Κάποια πράγματα καθορίζουν τη ζωή μας, είτε το θέλουμε είτε όχι, κι ένα από αυτά είναι και η είσοδός μας στην ευρύτερη κοινωνία μέσω της εκπαίδευσης. Γι’ αυτό και οι αναμνήσεις μας από το νηπιαγωγείο (όσοι πήγαμ…ε) και από το δημοτικό σχολείο τυπώνονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και όσο μεγαλώνουμε τόσο θέλουμε να ξαναγυρίζουμε σ’ αυτές και στα πρόσωπα της πρώτης σχολικής φοίτησης.
Στα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε την ανθρώπινη φύση, το να θέλουμε δηλαδή να φαινόμαστε και να αισθανόμαστε νέοι, έστω κι αν έχουμε περάσει στις δεκαετίες των -ήντα κι αυτό μπορούμε να το πετυχαίνουμε εύκολα μέσω των αναμνήσεων και μάλιστα των σχολικών.
Να θυμόμαστε, για παράδειγμα, τότε που φορούσαμε ποδίτσες και φοιτούσαμε στο Καμαράκι και καρφιτσώναμε με περηφάνια στο στήθος το σήμα του Σχολείου μας, του 2ου Ρεθύμνου, με την απαραίτητη κουκουβάγια (που το διέσωσε, και αυτό και άλλα, ο Στέλιος Παγώνης). Να θυμίσω εδώ ότι το 1964, όταν η γενιά μας βρέθηκε στην πρώτη τάξη, συντελούνταν μια από τις μεγαλύτερες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις από την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου, με υπουργό Παιδείας τον Λουκή Ακρίτα και, μετά τον θάνατό του, τον Ευάγγελο Παπανούτσο. Ήταν τότε ακριβώς που καθιερώθηκε η δωρεάν παιδεία, καταργήθηκε η μαύρη ποδιά (παρέμεινε ως μπλε), εισήχθη στην εκπαίδευση η απλή καθαρεύουσα και τόσα άλλα.
Οι πάνω από 70 συμμαθητές της πρώτης τάξης του 2ου Δημοτικού Σχολείου την έχουμε τιμήσει καλά την εποχή εκείνη. Το έτος 2014, όταν συμπληρώθηκε μισός αιώνας από την είσοδό μας στο σχολείο, ξαναβρεθήκαμε μετά από επίμονες κρούσεις του Πέτρου Μακρυδάκη και τιμήσαμε τις τρεις δασκάλες που βρίσκονται ακόμα μαζί μας, ξαναζωντανεύοντας παράλληλα τη χαμένη νιότη μας: την Καλλιόπη Σαριδάκη, την Χαρά Περάκη-Ζαχαράκη και την Αρτεμισία Δραμιτινού. Και όπως ήταν φυσικό η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στον «τόπο του εγκλήματος», στον οποίο οι εγκληματίες παντού και πάντοτε επιστρέφουν, στο ίδιο το Σχολείο μας!
Οι αγαπημένες στιγμές των σχολικών χρόνων ήταν ασφαλώς οι εκδρομές, τότε μάλιστα, που οι ανάγκες της ζωής δεν άφηναν το παραμικρό περιθώριο στους γονείς μας να σκεφθούν ότι θα μπορούσαν να τις πραγματοποιήσουν με τις οικογένειές τους. Στη διατήρηση των αναμνήσεων από τις εκδρομές βοηθούσε οπωσδήποτε και η συνοδεία τους από το δίδυμο Τριαντάφυλλου – Μυλωνά, που τις απαθανάτιζαν με την αποτύπωσή τους στο μικρούτσικο τότε φωτογραφικό ασπρόμαυρο χαρτί. Φωτογραφίες που απαθανάτιζαν εκφράσεις όπως αυτές του Στέλιου, με τη μαθητική ποδίτσα αλλά και του Πέτρου και του άλλου Στέλιου, οι οποίοι περιμένουν στο διηνεκές να δουν το πουλί που ποτέ δεν εμφανίζεται.
Εκείνες τις ημέρες του 2014 των έντονων αναμνήσεων ήταν που οργανώσαμε και την πρώτη μας -μετά την αποφοίτηση από το Σχολείο- κοινή εκδρομή. Ήταν θαλάσσια, μια μικρή κρουαζιέρα, που μας την πρόσφερε ο συμμαθητής Γαβρίλης Τσουντάνης, αν και ο ίδιος, κυνηγώντας τον επιούσιο, δεν μας έκανε τη χαρά να παραβρεθεί. Μας αποζημίωσε όμως η κιθάρα ενός και σήμερα έφηβου συμμαθητή, του Μιχάλη Αποστολάκη με τις ροκιές του.
