώτα για το φορέα που εκπροσωπεί τον Πολιτιστικό Οργανισμό «Το Σπίτι των Κουρητών», δηλαδή, αστική, μη κερδοσκοπική εταιρεία με έδρα ένα κτίσμα, μνημείο ιστορικό στα Τζανακιανά Μαργαριτών Μυλοποτάμου.

 

Δραστηριοποιείται στη μελέτη και προώθηση ενεργειών ευαισθητοποίησης κοινού, στη δια βίου εκπαίδευση, στην προστασία οικοσυστημάτων και πολιτιστικής κληρονομιάς, στην προώθηση δράσεων για την αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση των αγροτικών περιφερειών. Συνεργάζεται με την τοπική αυτοδιοίκηση και την περιφέρεια, επιμελητήρια, πολιτιστικούς συλλόγους, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και άλλα Α.Ε.Ι., φορείς τουρισμού και τουριστικής ανάπτυξης. Συνέστησε με το διασυνοριακό πρόγραμμα Ελλάδα – Κύπρος το Οικομουσείο Αγροτικής ζωής Ορεινής Ρεθύμνης «Κουρητία Οδός», ένα δυναμικό φορέα που δραστηριοποιείται στις Β.Δ. υπώρειες του Ψηλορείτη περιοχή όπου ανατράφηκε ο Κρηταγενής Δίας και λειτουργεί ως κέντρο τεκμηρίωσης, έρευνας, διαμόρφωσης και υλοποίησης δράσεων για την δημιουργία και προώθηση μιας βιωματικής σχέσης με την πολιτιστική κληρονομιά, με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη του τόπου. Είναι ένα ανοιχτό μουσείο με τη δομή ενός πολιτιστικού εργαστηρίου που διαχειρίζεται τα πολιτιστικά στοιχεία της αγροτικής ζωής.

 

Αυτή η βιωματική σχέση επιτυγχάνεται με τις πολιτιστικές διαδρομές που υλοποιεί και προτείνει με περιηγήσεις, διδασκαλίες και εκπαίδευση σε πρότυπες περιβαλλοντικές συμπεριφορές των επισκεπτών στις μοναδικές περιοχές του Ψηλορείτη.

 

Είναι όντως υψηλοί στόχοι, αυτοί του Πολιτιστικού Οργανισμού, «Το Σπίτι των Κουρητών», που δυστυχώς όμως δεν είχαν τη στήριξη που άξιζαν πρωτοβουλίες σαν κι αυτές. Η κυρία Φρυγανάκη, ωστόσο που διαπνέεται και από μια έμφυτη αντίσταση σε κάθε τι κακόβουλο και στείρο δημιουργίας δεν σταμάτησε να αγωνίζεται στον τομέα αυτό με πολλές, ομολογουμένως, θυσίες και προσωπικό κόστος σε κόπο και χρήμα.

 

Εστιάζοντας στ ο θέμα της που ήταν η παρουσίαση του δρόμου της Πέτρας και των βοσκών και συγκεκριμένα τη στράτα του Ψηλορείτη στο Λιβαδιώτικο Αόρι, η κυρία Φρυγανάκη ανέφερε πρώτα ότι ο ορεινός όγκος του Ψηλορείτη ανήκει στο δίκτυο ευρωπαϊκών Γεωπάρκων για την βιοποικιλότητα της περιοχής και την ιδιαίτερη μορφολογία των γεωλογικών σχηματισμών. Οι Γεώτοποι του Ψηλορείτη περιλαμβάνουν όλα τα είδη γεωλογικών δομών (σπήλαια, φαράγγια, οροπέδια).

 

Τα πέτρινα Μιτάτα για τις ποιμενικές δραστηριότητες, τα απολιθώματα και τα πετρώματα δημιούργησαν ένα ανοιχτό μουσείο πέτρας. Από εκεί κατηφορίζουν οι ιδαίοι δάκτυλοι και οι Κουρήτες με τα τραγούδια των νυμφών και τον αυλό του Πάνα, μας οδηγούν σε ιερά σπήλαια, σε ιερά ποτάμια, σε δάση με βελανιδιές, οριζοντιόκλαδα κυπαρίσσια και πρίνους αιωνόβιους, σε μονοπάτια με ενδημικά φυτά, αρωματικούς οικισμούς με φάμπρικες, αλώνια, εργαστήρια υφαντικής και αγγειοπλαστεία από την εποχή του Μίνωα.

 

