Ανασκάπτει την περιοχή εδώ και 35 χρόνια και κάθε φορά που έρχονται στο φως νέα ευρήματα τόσο ισχυροποιείται περισσότερο η θέση του για την μοναδικότητα και το ευρύ φάσμα αρχαιολογικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος, που παρουσιάζει ο χώρος της Αρχαίας Ελεύθερνας, τον οποίο και χαρακτηρίζει μάλιστα ως «προορισμό».
Ο λόγος για τον καθηγητή Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Νίκο Σταμπολίδη, ο οποίος το πρωί της περασμένης Κυριακής -στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης ξενάγησης- παρουσίασε στους εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά και στο κοινό, τα νέα ευρήματα που φέρνει σταδιακά στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη.
Η ξενάγηση -που έγινε μέσω ενός ειδικά διαμορφωμένου μονοπατιού- ξεκίνησε από τον Πύργο και κατέληξε στο τμήμα των ανασκαφών, όπου αποκαλύπτεται σιγά – σιγά η ελληνιστική και ρωμαϊκή πόλη, στην θέση Κατσίβελος.
Με άλλα λόγια η ξενάγηση έγινε, όχι από την δυτική πλευρά του αρχαιολογικού χώρου, που υπάρχει η Νεκρόπολη και τα ήδη γνωστά ευρήματα, αλλά από την πλευρά του Πύργου που καταλήγει μέχρι την πόλη (δηλαδή, μέχρι τον Κατσίβελο, την Αγία Ειρήνη κτλ.).
Παρόντες στην ξενάγηση -που έγινε έπειτα από κάλεσμα της Κοινότητας και του Πολιτιστικού Συλλόγου της Αρχαίας Ελεύθερνας – ήταν μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Ρεθύμνου, Γιώργος Μαρινάκης, αντιδήμαρχοι, δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι, εκπρόσωποι Κοινοτήτων και πλήθος κόσμου. Στο τέλος επίσης ακολούθησε κέρασμα, που ήταν προσφορά των φορέων της περιοχής.
Τα νεότερα ευρήματα
Σύμφωνα με τον καθηγητή Αρχαιολογίας, όταν ανασκάπτεται ένας τόπος, όπως η Ελεύθερνα, ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να θαυμάσει όχι μεμονωμένα ευρήματα, αλλά ένα ολοκληρωμένο σύμπλεγμα.
«Εννοώ -ανέφερε μεταξύ άλλων- ότι μέχρι τώρα αυτό που ήταν πολύ σημαντικό και στο ευρύτερο κοινό (για Έλληνες και ξένους) είναι ότι η Κρήτη είναι σημαντική για τον Μινωικό της πολιτισμό. Αυτό όμως σημαίνει ότι αν δεις ένα από τα Ανακτορικά Κέντρα, π.χ., την Κνωσό, την Φαιστό, τα Μάλια, την Ζάκρο, την Κυδωνία κ.τ.λ. και έχεις επισκεφθεί την ναυαρχίδα των μουσείων του Μινωικού πολιτισμού που είναι το Ηράκλειο, είναι σαν να έχεις δει έναν πελαργό στο ένα του πόδι.
Το δεύτερό του πόδι -που μπορεί να σου δείξει με εναργέστερο τρόπο τι συμβαίνει μετά την πτώση των Μινωικών και Μυκηναϊκών κέντρων, δηλαδή, μετά την πτώση των Ανακτόρων όπως λέμε- είναι η Ελεύθερνα. Και αυτό διότι έχει όλα τα στοιχεία -όχι μόνο και κατά την τελική νεολιθική περίοδο και την εποχή του χαλκού, δηλαδή, την εποχή των Ανακτόρων όπου εδώ υπάρχει ανθρώπινη παρουσία, αλλά μπορεί αμέσως μετά, δηλαδή από την εποχή του σιδήρου από το 1.000 περίπου π.Χ.- να σου δείξει τον Όμηρο. Να σου δείξει τα ταφικά έθιμα όπως ακριβώς περιγράφονται στην Ιλιάδα. Να σου δείξει την γεωμετρική, την αρχαϊκή, την ελληνιστική, την ρωμαϊκή, την παλαιοχριστιανική και την πρωτοβυζαντινή εποχή στο ίδιο χώρο.
Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να επισκεφθείς εκατό μέρη για το δεις. Εδώ μπορείς να το δεις στον ίδιο χώρο. Κατά συνέπεια, αυτό είναι το δεύτερο πόδι του πολιτισμού που πατάει η Κρήτη».
Όπως εξήγησε λεπτομερώς ο Νίκος Σταμπολίδης, στην περιοχή της Αρχαίας Ελεύθερνας ο επισκέπτης μπορεί να αντιληφθεί τι ακριβώς συνέβαινε στην Κρήτη μετά τον μινωικό πολιτισμό, ενώ με τα καινούργια ευρήματα μπορεί να πληροφορηθεί τι συνέβαινε στην Κρήτη και κατά την παλαιοχριστιανική και πρωτοβυζαντινή περίοδο, που, όπως ανέφερε, είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο του θρησκευτικού τουρισμού.
Ο προορισμός…
Η ευρύτερη περιοχή των ανασκαφών είναι ένας τόπος που -όπως τόνισε χαρακτηριστικά ο Νίκος Σταμπολίδης- «ταξιδεύει» τον επισκέπτη από τα ομηρικά χρόνια, δηλαδή, την αυγή του ελληνικού πολιτισμού και τον οδηγεί στα ρωμαϊκά παλαιοχριστιανικά και πρωτοβυζαντινά χρόνια φτάνοντας και στον χριστιανισμό.