Ακολούθησε τον περυσινό Αύγουστο μια ακόμα πιο ενδιαφέρουσα μετασχολική εκδρομή, που περιλάμβανε επίσκεψη στο Σχολικό Μουσείο στην Αμνάτο, στάση στη μονή Αρκαδίου και φωτογράφηση ακριβώς στο σημείο που το είχαμε κάνει και πριν από πενήντα χρόνια, περπάτημα στον αρχαιολογικό χώρο της Ελεύθερνας και επίσκεψη στον Πύργο και στις ρωμαϊκές Στέρνες και, τέλος, επίσκεψη και φαγητό στις Μαργαρίτες.
Φέτος ξεκινήσαμε όχι μόνο περισσότεροι/ες αλλά και με μεγαλύτερο κέφι. Την οργάνωση της εκδρομής είχαν αναλάβει ο Μάρκος Κουταλάς, ο Τέρης Κόνιας και ο Μιχάλης Αποστολάκης, οι οποίοι κατά κοινή ομολογία αποδείχτηκαν ανώτεροι κάθε προσδοκίας, με τον σαφέστατα εκπαιδευτικό χαρακτήρα που της προσέδωσαν. Πολλοί μάλιστα συμμαθητές και συμμαθήτριες δεν δίστασαν να φέρουν μαζί και τα ταίρια τους, παρότι ασφαλώς στα μαθητικά χρόνια οι προτιμήσεις τους θα ήταν άλλες…
Η πρώτη μας στάση πραγματοποιήθηκε στην Αργυρούπολη, όπου είχαμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε στις αρχαιότητές της στο Πανωχώρι και στο νεκροταφείο των Πέντε Παρθένων από την αρχαιολόγο Ειρήνη Γαβριλάκη. Η ανασκαφέας του χώρου μάς είχε μιλήσει για την αρχαία Λάππα ήδη από το λεωφορείο από το Ρέθυμνο, μέσω μικροφώνου.
Τη σκυτάλη πήρε στη συνέχεια η Κατίνα Κανδυλάκη, την οποία κάποιοι από τους συμμαθητές είχαν την χαρά να την έχουν καθηγήτρια στα γυμνασιακά τους χρόνια. Εκείνη μας ξενάγησε στις ομορφιές της Πάνω Αργυρούπολης, στην Κιντάνα, στις εκκλησίες με τα ενσωματωμένα αρχαιοελληνικά μέλη, στο ρωμαϊκό ψηφιδωτό και στα βενετσιάνικα υπολείμματα, όπου το ρητό «OMNIA MUNDI FUMUS ET UMBRA», μας θύμισε ότι όλα του κόσμου αυτού είναι καπνός και σκιά.
Δεν παραλείψαμε να επισκεφθούμε το Λαογραφικό Μουσείο της οικογένειας Ζωγραφάκη, το οποίο, παρότι ιδιωτικό ή εξαιτίας ακριβώς αυτού του γεγονότος, αποδείχτηκε ανώτερο από καθετί που περιμέναμε. Ήταν εκεί μάλιστα που για μια ακόμα φορά αποκαλύφθηκε η ηλικία μας, αφού ελάχιστα ήταν τα εκθέματα που δεν αναγνωρίζαμε αλλά και εξίσου λίγα εκείνα που δεν είχαμε χρησιμοποιήσει στα μικράτα μας.
Στη συνέχεια επισκεφθήκαμε το Κατωχώρι της Αργυρούπολης, κάνοντας μια μεγάλη και ανακουφιστική στάση στο Κέντρο Κρητικής Γαστρονομίας, που στεγάζεται σ’ ένα ανακαινισμένο αρχοντικό. Εκεί η υπεύθυνη υπάλληλος της Αντιπεριφέρειας μάς εξήγησε τη φιλοσοφία και τον τρόπο λειτουργίας του, το κοινό του (μαθητές και τουρίστες, στη συντριπτική τους πλειοψηφία), ενώ στο τέλος μας παρέθεσε μια μικρή δεξίωση με εκλεκτά προϊόντα του τόπου μας.