Σε υψόμετρο 600μ. κτίσθηκε τον 13^ο αιώνα εκεί όπου αρχίζει το δάσος των Πρίνων, ένας ιστορικός παραδοσιακός οικισμός «Τα Λειβάδια». Οι κάτοικοι του, κατ’ εξοχήν κτηνοτρόφοι, δραστηριοποιούνται στο Λειβαδιώτικο Αόρι, 1.600μ. υψόμετρο. Η περιήγηση ξεκινά από την εκκλησία του Αγίου Δράκου συνεχίζει στο καταφύγιο του Μυγερού και τη στράτα του Ψηλορείτη. Ακολουθεί διδασκαλία τυροκόμησης, μάθημα γαστρονομίας από τους πικέρηδες, με το λειβαδιώτικο πιλάφι, τσιγαριαστό, φρέσκο τυρί (μυζήθρα) ρεβίθια, αντικρυστό με συνοδεία κρητικής μαντινάδας και χορού. Και όλα αυτά στο Μυλοπόταμο, στο Μυλοπόταμο του θρύλου και της παράδοσης, του Τάλου, του Ιδαίου Διγενή, του Αϊ – Γιώργη, των ηρώων και των αγωνιστών, των ιδαίων δακτύλων, των κουρήτων, των Δενδριδών αγίων και των θαυματουργών Ιάσεων, των διατροφικών πρακτικών και ταφικών εθίμων. Από τα χρόνια του Μίνωα μέχρι τις μέρες μας ζουν τα σύμβολα του ετήσιου κύκλου θάνατος – ζωή – αναγέννηση. Κέντρο της ποιμενικής ζωής τη θερινή περίοδο είναι: Το μιτάτο, ξερολυθικό οικοδόμημα, κτισμένο με το εκφορικό σύστημα (κυκλικό) για τυροκομικές εργασίες (όχι απαραίτητα) και καταφύγιο των βοσκών. Στο εκφορικό σύστημα οι σειρές των λίθων συγκλίνουν στα τοιχώματα βαθμιαία προς το εσωτερικό και καταλήγουν στο οπαίον του θολιάσματος, ανηφόρα θα λέγαμε.

Οι κυκλικές αυτές κατασκευές εμφανίζονται 8^η – 7^η χιλιετηρίδα π.Χ. σε χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Το 2012 στο πλαίσιο δράσεων της παγκόσμιας ένωσης για την μελέτη της ξερολιθικής κατασκευής, τα μέλη του πολιτιστικού Οργανισμού Το Σπίτι των Κουρητών επισκέφτηκαν την περιοχή Όλια Άστρα της Σαρδηνίας και γνώρισαν τα νουράγκε που ήταν σπίτια ή οχυρωματικά κάστρα του 6000 π.Χ. Μια πρωτογενής εφαρμογή του εκφορικού τρόπου στέγασης είναι η χρήση θολωτών τάφων από τη Πρωτομινωική εποχή στη Νότια Κρήτη, αντίστοιχη αυτής των μιτάτων όπως παρατήρησε ο αρχαιολόγος Ξανθουδίδης. Ο Μινωικός τάφος των Μαργαριτών 1450 π.Χ. δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την προέλευση των Μιτάτων από τους Μινωικούς τάφους.

 

Σήμερα με τη διευρυμένη έννοια πολιτισμός δεν είναι μόνο τα γράμματα και οι τέχνες αλλά και οι τρόποι ζωής και τα συστήματα των αξιών, οι παραδόσεις, τα πνευματικά και ηθικά επιτεύγματα, η ιδεολογία, τα ήθη και τα έθιμα, η μελέτη του φυσικού περιβάλλοντος, του λαϊκού πολιτισμού. Οι έννοιες τουρισμός – πολιτισμός είναι αλληλένδετες. Τουρισμός είναι ταξίδι, είναι επίσκεψη στην ιστορία. Από το Θαλή και τον Αναξιμένη έως τον Πλάτωνα και από τον Ηρόδοτο έως τον Παυσανία η μετάβαση σε ένα τόπο σήμαινε και γνωριμία με τον τόπο και την ιστορία του.

 

Το Λειβαδιώτικο Αόρι, τόνισε καταλήγοντας η κυρία Φρυγανάκη, με το ανθρωπογενές δυναμικό του, τη χωρική διάσταση και τις δραστηριότητές του ενδείκνυνται για την ανάπτυξη ορεινού, πολιτιστικού, γαστρονομικού, ορειβατικού, εκπαιδευτικού τουρισμού, οικολογικού ή φυσιολατρικού τουρισμού και πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από την πολιτεία.

 

Όπως τόνισε και στην προσλαλιά της η κυρία Πέπη Μπιριλιράκη- Μαμαλάκη, η εκδήλωση ήταν και μια πρόταση για την αξιοποίηση με κάθε τρόπο των συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων, προκειμένου να ανεβάσουμε τη στάθμη του τουρισμού που έχει χαμηλώσει επικίνδυνα. Όταν, επομένως, διαθέτουμε τόσο πλούτο σε τομείς φυσικών καλλονών και παραδοσιακών γεύσεων γιατί να μιλάμε μόνο για ήλιο και θάλασσα, θέλοντας να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον των ξένων τουριστών; Είναι ανοησία να αφήνουμε ανεκμετάλλευτους τέτοιους θησαυρούς. Ο Πολιτιστικός Οργανισμός «Το Σπίτι των Κουρητών» ευτυχώς μας το θυμίζει σε κάθε ευκαιρία. Ο Δήμος Ρεθύμνου απέδειξε για μια ακόμα φορά ότι διαθέτει «ευήκοον ούς». Μένει να συνεχίσουν παρόμοιες πρωτοβουλίες να κεντρίζουν το ενδιαφέρον μας και οι αρμόδιοι παράγοντες να τις στηρίζουν. Διαφορετικά βαλτώνουμε στα ίδια, τα μέτρια, τα στερημένα από οράματα πολιτιστικά γεγονότα που αδικούν έναν τόπο όπως το Ρέθυμνο των μεγάλων αξιών και των αναρίθμητων χαμένων ευκαιριών για πραγματική ανάπτυξη και προκοπή.