Βρίσκεται στις νότιες πλαγιές του Ξηρού όρους (904μ.), σε απόσταση 45χλμ. Από το Ρέθυμνο (10 χλμ. δεξιά από του Κισσού τον Κάμπο), σε υψ. 440μ.
Αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα Δήμου Αγ. Βασιλείου με 32 κατοίκους (απογραφή 2011), ενώ το 2001 άνηκε στο Δ. Λάμπης με 56 κατοίκους.
Το 2014 οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ήταν 77 (ψήφισαν 49).
Ονομασία
Το όνομα του οφείλεται στις εξής εκδοχές:
Α) Από το δρυμ-ός+το υποκοριστικό -ισκος= δρυμίσκος-Δρύμισκος, γιατί στην περιοχή υπάρχει μικρό δρυμός (δρυγιάδες).
Β) Σ’ ένα δρομίσκο που περνούσε μέσα από το μικρό δάσος.
Γ) Στο δριμύ (σφοδρό) αέρα, που φυσά συχνά εκεί.
Ιστορία
Το χωριό φαίνεται να χτίστηκε επί Ενετοκρατίας, γύρω στον 14ο αιώνα όπως φανερώνει η εκκλησία της Παναγίας.
Το 1577 αναφέρεται ως Δριμίσκο, όπως και το 1583 με 316 κατοίκους. Το 1659 έχει 15 σπίτια και το 1834 5 χριστιανικές και 5 μουσουλμανικές οικογένειες. Το 1881 η Δρύμισκος μαζί μ’ άλλα 11 χωριά ανήκει στο Δ. Αγ. Πνεύματος (έδρα Άρδακτος), έχοντας 170 Χριστιανούς κατοίκους. Το 1902 ως Δρίμισκος έχει 233 κατοίκους και ανήκει στο Δ. Λάμπης, ενώ το 1911 είναι έδρα αγροτικού Δήμου μαζί με τον οικισμό Κατσογρίδω. Το 1925 έδρα ομώνυμης κοινότητας με 225 κατοίκους, ενώ ακολουθεί η μείωση του πληθυσμού από 197 το 1940, να φτάνει τους 32 το 2011. Οι δύο πρώτοι πρόεδροι που αναφέρονται είναι οι Στ. Περισσάκης, Χαρ. Μαράκης και οι τελευταίοι Γεώργιος Γεννάδιος (1982-90), Βαγ. Παπαδάκης (1991-98).
Το 2008 η Δρύμισκος δοκιμάστηκε από μια πρωτοφανή πυρκαγιά, που κατέστρεψε ό,τι βρήκε στο πέρασμά της. Στις αρχές του 20ου αιώνα αρκετοί κάτοικοι μετανάστευσαν στην Αμερική, χωρίς όμως να ξεχάσουν το χωριό τους.
Συμμετοχή στους Αγώνες
Από το 1633 οι κάτοικοι συμμετείχαν στις σκοπιές για τον έλεγχο πειρατών του Λιβυκού πελάγους. Το 1823 το χωριό πυρπολήθηκε από τους Τούρκους, αλλά και το 1867 από το Ρεσίτ πασά, ενώ άρπαξαν περίπου 200 παιδιά των γύρω χωριών και τα εκτέλεσαν κοντά στη Μ. Πρέβελη, με φρικτό τρόπο.
Το 1866 σπουδαίοι αγωνιστές αναδείχθηκαν ο Νικόλας Κατσογριδάκης και οι οπλαρχηγοί Ιωάννης και Μιχαήλ Μαράκης.
Το 1867 κοντά στον Π. Κορωναίο πολέμησε ο Στ. Περισσάκης, σε αρκετές μάχες και το 1878 εκλέκτηκε πληρεξούσιος της επαρχίας. Ακόμη οι Γ. Σερδάκης, Ι. Φαρσεδάκης και Ι. Χιονιάς ως οπλαρχηγοί-βαθμοφόροι σε διαφορετικές μάχες από το 1866-1896. Στο Μακεδονικό αγώνα συμμετείχε ο Στυλιανός Σταυριανάκης, με την οικογένειά του να διατηρεί κειμήλιο μια ξιφολόγχη στην οποία χτύπησε το βόλι του εχθρού και σώθηκε.
Από το 1904-22 έπεσαν υπέρ πατρίδος 4 κάτοικοι, ενώ από το1940-44 άλλοι 10 που αναφέρονται στο Ηρώο του χωριού.
Παλιοί οικισμοί – Τοπωνύμια
«Κατσογρίδω», οικισμός από το 1577, σήμερα ερειπωμένος με την εκκλησία του Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης. Εκεί έμεναν οι οικογένειες Κατσογριδάκηδων, απ’ όπου πήρε το όνομα και μέχρι το 1911 άνηκε στον αγροτικό δήμο Δρυμίσκου.