Το κέρασμα αυτό λειτούργησε ως ορεκτικό για το μεταγενέστερο τρικούβερτο γλέντι στις πηγές της Αργυρούπολης. Εκεί είχαμε την ευκαιρία να ανασυνταχθούμε, αφού μερικοί και μερικές μάς είχαν εγκαταλείψει κατά περιόδους, με στάσεις σε καφενεία και παντοειδείς δικαιολογίες, πλην ασφαλώς της μόνης ειλικρινούς, της παραδοχής δηλαδή της ηλικίας και του αγύμναστου του σώματος. Οπωσδήποτε η δροσιά και τα εδέσματα που δεχτήκαμε λειτούργησαν ως τονωτική ένεση για τη συνέχεια, που δεν ήταν -όπως αποδείχτηκε- μικρή.
Το απογευματάκι λοιπόν βρεθήκαμε στα πάντα όμορφα Ρούστικα. Εκεί αρχικά επισκεφθήκαμε το Μουσείο Ελληνικών Παραδοσιακών Ενδυμασιών Καίτης και Ανδρέα Φραγκιαδάκη και στη συνέχεια το κοντινό μοναστήρι του Προφήτη Ηλία. Εκεί, μη υπάρχοντος ξεναγού, τον ρόλο ανέλαβε επάξια η συμμαθήτρια Ελένη Λαγουδάκη, η οποία -σημειωτέον- είχε προετοιμασία και σημειώσεις για το σύνολο των αξιοθέατων που επισκεφθήκαμε, ακόμα και για το Πνευματικό – Πολιτιστικό Κέντρο Ανέστης και Μανόλης Αναγνωστάκης.
Η Ελένη μας ξενάγησε στη συνέχεια και στον δίκλιτο ναό της Παναγίας και του Σωτήρα Χριστού στη θέση Λιβάδι, που είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες χρονολογούμενες ήδη από το έτος 1381. Εκεί εντυπωσιαστήκαμε ιδιαίτερα από τις παραστάσεις με τις τιμωρίες των κολασμένων, παρότι η τάξη μας δεν φημίζεται ούτε για σεξουαλικά σκάνδαλα, ούτε για οικονομική εκμετάλλευση απ’ όσους από εμάς εξασκούν το εμπόριο αλλά ούτε και για «σουρέματα», όπως αναγράφονται σ’ αυτές (=κουτσομπολιά). Πραγματικά στις δύο περίπου ώρες που παραμείναμε στο λεωφορείο δεν ακούστηκε ούτε ένα σχόλιο και για κανέναν, πέραν φυσικά από τις επαναλήψεις των αθώων σχολικών πειραγμάτων (που όμως σήμερα κάποιοι απαίδευτοι θα μπορούσαν να τα εκλάβουν και ως bullying)!
Στην επιστροφή είχαμε την ευκαιρία μέσα στο λεωφορείο, το οποίο σημειωτέον μας προσφέρθηκε σε προνομιακή τιμή από την εταιρεία Iakovos Travel, να ξαναθυμηθούμε τα μαθητικά μας χρόνια, με αναμνήσεις και ανέκδοτα. Εκεί αποδείχτηκε έντονη η απουσία της Αργυρούλας Καλούδη και του συζύγου της και φίλου μας Χάρη Καλαϊτζάκη, οι οποίοι αντιμετώπιζαν κάποιο πρόβλημα και συνόδευσαν την εκδρομή μας με το ιδιωτικό τους αυτοκίνητο. Το κενό ανέλαβε να καλύψει επάξια ο Μιχάλης Αποστολάκης με την κιθάρα του.
Αντίθετα, δεν μπόρεσε να καλυφθεί με τίποτα η απουσία της «δασκάλας της ζωής μας» Καλλιόπης Παττακού-Σαριδάκη. Η καλή μας κυρία, η οποία βαδίζει αισίως την ένατη δεκαετία της ζωής της αλλά είναι κατά πολύ ανθηρότερη από πολλούς από τους μαθητές της (στη φωτογραφία πριν από επτά χρόνια), φοβήθηκε το ολοήμερο της εκδρομής μας και δεν δοκίμασε να μας συνοδεύσει. Βρισκόταν όμως κάθε στιγμή μαζί μας, στα λόγια και στις μνήμες μας.
Ευτυχώς την είχαμε κοντά μας δέκα μέρες αργότερα, στην παρουσίαση του βιβλίου του γράφοντος «Εκτός σχολικής αιθούσης» στο Σχολικό Μουσείο της Αμνάτου, βιβλίο που της έχει αφιερώσει. Ήταν κοντά μας, με το πεντακάθαρο μυαλό και λόγο της, όπως και τότε που μας οδηγούσε, εβδομήντα και πάνω σχολιαρούδια, στη Φορτέτζα και στα Βράχια του Καναρά, κοινωνικοποιώντας μας και μαθαίνοντάς μας ταυτόχρονα τις χαρές που προσφέρουν οι ομαδικές εκδρομές. Να είναι καλά κι αυτή και εμείς να τις συνεχίσουμε για πολλά ακόμη χρόνια!
