Ένα σπάνιο φυλλάδιο του 1868 για την Ολοκαύτωση του Αρκαδίου

Κατά την καταγραφή της Βιβλιοθήκης Μ.Ι Μανούσακα, συλλογής που δωρίθηκε από την οικογένειά του στη Βιβλιοθήκη της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, εντοπίστηκε ένα μικρό βιβλιαράκι 35 σελίδων ύψους 16 εκ. με τίτλο Das Kloster Arkadi.

C. Hößling. Das Kloster Arkadi : Gedicht. Athen, 1868

 

Το βιβλίο τράβηξε αμέσως την προσοχή μου για δύο λόγους: αναφέρεται στη «δική μας» Μονή Αρκαδίου και έχει εκδοθεί το 1868 δύο μόλις χρόνια μετά τα συγκλονιστικά γεγονότα της 8^η Νοεμβρίου. Διαπίστωσα ότι είχε μεν εντοπιστεί και περιληφθεί στα «Κρητικά βιβλία του Γ.Π. Εκκεκάκη, αυτό το πολύτιμο για τις κρητικές σπουδές εργαλείο, δε βρήκα όμως καμιά αναφορά για το συγγραφέα του. Το όνομα Hößlin μαρτυρεί βέβαια ότι πρόκειται για γερμανικό όνομα, όμως δεν μπορούσα να ταυτίσω το συγγραφέα του βιβλίου με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Τελικά έπειτα από κάποια περιπλάνηση βρήκα ότι συγγραφέας του βιβλίου δεν είναι άλλος από τον Κωνσταντίνο Έσσλιν (1844-1920) μια προσωπικότητα που τείνει να ξεχαστεί στις μέρες μας παρά το γεγονός ότι το πέρασμά της άφησε έντονα σημάδια στη ζωή του τόπου, συνυπήρξε στην πολιτική σκηνή με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και είχε τραγικό θάνατο εξαιτίας του εθνικού διχασμού (1916-1923).

 

Ο Κωνταντίνος Έσσλιν (ΚΕ) γεννήθηκε στην Αθήνα το 1844. Πατέρας του ήταν ο Ιούλιος φον Έσσλιν (Julius Heinrich Balthasar von Hößlin, 1802 – 1849) γόνος ιστορικής οικογένειας της Βαυαρίας, τραπεζίτης και μεγαλέμπορος, φίλος του Βασιλιά Λουδοβίκου της Βαυαρίας. Ήταν ανάμεσα στους Βαυαρούς που ήλθαν στην Ελλάδα με τον ερχομό του Όθωνα το 1833. Στην Ελλάδα, όπου εγκαταστάθηκε πια μόνιμα, ο Ιούλιος Έσσλιν δημιούργησε οικογένεια που οι γόνοι της ζουν ως τις μέρες μας. Παντρεύτηκε τη Χριστίνα Χατζηαποστόλου, κόρη του Έλληνα προξένου στη Σμύρνη και απέκτησε τρία παιδιά. Τον Αριστείδη, που έγινε πολιτικός μηχανικός και παντρεύτηκε τη Μαρία Νοταρά, εγγονή του Γεωργίου Καραϊσκάκη, τον Κωνσταντίνο, το συγγραφέα μας, και το Φερδινάνδο. Ο Κωνσταντίνος, ο συγγραφέας μας, σπούδασε στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου εκπόνησε και τη διδακτορική του διατριβή, συνέχισε τις σπουδές του στα Πανεπιστήμια Λειψίας, Μονάχου Ζυρίχης και Βρυξελών. Με την επιστροφή του στην Αθήνα άνοιξε δικηγορικό γραφείο. Το 1868, διορίστηκε πρωτοδίκης στην Τρίπολη και αργότερα στον Πύργο. Σύντομα, όμως, παραιτήθηκε και επέστρεψε στην δικηγορία, αρχικά στην Ερμούπολη της Σύρου, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα του, και στη συνέχεια στην Αθήνα.

