Ο Αντιστράτηγος ε.α κ. Νίκος Σαμψών δεν είναι μόνο ένας εξαιρετικά δραστήριος και δημιουργικός άνθρωπος αλλά κι ένας αφοσιωμένος φίλος της ιστορικής έρευνας. Κι αυτό που εντόπισε πρόσφατα είναι πολύ ενδιαφέρον αν και δεν φαίνεται να μας αφορά άμεσα.
Διάβασε για δυο μεγάλους ευεργέτες με το περίεργο επώνυμο Ρεθύμνης.
Ζήτησα περισσότερες λεπτομέρειες και με παρέπεμψε στο διαδίκτυο, στο οποίο και βρήκα άφθονο υλικό. Σκέφτηκα να το μοιραστούμε αγαπητοί αναγνώστες, γιατί θα πρέπει να πέσει ο σπόρος του προβληματισμού, γιατί το επώνυμο Ρεθύμνης και η καταγωγή τους από Σύρο και Κάσσο κάπου μπορεί να οδηγήσεις τους ιστορικούς ερευνητές.
Ποιοι ήταν λοιπόν ο Νικόλας και ο Μηνάς Ρεθύμνης, που για το μεγάλο φιλανθρωπικό τους έργο τιμήθηκαν από την Ακαδημία Αθηνών;
Δυο σημαντικοί άνθρωποι
Ήσαν δύο άνθρωποι με υψηλά ανθρωπιστικά και χριστιανικά ιδεώδη και διέθεσαν χάριν των συνανθρώπων τους, τον σημαντικό πλούτο που δημιούργησαν, με το μόχθο τους και με τους πολυετείς αγώνες τους στον θαλασσινό, κυρίως, αλλά και στον χερσαίο επιχειρηματικό στίβο.
Το Φιλανθρωπικό Ίδρυμα που φέρει το όνομά τους υπήρξε η επισφράγιση μιας μακροχρόνιας σημαντικής προσφοράς των μεγαλόψυχων ιδρυτών Νικολάου και Μηνά Ρεθύμνη προς την δεύτερη πατρίδα τους, την Ερμούπολη, στην οποία έζησαν από μικρά παιδιά, την αγάπησαν με πάθος και αφοσίωση και την ευεργέτησαν. Ας τους γνωρίσουμε όμως καλύτερα σταχυολογώντας στοιχεία από διάφορες πηγές του διαδικτύου.
Βασίλειος Ρεθύμνης
Ο πατέρας των δυο μεγάλων ευεργετών Σύρου και Κάσου Βασίλειος Ρεθύμνης ήρθε από την Κάσο και εγκαταστάθηκε το 1890 στην Ερμούπολη σε ηλικία 32 ετών. Ήταν τότε ναυτικός και καραβοκύρης. Στο τέλος του αιώνα έγινε εφοπλιστής. Επέστρεψε στην Κάσο, όπου παντρεύτηκε και απέκτησε δύο γιους. Το 1886 γεννήθηκε ο πρώτος γιος ο Νικόλαος και το 1892 γεννήθηκε ο δεύτερος γιος ο Μηνάς. Και οι δύο αδελφοί γεννήθηκαν στην Κάσο, αλλά από μικροί ηλικία εγκαταστάθηκαν και έζησαν στη Σύρο. Έβαλαν τη Σύρο στην ψυχή και στην καρδιά τους και αγάπησαν το νησί τόσο πολύ.
Διάλεξαν ναυτική καριέρα
Ο Νικόλαος και ο Μηνάς Ρεθύμνης αποφοίτησαν από το Γυμνάσιο Σύρου και στράφηκαν στη θάλασσα. Ο Νικόλαος συμπλήρωσε την εκπαίδευσή του στην Αγγλική Ναυτική Ακαδημία από την οποία πήρε δίπλωμα με διάκριση First Class Extra! Κατά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο ως πλοίαρχος του πλοίου «Χρυσούπολις», διέσωσε, ύστερα από τορπιλισμό, 165 συμμάχους ναύτες και κατά την επιχείρηση αυτή τραυματίστηκε. Του απενεμήθη τιμητική διάκριση.
Και ο αδελφός του Μηνάς συμπλήρωσε τη μόρφωσή του σε Αγγλική Ναυτική Σχολή.