«Ξερορείτισσα», παλιός οικισμός, ερειπωμένος σήμερα, που αναφέρεται από το 1577, ενώ το 1659 να είχε δύο σπίτια.
«Μελισσηνιάκων», τοπωνύμιο που οφείλει την ονομασία του στη βυζαντινή οικογένεια Μελισσηνού. Εδώ είναι ο ναός της Παναγίας της Λαμπηνής του 1317.
Ελληνικό Τείχος, κοντά στην εκκλησία της Παναγίας στο Μελισσιάκο, είναι σε θαμνώδη έκταση τείχος με μικρές πέτρες.
Εκκλησίες – Ιερείς
Αγ. Τριάδα
Ενοριακή εκκλησία στο κέντρο του χωριού. Χτίστηκε το 1920 με σπάνιο είδος καλλιτεχνίας το τέμπλο της.
Παναγία Λαμπηνή (Γέννηση)
Στη θέση Μελισσηνιάκω (νέο νεκροταφείο), με το ναό να έχει προεκταθεί δυτικά. Είναι ο παλαιότερος ναός του χωριού, με κτήτορα ν’ αναφέρεται ο Βυζαντινός άρχοντας Γεώργιος Μελισσηνός και αγιογράφος ο Μιχάλης Βενέρης, σύμφωνα με την επιγραφή:
«(Α)νηγέρ(θη) εκ β(α)ράθρου ο θήος κα(ι) πάνσεπτος ναός ούτος της ηπεραγίας Θεοτόκου της Λαπηνής, δηά συνεργίας και κόπου και πόθου πολού Γεωργίου του Μελησηνού και τη(ς) ση(μβ)ήου και των τέκν(ων) αυτού αμήν. Ανηστορίθη δε διά χηρός Μιχάλη του η(στορι)ογράφου του Βενέρι. Έτος ςΩΚς (=6826 από κτίσεως κόσμου ή 1317-1318 από Χριστού γεννήσεως)».
Κοίμηση Θεοτόκου
Στον ερειπωμένο οικισμό Ξερορείτισσα (παλιό νεκροταφείο). Μεγάλη βασιλική με τοιχογραφίες, ενώ σύμφωνα με την παράδοση ήταν παλιά μοναστήρι, όμως καταστράφηκε από Τουρκοάρβανίτες. Πριν την καταστροφή οι μοναχοί έκρυψαν όλα τα κειμήλια του μοναστηριού μέσα σ’ ένα βαθύ πηγάδι, άγνωστο που.
Αγ. Κωνσταντίνος-Αγ. Ελένη
Στον εγκαταλελειμμένο οικισμό «Κατσογρίδω» νότια του χωριού. Ο ναός έχει αρκετές τοιχογραφίες Δευτέρας Παρουσίας.
Αγ. Γεώργιος
Ξωκλήσι πάνω σε βράχο, που χτίστηκε από το Γεώργιο Σταυριανάκη.
Αγ. Προκόπιος (8/7)
Χτίστηκε το 1965 με πρωτοβουλίες και εράνους από τις Αγγελική Παπαδάκη και Παγώνα Κυριακάκη, αλλά και από τους ενορίτες.
Προφήτης Ηλίας
Χτίστηκε το 1992 με έξοδα του παπα-Μιχάλη Σταυριανάκη.
Εφημέριοι: Γεώργιος Κυριακάκης (1927), Κων/νος Μαρκάκης (1927-1939), Στυλιανός Ψαρουδάκης (1939-51), Βασίλειος Σταυριανάκης, Παλαμάς Κουτάντος, Γεώργιος Σπυρλιδάκης, Μιχαήλ Μαθιουδάκης, Αντώνης Στριλιγκάς, Δημήτρης Παπαδομιχελάκης, Γεώργιος Λεμονάκης, Παύλος Στεφανάκης.
Σχολείο – Δάσκαλοι
Το σχολείο ιδρύθηκε το 1899 ως γραμματοσχολείο, έχοντας την πρώτη χρονιά 22 μαθητές με πρώτο δάσκαλο το Σπ. Αρετάκη και επανιδρύθηκε το 1907. Στεγάστηκε πρώτα στην εκκλησία και οίκημα δίπλα της, ενώ το 1959 χτίστηκε νέο κτήριο. Τους περισσότερους μαθητές του 40 τους είχε το 1925-26, με δάσκαλο το Ν. Περάκη.
