Είναι βράδυ Πέμπτης και η κίνηση στην Παλιά Πόλη είναι μέτρια. Τα φωτάκια των Χριστουγέννων εκπέμπουν μελαγχολική λάμψη (έτσι κι άλλως, αλλά ένα παραπάνω ένεκα της εποχής). Οι χειμωνιάτικες «ανάσες» επιβραβεύουν το ζεστό ντύσιμο των περισσοτέρων.
Μόλις ανεβήκαμε στον πρώτο όροφο, στο Σπίτι του Πολιτισμού στο Ρέθυμνο για την έκθεση ψηφιδωτού, με ληγμένα χάπια, με τίτλο «Χάπι End» της Ελένης Ιωαννίδου. Στην είσοδο μάς έγινε έλεγχος πιστοποιητικού. Όλα τηρούνται κατά γράμμα.
Πριν προλάβουμε να προσανατολιστούμε, ο ψηφιδωτός πίνακας μιας γιατρού, που στέκεται άγρυπνη φρουρός με το στηθοσκόπιο γύρω από το λαιμό της, μας «καλωσορίζει»: Η απόχρωση του διαπεραστικού βλέμματός της ταιριάζει με το μπλε φόντο, πίσω της, με το επίκαιρο μήνυμα «Ελευθερία ή Θάνατος» και το 2021 πάνω από το κεφάλι της. Τα χέρια της είναι σε έκταση, όπως το πελώριο άγαλμα του «Χριστού Λυτρωτή» στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Οι σωτήρες και οι λυτρωτές του σήμερα, είναι ντυμένοι στα λευκά. Στην 200η επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης, στην πρώτη γραμμή του σύγχρονου απελευθερωτικού αγώνα βρίσκονται οι υγειονομικοί. Αριστερά της, βρίσκονται δυο «συνάδελφοί» της εξουθενωμένοι απ’ την τραυματική συγκυρία της πανδημίας. Μία εξ αυτών, «έλυσε» τη γλώσσα των συναισθημάτων της: απ’ το «mute» πήγε στο «unmute». Στο βάθος αρνητές, ζευγάρια, μία μάνα που θηλάζει το παιδί της. Ένας παππούς παγώνει τον χρόνο και αγκαλιάζει το εγγόνι του. Στα δεξιά μας νέοι άνθρωποι. Φιγούρες γνώριμες, οικείες, καθημερινές. Ο χρόνος τρέχει με φρενήρεις ρυθμούς κι όλοι αυτοί προσπαθούν να τον σταματήσουν. Σωπαίνουν για να εκφραστούν.
Στις ημέρες Ρεθύμνου ’21, στο πλαίσιο των οποίων γίνεται η έκθεση ψηφιδωτού της Ελένης Ιωαννίδου, είναι συγκεντρωμένες στιγμές απ’ την αρχή του πανδημικού μαρτυρίου, με τις όποιες φωτεινές ή σκοτεινές παρενθέσεις κανονικότητας μπόρεσαν ν’ ανοίξουν την τελευταία διετία.
Η άγρια πραγματικότητα, που απεικονίζεται και αναπαριστάται μέσα από τα μάτια και την Τέχνη της γιατρού λοιμωξιολόγου του νοσοκομείου Ρεθύμνου, εξευμενίζεται και εξευγενίζεται κάπως, για να περάσει τα βαθύτερα νοήματά της.
Γιατρός ή εικαστικός; Η διττή φύση της κας Ιωαννίδου βρίσκει ισορροπία πάνω στα εκθέματα, όπου αναπαύονται οι ψηφίδες των σκέψεών της. «Γιατρός είμαι, που δουλεύει στο νοσοκομείο. Αυτό είναι το κυρίαρχο. Παρ’ όλα αυτά, ένα μεγάλο κεφάλαιο της ζωής μου, είναι ο τρόπος έκφρασης μέσω της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Προσπαθώ να τα εξισορροπήσω. Δεν είναι πάντα εύκολο. Αλλά το ένα βοηθάει και συμπληρώνει το άλλο» θα μας κατατοπίσει η κα Ιωαννίδου. «Είναι ο τρίτος χρόνος που ασχολούμαι με αυτό. Ξεκίνησα λίγο πριν την πανδημία κάνοντας κάποια προκαταρκτικά» θα ξεκινήσει να λέει, βάζοντας μία απαραίτητη άνω τελεία για να ανατρέξει στην τεχνική και υλική αφετηρία της όλης διεργασίας: «Η όλη διαδικασία ξεκίνησε από το Κοινωνικό Φαρμακείο. Έληγαν πολλά φάρμακα και τα βγάζαμε από τις αλουμινένιες συσκευασίες για να τα ανακυκλώσουμε ξεχωριστά. Κανονικά τα ληγμένα φάρμακα, όπως ξέρετε, πετιούνται σε ειδικούς κάδους στα φαρμακεία. Όμως οι περισσότεροι τα πετάνε σε κάδους σκουπιδιών. Κι αυτό αποτελεί ένα τεράστιο οικολογικό θέμα. Εμείς πετάγαμε τα χαρτιά αλλού, τα αλουμίνια αλλού και τα χάπια, τα οποία τα μαζεύαμε σε σωρούς μετά, τα παίρναμε και τα πετάγαμε στα κουτιά των φαρμακείων. Όταν μαζεύονταν αυτά τα χάπια, διαπίστωσα ότι υπήρχαν φανταστικά χρώματα και σχέδια, και σκέφτηκα να τα χρησιμοποιήσω ως ψηφίδες. Έτσι ξεκίνησα να το κάνω».