Εργάστηκαν σκληρά, ως πλοίαρχοι, οι δύο αδελφοί και δεν άργησαν να μπουν στον εφοπλιστικό «Στίβο».
Το 1921 ο Μηνάς, μαζί με τον εξάδελφό του Μανώλη Κουλουκουντή, του οποίου η οικογένεια ήταν επίσης εγκατεστημένη στη Σύρο, ίδρυσαν στο Λονδίνο τον ναυλομεσιτικό Οίκο «Ρεθύμνης – Κουλουκουντής», ο οποίος σε λίγα χρόνια έγινε ο σοβαρότερος Ναυτικός Οίκος στο Λονδίνο με παγκόσμια ακτινοβολία. Βοήθησε σημαντικά στην εξέλιξη της Εμπορικής μας Ναυτιλίας.
Η δημιουργία του Νεώριου
Η επιχειρηματική δραστηριότητα των Αδελφών Ρεθύμνη συνεχίζεται με την αγορά του Νεωρίου από τον παλαιό εφοπλιστή Μηνά Διακάκη. Παράλληλα έγινε και η αγορά του Μηχανουργείου Μπαρμπέτα που ήταν δίπλα στο Ναυπηγείο.
Το Νεώριο, σύμφωνα με πληροφορίες της εποχής, είχε καταστραφεί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κι έτσι άρχισαν να δημιουργούν ένα σύγχρονο ναυπηγοεπισκευαστικό κέντρο που αποτελούσε, για πολλά χρόνια οικονομικό πνεύμονα της Σύρου. Η αξιολόγηση και η φήμη που επανέκτησε το… Ιστορικό Νεώριο ήταν σημαντική, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Αυτή η δραστηριότητα και οι εργασίες του Νεωρίου ήταν ο πιο αξιοσημείωτος σταθμός για τη Σύρο του 20ου αιώνα.
Η αναδημιουργία του Νεωρίου με την παράλληλη αξιοποίηση της κρατικής πλωτής δεξαμενής που είχε εκείνη την εποχή εγκατασταθεί στο λιμάνι μας και η ναυπήγηση μικρών πλοίων, ήταν καθοριστικοί παράγοντες για να υπάρξει ενδιαφέρον από σοβαρούς επιχειρηματίες να αγοράσουν το Νεώριο. Οι Αδελφοί Ρεθύμνη παρέδωσαν τη σκυτάλη στους επιφανείς και επιτυχημένους εφοπλιστές της Εταιρίας Γουλανδρή, οι οποίοι πράγματι αξιοποίησαν με τον καλύτερο τρόπο το Νεώριο. Είναι πολλοί οι ειδικοί, ναυτικοί και εφοπλιστές που σχολίασαν θετικά το ότι πραγματικά η Εταιρία Γουλανδρή αξιοποίησε με τον καλύτερο τρόπο το Νεώριο κάνοντάς το ένα από τα σοβαρότερα επισκευαστικά κέντρα της Μεσογείου.
Ατμοπλοΐα Κάσου ΑΕ
Το 1923 μαζί με τους διακεκριμένους Κασίους, τον Μιχάλη Πνευματικό και τον Στάθη Γιανναγά, οι οποίοι ήταν επίσης εγκατεστημένοι στη Σύρο, ίδρυσαν την Ατμοπλοΐα Κάσου ΑΕ, η οποία ήταν από τις πιο σπουδαίες και οργανωμένες της εποχής της, το σημαντικό είναι ότι η έδρα της εταιρίας ήταν η Σύρος!
Με τον τρόπο αυτό η Σύρος παρέμεινε για πολλές δεκαετίες εφοπλιστικό κέντρο. Η Εταιρία απέκτησε πολλά πλοία νέα, σύγχρονα και αρκετά ήταν κινούμενα με μηχανές Diesel. Η Σύρος τότε έγινε αξιόλογο ναυτεργατικό κέντρο. Πολλοί Συριανοί ναυτικοί έβρισκαν εργασία από την Ατμοπλοΐα ΚΑΣΟΥ, η οποία ήταν και φυτώριο παραγωγής κατηρτισμένων ικανών αξιωματικών, πληρωμάτων και στελεχών. «Κασιακή» την ονόμαζαν οι ναυτικοί την Εταιρία που τους βοήθησε πάρα πολύ μέχρι την σύνταξή τους.