 

 

 

Το 1868, λίγο μετά τις νομικές σπουδές του και την έναρξη της επαγγελματικής του καριέρας, ο Κωνσταντίος Έσσλιν εκδίδει το βιβλίο του για το Αρκάδι. Είναι μόλις 25 ετών. Το γράφει στην πατρική του γλώσσα, τη γερμανική (η μητρική του είναι η ελληνική). Ένα βιβλίο που φλέγεται από αγάπη στην πατρίδα και την ελευθερία και εξυμνεί τον έρωτα (θα μιλήσουμε αναλυτικότερα στο αυριανό μας άρθρο).

 

 

 

Ο πόλεμος του 1897 τον βρίσκει Νομάρχη Φθιώτιδος και Φωκίδος. Είναι παρών στη μάχη της Λαμίας συμμετέχει στην αγωνιώδη προσπάθεια να εμποδίσει την είσβολή του τουρκικού στρατού στην πόλη. Μέσα στον πανικό της ήττας είχε το κουράγιο να πάρει λευκή σημαία και να παρουσιαστεί στον Τούρκο Αρχιστράτηγο, τον περίφημο Ετέμ Πασά, και τελικά να τον πείσει να ανακόψει την προέλασή του προς νότο, μέχρι να φτάσει η σχετική ειδοποίηση από την Υψηλή Πύλη για την υπογραφή της ανακωχής. Μετά τη λήξη του πολέμου, παραιτήθηκε από τη θέση του Νομάρχη και επανήλθε στη δικηγορία. Η πόλη αναγνώρισε τον ηρωισμό του και του αφιέρωσε κεντρικό της δρόμο.

 

 

 

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1910, τη χρονιά που εμφανίστηκε στην ελληνική πολιτική σκηνή ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Κωνσταντίνος Έσσλιν εκλέχθηκε με μεγάλη πλειοψηφία πρόεδρος της Α’ Αναθεωρητικής Βουλής. Υπάρχουν πληροφορίες ότι ο βασιλιάς Γεώργιος συζήτησε την περίπτωση να του αναθέσει το σχηματισμό κυβέρνησης, αλλά τελικά επέλεξε τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Έσσλιν ήταν δημόσια τοποθετημένος υπέρ του αναθεωρητικού χαρακτήρα της Βουλής, όπως και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Με την νομική του συγκρότηση διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναθεώρηση του Συντάγματος.

 

 

 

Στην επίσημη ιστοσελίδα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών διαβάζουμε τα εξής: Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο ήταν δεκαπενταμελές και απαρτίσθηκε από καταξιωμένους νομικούς, οι περισσότεροι των οποίων είχαν πλούσιο συγγραφικό έργο, άλλοι ήταν καθηγητές της Νομικής Σχολής, άλλοι πρώην δικαστές και άλλοι πολιτευόμενοι. Πρόεδρος: Κωνσταντίνος Έσσλιν (1844-1920), διακεκριμένος αστικολόγος, υπέρμαχος της συνταγματικής αναθεώρησης, πρόεδρος του πρώιμου Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών του 1893, πολιτευόμενος από το 1881 και μετέπειτα βουλευτής Αττικής και πρόεδρος της αναθεωρητικής Βουλής του 1910.

 

 

 

Η υπόθεση του κρητικού ζητήματος και η έκρηξη της επανάστασης του 1866 συγκίνησε αμέσως το νεαρό Έσσλιν και την οικογένειά του. Ο αδελφός του Φερδινάνδος ήταν 25 ετών όταν κατέβηκε στην Κρήτη ως εθελοντής με την έναρξη της επανάστασης του 1866 και σκοτώθηκε στη μάχη του Βαφέ. Το ποίημά του για το Αρκάδι το γράφει σε ηλικία 25 ετών, και μόλις δύο χρόνια μετά το θάνατο του αδελφού του στη μάχη του Βαφέ στα Χανιά. Το «DAS KLOSTER ARKADI» είναι η πιο αψευδής μαρτυρία για τον πατριωτισμό και την αγάπη του Έσσλιν προς την Κρήτη και την Ελλάδα.