Ψυχοθεραπεία με Τέχνη
Μέσα στην πανδημία, «αυτό λειτούργησε για εμένα και ψυχοθεραπευτικά. Ανακουφιζόμουν πολύ όταν από το στρες της δουλειάς πήγαινα σπίτι και καταπιανόμουν με αυτό, λιγάκι. Και σιγά -σιγά άρχισα να εκφράζομαι μέσα από αυτό και να περνάω κάποια μηνύματα που ήθελα προς τα έξω» εξομολογείται η λοιμοξιωλόγος του νοσοκομείου Ρεθύμνου.
Εικονοποίησε πάνω σε πίνακες ό,τι τη βασάνιζε. «Ας το πούμε έτσι» καταφάσκει. «Η έκθεση γίνεται για να επικοινωνήσεις με τον κόσμο. Για να μπορέσεις αυτά που έχεις σκεφτεί, αυτά που έχεις νιώσει και βιώσει, να τα δουν κι άλλοι και να περάσεις και κάποια μηνύματα. Ουσιαστικά, αυτή είναι η λογική τα καλλιτεχνικής δημιουργίας: το να μπορέσεις να επικοινωνήσεις με τον κόσμο και να βγάλεις από μέσα σου αυτό που σε τρώει, αυτό που θέλεις να εκφράσεις και ίσως δεν μπορείς με άλλο τρόπο».
Ο άλλος της εαυτός θέριεψε για τα καλά μέσα στην πανδημία, βρίσκοντας μια ευφάνταστη και πρωτότυπη καλλιτεχνική… λαλιά: «Πάντα με κάτι ασχολιόμουν. Δεν είναι η πρώτη φορά που ασχολούμαι με Τέχνη. Ζωγραφίζω κλπ. Αλλά το ψηφιδωτό είναι η πρώτη φορά που ασχολούμαι. Είναι πρωτότυπο γενικά. Δεν υπάρχει κάτι ανάλογο. Κυρίως έχουμε να κάνουμε με ένα φθαρτό υλικό, ένα υλικό το οποίο αλλοιώνεται. Άρα λοιπόν υπήρχε ένα πολύ σημαντικό τεχνικό κομμάτι που είχε να κάνει με το πώς θα το διατηρήσω αυτό. Τα χάπια, όπως ξέρετε, φθείρονται, καταστρέφονται, λιώνουν κλπ. Μέχρι να βρω το τεχνικό μέρος, για το πώς θα τα συντηρήσω, πέρασε ένα χρονικό διάστημα. Τώρα νομίζω ότι είμαι σε έναν καλό δρόμο».
Είχαμε την εντύπωση ότι όπως συμβαίνει με πολλούς καλλιτέχνες, όλους τους πίνακες θα τους αισθανόταν το ίδιο, όπως ένας γονιός τα παιδιά του. Η κα Ιωαννίδου μάς διόρθωσε: «Όχι δεν είναι όπως τα παιδιά ενός γονιού, που τα βλέπει όλα το ίδιο. Φυσικά και αισθάνομαι πιο οικεία, κυρίως με αυτό το πρώτο έργο το mute, το οποίο είναι τελείως αυτοβιογραφικό. Το έφτιαξα σε μία περίοδο που ήμουν πάρα πολύ στρεσαρισμένη και πιεσμένη από τις συνθήκες στο νοσοκομείο. Τότε που οι υγειονομικοί, όταν τολμούσαν να πουν ότι η κατάσταση στα νοσοκομεία είναι πολύ δύσκολη, τους διέψευδαν! Το έφτιαξα λοιπόν και αισθάνθηκα ότι είπα αυτό που ήθελα να πω».