Τα πάντα φιλόξενα «Ρεθεμνιώτικα Νέα», θα μου επιτρέψουν, είμαι σίγουρος, στο σημείο αυτό να παραθέσω τα ονόματα των παλιόφιλων της πρώτης τάξης του Καμαρακιού του σχολικού έτους 1964-65. Κι αυτό για δύο λόγους. Πρώτα πρώτα για να τα αφιερώσω, 77 στο σύνολό τους (!), στους συναδέλφους εκπαιδευτικούς, που σε λίγες μέρες ξανανοίγουν τα σχολεία τους και παραπονιούνται ότι ο αριθμός των 15, 20 ή και 25 μαθητών είναι υπερβολικός. Κι δεύτερον, για να τα αφιερώσω και στους συμμαθητές και στις συμμαθήτριες εκείνες που ντρέπονται να πουν την ηλικία τους ή δηλώνουν εδώ και χρόνια σταθερά πενήντα χρόνων, εφαρμόζοντας αντίστροφα το λεχθέν από τον Μάνο Χατζηδάκη, ότι δηλαδή μετά τα πενήντα όλοι συνομίλικοι είμαστε!
Αναγνωστάκης Άρης, Αλεβυζάκης Σταύρος, Αλεξαντωνάκης Νίκος, Αλισαβάκης Γιώργος, Αμπατζή Στέλα, Αποστολάκης Μιχάλης, Βαλαρή Ελένη, Βασιλάκης Βαγγέλης, Γιαλιτάκη Μαρία, Γιαννακάκη Αμαλία, Γωνιωτάκη Ελένη, Ζαχαριάδης Τάκης, Ιωάννου Αντώνης, Καλαϊτζιδάκης Γρηγόρης, Καλονόμος Κωνσταντίνος, Καλούδη Ρούλα, Καπετανάκη Αργυρούλα, Καργάκη Ελευθερία, Κόνιας Τέρης, Κουμεντάκη Ευαγγελία, Κουταλάς Μάρκος, Καλιγιάννης Κωστής, Κυριανιτάκης Μιχάλης, Λαγουβάρδου Αφρούλα, Λαγουδάκη Ελένη, Λαρέντζος Τάκης, Λιοδάκη Ειρήνη, Λιοδάκης Γιώργης, Λίτινα Γιωργία, Λυραντωνάκης Εμμανουήλ, Μαθιουδάκη Αγάπη, Μακρυδάκης Πέτρος, Μανουσάκη Ελευθερία, Μανταδάκης Στέλιος, Μαραγκουδάκη Μαριάννα, Μαρκογιαννάκη Σοφία, Ματθαιακάκη Πόπη, Μιμίνης Κωνσταντίνος, Μπαροτσάκη Πηνελόπη, Μπεμπής Δημήτρης, Μπερνιδάκης Γιάννης, Μποτονάκης Νίκος, Μυλωνάκη Αντιγόνη, Μυλωνάκης Παντελής, Νικολιδάκης Βαγγέλης, Παγώνης Στέλιος, Παληκαράκης Νίκος, Παντελιδάκη Κατερίνα, Παντινάκη Μαρία, Παπαγιαννάκης Γιώργος, Παπαδάκη Ευγενία, Παπαδάκη Λιλιό, Παπαδοπούλου Ευαγγελία, Παρμαξή Ειρήνη, Πελαντάκης Γιώργος, Περπυράκη Αργυρούλα, Πετράκη Νίκη, Πιοτογιαννάκη Βαρβάρα, Πλαΐτης Γιάννης, Πολυχρονάκη Ευαγγελία, Σερντεδάκη Αμαλία, Σιταρένοι Ζωή, Στρατιδάκης Χάρης, Στεφανάκης Ματθαίος, Τζωρτζάκη Μαρία, Τρουλινός Μάρκος, Τσαγκαράκης Νίκος, Τσουντάνης Γαβρίλης, Τσίχλης Στρατής, Τριανταφύλλου Τάσος, Φωτάκη Ελένη, Φωτάκης Δημήτριος, Φωτοπούλου Λένα, Χαρδάκης Μιχάλης, Χατζηδάκης Γιώργος, Ψαρρού Ελένη.
*Ο Χάρης Στρατιδάκης είναι σχολικός σύμβουλος-συγγραφέας