Η φίρμα «Ρεθύμνης» όσο περνούσαν τα χρόνια απέκτησε παγκόσμια ακτινοβολία και βοήθησε πολύ την εξέλιξη της Εμπορικής Ελληνικής Ναυτιλίας. Ιδιαίτερα, η Εταιρία φρόντισε ώστε να παραχωρηθούν στην Ελλάδα 10 πλοία «Liberty» που βοήθησαν την Εμπορική ναυτιλία της χώρας μας.
Νικόλας Ρεθύμνης
Ο Νικόλας Ρεθύμνης γεννήθηκε στο χωριό Παναγία της Κάσου, το 1886.
Ο πατέρας του Βασίλης ήταν κι αυτός καπετάνιος στα δικά του ιστιοφόρα και ατμόπλοια.
Όταν η οικογένειά του εγκαταστάθηκε μόνιμα πια στην Ερμούπολη της Σύρου, ο μικρός Νικόλας ήταν περίπου 10 χρονών.
Μεγαλώνοντας μέσα σε ναυτική ατμόσφαιρα θα τελειώσει το γυμνάσιο εκεί, και στη συνέχεια θα μεταβεί στο ναυτικό κολέγιο του «Worcester» για να σπουδάσει.
Αποφοιτώντας με άριστα από το αγγλικό κολέγιο, μπάρκαρε για πρώτη φορά ως ναύτης με πλοίο του πατέρα του.
Το 1926 θα εγκατασταθεί μόνιμα στο Λονδίνο, όπου μαζί με τον αδελφό Μηνά και τα εξαδέλφια του, Μιχάλη Πνευματικό και Στάθη Γιανναγά θα ιδρύσουν την «Ατμοπλοΐα Κάσου Α.Ε.» με έδρα τη Σύρο.
Στη συνέχεια, πάλι με τον αδελφό του Μηνά, θα συνεργαστεί το 1927, με άλλα εξαδέλφια του, τους: Μανώλη, Γιώργο, Νικόλα, Γιάννη και Μιχάλη Κουλουκουντή και θα δημιουργήσουν το διεθνούς κύρους εφοπλιστικό οίκο: «Ρεθύμνης-Κουλουκουντής».
Το 1940 ο Ν. Ρεθύμνης θα παντρευτεί την Ουρανία Ν. Κουλουκουντή και θα εγκατασταθούν πια μόνιμα στη Νέα Υόρκη.
Όλα στην υπηρεσία της πατρίδας
Κατά το Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο, αμέσως μετά την ιταλική εισβολή στα Δωδεκάνησα, ο καπετάν Νικόλας Ρεθύμνης, έτσι όπως όλοι τον προσφωνούσαν, μαζί με τους συνεταίρους του, της «Ατμοπλοΐας Κάσου», θα διαθέσουν όλα τα εμπορικά σκάφη τους, 14 Λύμπερτις, στην υπηρεσία της Ελλάδας.
Ακολούθως τα ελάχιστα σκάφη που θα διασωθούν από τα γερμανικά υποβρύχια, θα τεθούν στην υπηρεσία του συμμαχικού αγώνα, και οι ναύλοι τους θα εκχωρηθούν στην εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου για να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες του αγώνα.
Ο Ν. Ρεθύμνης θα χρηματίσει Αντιπρόεδρος του Αγγλοαμερικανικού ελληνικού γραφείου μορφώσεως και με την ιδιότητά του αυτή θα βοηθήσει πολλούς Έλληνες σπουδαστές να φοιτήσουν σε αμερικανικά πανεπιστήμια. Τον πλούτο τον οποίο απέκτησε ο Νικόλας Ρεθύμνης, διέθεσε αθόρυβα για την ανακαίνιση Ναών της Σύρου και της Κάσου, την ενίσχυση πασχόντων και απόρων, τις σπουδές νέων για επαγγελματική αποκατάσταση, και την ενίσχυση της «Κασιακής Αδελφότητας Αμερικής», στην οποία πρόσφερε το ποσό των 30.000 δολαρίων, για την αγορά κτιρίου στη Νέα Υόρκη με σκοπό να στεγάσει τη λέσχης της.