Στο σχολείο δίδαξαν κατά σειρά οι:
Σπύρος Αρετάκης (1899), Εμμανουήλ Περισσάκης, Φλωρεντία Καρδάκη, Νικόλαος Περάκης (1916-31), Ευδοκία Γεωργακάκη, Ειρήνη Παπαδομιχελάκη (41-49, 50-53 και 74-75), Ε. Μαρκάκη, Θεοχάρη Λαμπαρδάκη (53-54), Μιχάλης Πετυχάκης (1954-69), Μιχάλης Τρουλλινός (1969-70), Γιάννης Σταματογιαννάκης (75-76), Νικ. Σαριδάκης, Δημοσθένης Βασιλάκης (1983-84). Το σχολείο με 7 μαθητές το 1984 συγχωνεύτηκε με του Κεραμέ και αργότερα με του Σπηλίου.
Οι 15 μαθητές του μονοθέσιου σχολείου 1953-54
Δασκάλα: Θεοχάρη Λαμπαρδάκη, από τα Ακούμια
Μαθητές:
Ανδρέας Κυριακάκης
Πέτρος Γεννάδιος
Ζουμπούλα Περισσάκη
Εμμανουήλ Μαράκης
Ελπινίκη Παπαδάκη
Ιωάννης Μαράκης
Ελευθερία Παπαδάκη
Μαρία Κατσογριδάκη
Δέσποινα Περισσάκη
Παύλος Ανυφαντάκης
Ειρήνη Σταυριανάκη
Ευάγγελος Παπαδάκης
Στυλιανός Περισσάκης
Εμμανουήλ Σταυριανάκης
Εμμανουήλ Παπαδάκης
Πρόσωπα που διακρίθηκαν σε διάφορους τομείς
Κατσογριδάκης Νικόλαος, αγωνιστής το 1866-1878
Μαράκης Ιωάννης, οπλαρχηγός που πήρε μέρος σε αρκετές μάχες από το 1866-1878
Μαράκης Μιχαήλ, πολέμησε κατά των Τούρκων, όμως το 1878 σκοτώθηκε στη μάχη στον Αι-Γιώργη Επανωσήφη, αφήνοντας πολυμελή οικογένεια.
Περισσάκης Στυλιανός, αγωνιστής κοντά στον Π. Κορωναίο το 1867, έλαβε μέρος σε 15 μάχες σε διάφορα μέρη της Κρήτης
Περισσάκης Ηλίας, επίτιμος αρχηγός πολεμικού ναυτικού και αργότερα νομάρχης Κέρκυρας
Σταυριανάκης Κώστας (+2013), λυκειάρχης Σπηλίου 1982-83 και 1990-2002, αλλά και πρόεδρος Α.Ο. Σπηλίου από το 1986
Σταυριανάκης Μιχαήλ (1929-1996), θεολόγος, πρωτοπρεσβύτερος στην ενορία Τεσσάρων Μαρτύρων από το 1955-1996, με μεγάλη προσφορά στην ανοικοδόμηση του σημερινού ναού και όχι μόνο.
Φαρσεδάκης Ιάκωβος (1940), καθηγητής Παντείου, διευθυντής εγκληματολογίας και εμπειρογνώμων του ΟΗΕ και συμβουλίου της Ευρώπης
Οργανοπαίκτες: Σταυριανάκης Περικλής, Ανυφαντάκης Μανώλης και Γιώργης, Σταυριανάκης Παναγιώτης, Δετοράκης Μανόλης, Γεννάδιος Γιώργης.
Σπήλαια
Αγριμόνερο ή Κουρουπωτό, βορειοδυτικά του χωριού σε ύψος 700μ., 4x3x1μ.
Βουκολές, βορειοανατολικά σε ύψος 550μ. διαστάσεων 4x3x3μ.
Μέσα Σπήλιος, δυτικά του χωριού σε ύψος 350μ., με διαστάσεις 15×1,5×1,5μ.
Παραλία Δρυμισκιανής
Σ’ απόσταση 6χλμ, από το χωριό υπάρχει το Δρυμισκιανό Αμμούδι ή Αγ. Σάββας, μήκους 3χλμ. Στην έξοδο του φαραγγιού των «Χελιδονιών».
Οικογένειες
Ανυφαντάκης, Γεννάδιος, Δετοράκης, Κατσογριδάκης, Κυριακάκης, Μαράκης, Μαρκάκης, Μιχελακάκης, Μουρνιανάκης, Παπαδάκης, Περισσάκης, Σερδάκης, Σταυριανάκης, Σταυρουλιδάκης, Ταταράκης, Σχοινάκης, Φαρσεδάκης, Χλιαουτάκης.
ΠΗΓΕΣ:
«Η Τ. Επαρχία Αγ. Βασιλείου», 2003, Ν. Φασατάκη
«Ρεθεμνιώτικος Πανδέκτης», 1993, Λευτ. Κρυοβρυσανάκης
Ακόμη από εργασίες των: Κωνσταντίνου Β. Σταυριανάκη, Κωστή Ηλ. Παπαδάκη και πληροφορίες από την Ειρήνη Σταυριανάκη-Μοσχάκη.
Για συμπληρωματικά στοιχεία στο τηλ: 6934178701.