Και αυτό επειδή τα ευρήματα που αποκαλύπτονται τελευταία δείχνουν τη μακρά ιστορία της περιοχής, καθιστώντας την Ελεύθερνα, ως χώρο προορισμού.
«Η Ελεύθερνα, αρχαιολογικός χώρος και το Μουσείο, θα πρέπει να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο πρόγραμμα, όπου ο επισκέπτης θα μπορεί να κατεβαίνει με το λεωφορείο στην δυτική πλευρά (δηλαδή, στην Ορθή Πέτρα στη Νεκρόπολη), να περνά από τα μονοπάτια, να ανεβαίνει στη Ακρόπολη και να κατεβαίνει στην περιοχή της πόλης, ούτως ώστε να έχει μια ολιστική προσέγγιση του αρχαιολογικού χώρου. Δηλαδή, να μπορεί να έχει μια ολιστική προσέγγιση του αρχαιολογικού χώρου και μετά να καταλήγει στο Μουσείο», σχολίασε μεταξύ άλλων ο καθηγητής Αρχαιολογίας.
Επεξηγώντας μάλιστα τον όρο «ολιστική προσέγγιση» ο κ. Σταμπολίδης, ανέφερε τα παρακάτω: «Όταν λέω ολιστική προσέγγιση, εννοώ ότι εδώ μπορεί να έρθει κάποιος για διαφορετικούς λόγους. Πρώτα – πρώτα για την φύση, δεδομένου ότι όλο αυτό το τοπίο είναι αρχαϊκό, αφού δεν έχει αλλάξει, ούτε υπάρχουν μεγάλοι οικισμοί για να εμποδίζουν τον χώρο. Δηλαδή, υπάρχουν Νόμοι από το 1995 και δημοσιευμένοι στο ΦΕΚ το 2011 και το 2012, όπου όλο αυτό προστατεύεται, δηλαδή, είναι ζώνη Α. Επομένως, δεν μπορείς να χτίσεις, ούτε μπορείς να κάνεις κάτι για θα πρέπει να επαινέσω τους κατοίκους της Αρχαίας Ελεύθερνας και της Ελεύθερνας διότι έγινε με την ευρύτατη συναίνεσή τους. Εμείς εργαζόμαστε εδώ 35 χρόνια, επομένως, η συμβολή των ανθρώπων αυτών σε κάθε σημείο και η συμπεριφορά τους δηλώνει ακριβώς αυτό που πρόκειται να γίνει εδώ. Επομένως, κάποιος μπορεί να έρθει για το φυσικό τοπίο, για περπάτημα, για ποδηλατοδρομία στον γύρω χώρο κτλ., αυτό είναι το πρώτο κομμάτι.
Το δεύτερο κομμάτι είναι οι αρχαιότητες, όπως ακριβώς τις περιέγραψα και το τρίτο κομμάτι είναι αυτό του θρησκευτικού τουρισμού. Μην ξεχνάτε ότι το Αρκάδι βρίσκεται σε απόσταση περίπου 6 χιλιομέτρων από τον αρχαιολογικό χώρο και επομένως υπάρχει ένας τεράστιος συνδυασμός ανάπτυξης».
Επιπλέον, ο καθηγητής Αρχαιολογίας αναφέρθηκε στο πρόσφατο ταξίδι του στο Περού και συγκεκριμένα στις αρχαιότητες στο Μάτσου Πίτσου, όπου -όπως είπε- θαύμασε το γεγονός ότι υπήρχε ροή στην ξενάγηση χωρίς να παρατηρείται συνωστισμός. Στο τέλος μάλιστα της ξενάγησής του στις αρχαιότητες, σφραγίστηκε το διαβατήριο του (στην σελίδα 16 που έχει τον Παρθενώνα) με την σφραγίδα του αρχαιολογικού χώρου του Μάτσου Πίτσου.
«Αυτό είναι επίτευγμα», είπε χαρακτηριστικά προσθέτοντας ότι στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στους Δελφούς (που είναι ουσιαστικά ο ομφαλός της γης, εκεί δηλαδή, που πέταξαν οι δύο αετοί για να βρουν το κέντρο του κόσμου) δεν γίνεται κάτι ανάλογο.
«Εμείς λοιπόν αυτό ακριβώς θέλουμε να κάνουμε στην Ελεύθερνα, που επαναλαμβάνω δεν είναι απλά ένας αρχαιολογικός χώρος, ούτε ένα Μουσείο, αλλά είναι χώρος προορισμού. Και όταν λέω προορισμού, εννοώ ότι υπάρχουν ενέργειες που ξεκίνησαν από ήδη πέρυσι. Δηλαδή, την περίοδο Νοεμβρίου – Μαρτίου που δεν υπάρχουν μεγάλα ρεύματα τουρισμού, εμείς φροντίσαμε σε συνεννόηση με τους τουριστικούς πράκτορες και με τους ξεναγούς της Κρήτης να έρχεται πάντα κόσμος εδώ. Με σκοπό να έχουμε, όπως πέρυσι, περίπου 500 επισκέπτες κατά μέσο όρο την ημέρα. Αν αυτό λοιπόν συνεχιστεί και προωθηθεί με ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο, συνεπάγεται ότι θα είναι ένα τεράστιο όφελος, όχι μόνο για την Ελεύθερνα ή το Ρέθυμνο, αλλά για την Κρήτη και για ολόκληρη χώρα.
Με άλλα λόγια, πρέπει κάποια στιγμή να καταλάβουμε ότι υπάρχουν ορισμένοι τόποι, οι οποίοι πρέπει να είναι η «άμαξα» που τραβάει όλο τον κόσμο. Επομένως, αυτή η διαδρομή που κάναμε σήμερα, είναι ακριβώς αυτό που εννοούμε», παρατήρησε με έμφαση ο καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