Ίδρυση Φιλανθρωπικού Ιδρύματος
Τρία χρόνια πριν από το θάνατό του, ο Ν. Ρεθύμνης, μαζί με τη σύζυγο του αείμνηστου αδελφού του Μηνά Ρεθύμνη, θα συνεχίσει το κοινωφελές έργο του, ιδρύοντας το Φιλανθρωπικό Ίδρυμα που φέρει με μετριοφροσύνη την ονομασία:
Φιλανθρωπικό Ίδρυμα «Η Αδελφότης Κασίων», προσφέροντας ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη σε Νοσοκομεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, σε ασθενείς και πάσχοντες Κασιώτες και Συριανούς των αγαπημένων του νησιών. Ο Νικόλας Ρεθύμνης πέθανε το 1981 και τάφηκε στη Σύρο.
Ο Μηνάς Ρεθύμνης
Ο Μηνάς Β. Ρεθύμνης, γεννήθηκε το 1892 στην Παναγιά της Κάσου. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στη Σύρο και στη συνέχεια μετέβη στην Αγγλία για να σπουδάσει στην ανώτατη σχολή πλοιάρχων.
Κατά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, στέλνοντας στην εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση, αντίγραφα των γερμανικών ναρκοπεδίων στην Ελλάδα, καθώς και τις θέσεις των πυροβολείων του λιμανιού της Γένοβας, τα σχέδια των οποίων βοήθησαν για να βομβαρδιστεί από τους συμμάχους το ιταλικό λιμάνι.
Μεγάλη αντιστασιακή δράση
Ο Ελληνο-Ιταλικός Πόλεμος και η κατοχή, βρίσκουν το Μηνά Β. Ρεθύμνη στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στον Πειραιά, απ’ όπου θα συνεχίσει τον αντιστασιακό αγώνα του, στέλνοντας πάλι πληροφορίες στους συμμάχους, επίσης διοργανώνοντας σαμποτάζ στο επιβατηγό πλοίο «Έλση Τόγια», που ήταν επιταγμένο για να μεταφέρει ανθρώπους και εμπορεύματα για λογαριασμό των Γερμανών κατακτητών.
Μαζί με άλλα χρηματοδότησε τη διαφυγή Άγγλων και Ελλήνων αξιωματικών στη Μέση Ανατολή.
Για την αντιστασιακή δράση του στην αγωνιζομένη πατρίδα η Πολιτεία του απένειμε τιμητική διάκριση.
Ο καπετάν Μηνάς Β. Ρεθύμνης διακρινόταν για την πραότητα, την καλοσύνη και την αμεσότητα του χαρακτήρα του, και τα φιλανθρωπικά αισθήματά του. Αθόρυβα βοήθησε οικονομικά τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, τους πτωχούς και τους νέους για να σπουδάσουν.
Ο Μηνάς Ρεθύμνης πέθανε και τάφηκε στη Σύρο, το 1977.
Άνθρωποι με υψηλά ανθρωπιστικά ιδεώδη
Τα δυο αδέλφια ήσαν δύο άνθρωποι με υψηλά ανθρωπιστικά και χριστιανικά ιδεώδη και διέθεσαν χάριν των συνανθρώπων τους, τον σημαντικό πλούτο που δημιούργησαν, με το μόχθο τους και με τους πολυετείς αγώνες τους στον θαλασσινό, κυρίως, αλλά και στον χερσαίο επιχειρηματικό στίβο.
Δεν υπήρξαν μόνο επιτυχημένοι επιχειρηματίες. Πρόσφεραν τα μέγιστα στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Α’ και Β’ Παγκοσμίου πολέμου και τιμήθηκαν για τις ηρωικές πράξεις τους. Έγινε γνωστό από εφημερίδα εκείνης της εποχής για το πώς ο καπετάν Μηνάς έσωσε δύο εξόριστους αριστερούς. Τον Κώστα Καραγιώργη και την Μαρία Αγριαγιαννάκη, αργότερα σύζυγο τον Καραγιώργη που ήταν γιατρός. Και οι δυο ήταν εξόριστοι στην Κίμωλο. Ο γιατρός είχε ζητήσει να απελευθερωθεί για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο μέτωπο, αλλά η αίτησή του δεν έγινε δεκτή από τον υπουργό του Μεταξά γιατί δεν δέχθηκε να υπογράψει δήλωση μετάνοιας. Και πόσα ακόμα δεν αναφέρουν σχετικές αφηγήσεις.