 

Η τραγική κατάληξη της επανάστασης το 1869 και η απώλεια του αδελφού του δεν τον αποθαρρύνει. Εξακολουθεί να αγωνίζεται για τη δικαίωση του αγώνα του κρητικού λαού. Στρατεύεται από τους πρώτους στις τάξεις της Εθνικής Εταιρείας που έχει ως κύριο στόχο της να πιέσει την κυβέρνηση Δεληγιάννη να αποστείλει στην Κρήτη στρατό για την απελευθέρωσή του νησιού, πίεση που κατέληξε στον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Σήμερα βέβαια γνωρίζομε ότι το αποτέλεσμα των ενεργειών αυτών ήταν ολέθριο, αφού η χώρα δεν ήταν έτοιμη για ένα τόσο επικίνδυνο εγχείρημα. Λέμε επίσης ότι η Εθνική Εταιρεία ήταν μια εθνικιστική οργάνωση που έκανε ζημιά. Τι θα πρέπει όμως: να καταδικάζεται η αγάπη για την πατρίδα ή να στιγματίζεται ο λαϊκισμός και η ανευθυνότητα αυτών που έχουν την πολιτική ευθύνη και καπηλεύονται τα αισθήματα του λαού για να διασφαλίσουν την πολιτική τους κυριαρχία;

 

 

 

Τα δραματικά αλλά και θλιβερά γεγονότα του Εθνικού Διχασμού του 1916, τα λεγόμενα Νοεμβριανά, που έληξαν με την είσοδο της Ελλάδος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων βρίσκουν το Έσσλιν στην παράταξη των ηττημένων, των αντιβενιζελικών. Η εμφύλια σύρραξη είναι ανελέητη. Οι νικητές εξορίζουν τους αρχηγούς της άλλης μεριάς τον Δημήτριο Γούναρη, το Βίκτωρα Δούσμανη, τον Ίωνα Δραγούμη, τον Ιωάννη Μεταξά, το Σπύρο Μερκούρη, το Γεώργιο Πεασμαζόγλου κ.ά. στην Κορσική. Ανάμεσά τους είναι και ο Κωνσταντίνος Έσσλιν που βρίσκει την ευκαιρία να συνδεθεί με τον Ίωνα Δραγούμη και να κερδίσει τη φιλία του. Σε κάποιον που του ανέφερε ότι ο Έσσλιν πάσχει από παραφορά ο Ίων θα απαντήσει:  «Ο Έσσλιν πάσχει από παραφορά τιμιότητος και πατριωτισμού».

 

Μετά την εξορία, στις 11 Ιουνίου 1919, παραπέμφθηκε μαζί με τους άλλους αντιβενιζελικούς σε δίκη από έκτακτο στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε θάνατο για τη συμμετοχή στα Νοεμβριανά, δηλαδή τα γεγονότα του 1916 που σηματοδοτούν επίσημα πια την έναρξη του εθνικού διχασμού. Η απόφαση ακυρώθηκε στη συνέχεια, αλλά ήταν πλέον αργά. Στις 30 Ιανουαρίου του 1920 ο Κωνσταντίνος Έσσλιν θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο Δημοτικό Νοσοκομείο της Αθήνας, όπου είχε μεταφερθεί λόγω της επιδείνωσης της υγείας του.

 

Τελικά τον Κωνσταντίνο Έσσλιν, όπως και τους άλλους ένθεν και ένθεν πρωταγωνιστές, θα πρέπει να τους κατανοήσουμε μέσα από το κλίμα του αρμαγεδδώνα των εμφύλιων παθών, όπου κανείς τους δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Αναλογιζόμενοι τα τραγικά αποτελέσματα αυτού του διχασμού που επιβιώνουν ως τις μέρες μας, αναρωτιόμαστε, αλήθεια, αν έχει νόημα πια η ποσόστωση των ευθυνών τους.

 

Για τον Κωνσταντίνο Έσσλιν ένα συμπέρασμα παραμένει αδιαμφισβήτητο και ακλόνητο η τιμιότητα και ο πατριωτισμός του. Το τίμημα που πλήρωσε στο τέλος της ζωής του για τη συμμετοχή του στον εθνικό διχασμό ήταν δυσανάλογα βαρύ.

Αύριο το Β’ Μέρος