Το συγκεκριμένο έργο «είναι μία προτροπή στους υγειονομικούς και σε όλο τον κόσμο να εκφράζει αυτό που θέλει να πει και να μην το κρατάει μέσα του, με το μπαίνουμε σε μία εσωστρέφεια» εξήγησε.
Η κα Ιωαννίδου στάθηκε για να την φωτογραφήσουμε μπροστά από τον αγαπημένο της πίνακα.
Τη ρωτήσαμε πώς αντιμετωπίζουν οι συνάδελφοί της την τέχνη και την έκθεσή της. Μας πρόσθεσε ότι σε θέσεις δεκτών και… κριτών, έρχονται και οι ασθενείς του νοσοκομείου: «Στους περισσότερους συναδέλφους μου αρέσει. Έχουν έρθει αρκετοί. Υπάρχει κι ένα έργο στο νοσοκομείο, το έχουμε βάλει, οπότε βλέπουμε και την αντίδραση των ασθενών, του κόσμου που τα βλέπει και τα χαζεύει. Και βγαίνει κι ένα μήνυμα. Το έργο (στο νοσοκομείο) αλλάζει κατά διαστήματα. «Ήταν το «wear a mask» εκεί, το οποίο ήταν στην αρχή της πανδημίας. Ήταν και είναι σημαντικό για όλους μας να κρατάμε τα μέτρα. Και μετά, έβαλα ένα άλλο το οποίο δεν είναι στην έκθεση, αλλά εκεί».
Από τα μηνύματα γενικά που λαμβάνει, και από τους διαδικτυακούς της φίλους στα Social Media, «βλέπω ότι υπάρχει ανταπόκριση».
«Θα περάσουμε δύσκολο χειμώνα-Εμβολιαστείτε»
Η Έκθεση θα διαρκέσει έως τις 15 Δεκεμβρίου. Ο τίτλος της, «Χάπι End», προέρχεται από το λογοπαίγνιο «το χάπι και το end, που ελπίζουμε ότι θα έρθει το τέλος της πανδημίας» επισημαίνει η κα Ιωαννίδου. Η επιδημιολογική πορεία δυστυχώς προοιωνίζεται το αντίθετο αποτέλεσμα απ’ το ευκταίο, το χαρούμενο τέλος που όλοι περιμένουμε.«Τότε το προσδοκούσα (όταν ξεκίνησε η Έκθεση, στις 15 Νοεμβρίου) και το προσδοκώ ακόμα. Απλώς δεν θα γίνει εφέτος αυτό. Πιστεύω ότι από του χρόνου θα είμαστε καλύτερα. Να μπούμε σε μία κανονικότητα, τέλος πάντων» εκτιμά η γιατρός του νοσοκομείου Ρεθύμνου, με τις προβλέψεις της να είναι δυσοίωνες: «Εφέτος το χειμώνα θα περάσουμε δύσκολα, ειδικά οι ανεμβολίαστοι».
Στον κόσμο, το μόνο που μπορεί να συστήσει με την βασική της ιδιότητα, είναι «να εμβολιαστεί και μετά να προσέχει πάρα πολύ. Όποιος τηρεί τα μέτρα, συνήθως δεν αρρωσταίνει. Φυσικά, το να τηρήσεις τα μέτρα τρία χρόνια είναι πάρα πολύ δύσκολο, το καταλαβαίνουμε όλοι. Γι’ αυτό λέμε ότι ο εμβολιασμός είναι σημαντικός, γιατί ναι μεν θα αρρωστήσεις, αλλά δεν θα πεθάνεις. Όμως μπορεί να μεταδώσεις και μπορεί να νοσήσει εξαιτίας σου κάποιος άλλος πολύ βαριά. Άρα, λοιπόν πρέπει να εμβολιαστούμε και για τους γύρω μας, όχι μόνο για τον εαυτό μας».
Η επόμενη έκθεσής εύχεται να γίνει σε συνθήκες κανονικότητας. Δεν έχει προετοιμάσει κάτι συγκεκριμένο, για την ώρα. Μπορεί, αντί επιλόγου, να προσδιορίσει το περιεχόμενό της: «Ακόμα δεν έχω μπει σε αυτή τη διαδικασία. Θα σκεφτόμουν να κάνω κάτι σε σχέση με τη Φύση, πιο πολύ και με την οικολογία. Γιατί, ουσιαστικά το μήνυμα είναι διπλό: έχει να κάνει και με την ανακύκλωση των χαπιών, τα οποία αντί να πετιούνται και να μολύνουν το περιβάλλον, χρησιμοποιούνται για να γίνει ένα έργο τέχνης. Και από τα σκουπίδια να φτιάξεις κάτι το οποίο θα είναι ωραίο. Και αντί να καταστρέφει να δημιουργεί χαρά».