Ο καπετάν Μηνάς ήταν ο ωραιότερος τύπος στο Ελληνικό Σίτι του Λονδίνου έχουν να πουν όσοι τον γνώρισαν. Ήταν τύπος λαϊκός τελείως διαφορετικός από τους άλλους Έλληνες εφοπλιστές. Τρελαινόταν για μπουζούκι, ζεϊμπέκικο και για τη ρετσίνα.
Στη Σύρο, που ήταν το καλοκαίρι, δεν άφηνε κουτούκι για κουτούκι παρέα με ναυτικούς, βαρκάρηδες, οργανοπαίκτες. Δεν ήταν καλός άνθρωπος, και οι ευεργεσίες που έκανε εδώ κι εκεί δεν μετριούνται. Κόσμο και κοσμάκι έβαλε στα νοσοκομεία και στο Λονδίνο και στην Ελλάδα να γίνου καλά, βοηθούσε φτωχές οικογένειες και ορφανά, αλλά πάντοτε έβαζε έναν όρο: Να μην το λένε πουθενά. Δεν ήθελε τη διαφήμιση που είχε σχέση με τη φιλανθρωπία. Ήταν πολύ αγαπητοί και οι δύο αδελφοί. Όταν ο Μηνάς ερχόταν στη Σύρο, γινόταν σεισμός. Τα ταβερνάκια γέμιζαν από απλούς ανθρώπους και διασκέδαζαν μαζί του. Τα χρόνια της κατοχής έδινε χρήματα στις οικογένειες των ναυτικών που είχαν ξεμείνει από τη δουλειά τους…».
Η Σύρος και η Κάσος ευγνωμονούν…
Η φροντίδα και η προσφορά των αδελφών Ρεθύμνη στην κοινωνία της Σύρου ήταν και είναι μεγάλη! Φιλανθρωπικά Ιδρύματα, εκπαιδευτήρια, Ιεροί Ναοί, Σχολές Μηχανικών και Εμποροπλοιάρχων, αλλά και οικογένειες που είχαν ανάγκες, έχουν ευεργετηθεί και δεν ξεχνούν.
Οι μεγαλόψυχοι αδελφοί Ρεθύμνη επισφράγισαν την μακροχρόνια προσφορά τους με την Ίδρυση του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος «Η Αδελφότης Κασίων», στο οποίο διέθεσαν όλο τους τον πλούτο που δημιούργησαν με την εργατικότητα και την τόλμη τους. Το ίδρυμα επροίκισαν με είκοσι εκατομμύρια δολάρια, για να είναι αρωγό στην υγεία των συνανθρώπων μας. Θεώρησαν ότι είναι το μεγαλύτερο δώρο που θα μπορούσαν να προσφέρουν στους Κασιώτες και στους Συριανούς. Σκοπός του Ιδρύματος είναι η παροχή ιατρο-φαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Παράλληλα φρόντισαν για τη χορήγηση υποτροφιών στις ανώτατες σχολές και χρηματικών βραβείων σε αριστεύοντες αποφοίτους των Λυκείων Κάσου και Σύρου, που είναι παιδιά ναυτικών, ακόμη και χορήγηση οικονομικής ενισχύσεως σε παιδιά ναυτικών που οι γονείς τους χάθηκαν στη θάλασσα.
Τιμητικές διακρίσεις.
Η Σύρος τιμώντας και ευγνωμονώντας τους σπουδαίους ευεργέτες, απέμεινε εις τους αδελφούς Ρεθύμνη το ανώτατο παράσημο, τον Χρυσό Σταυρό του Β. Τάγματος Γεωργίου του Α’ επί Δημαρχίας του Σταύρου Βαφία.
Μπορεί να μην είχαν καταγωγή ή σχέση με το Ρέθυμνο αλλά άξιζε να γνωρίσουμε δυο Ρεθύμνηδες που είχαν το όνομα του τόπου μας και τη χάρη μεγάλων ευεργετών.
