Το πρωί του περασμένου Σαββάτου στο στολισμένο (για τα Χριστούγεννα), σημαιοστολισμένο (για την πολιούχο του, Αγία Βαρβάρα) και βροχερό Ρέθυμνο, στον χώρο της παλιάς βιβλιοθήκης άνοιξε και μας περίμενε η ομπρέλα της πνευματικής διεύρυνσης: στο Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας «Science in the City», οι επιστήμονες έβγαλαν απ’ το πατάρι το χαλί της διάδρασης, το φρέσκαραν και το έστρωσαν: Νανοτεχνολογία, ρομποτική, μέτρηση του ανέμου, μελέτη για τον σεισμό, ψηφιακή πραγματικότητα: Μικρά παιδιά πάτησαν επάνω στην μαθησιακή λογική των φυσικών επιστημών. Απ’ την θεωρία πέρασαν αμέσως στην πράξη. Έψαξαν, γνώρισαν και εφάρμοσαν μεθόδους για την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης. Έκαναν λάθη και μέσα απ’ αυτά έφτασαν στο τελικό αποτέλεσμα, στον τελικό προορισμό: τη γνώση.
Οι ανοιχτές ομπρέλες (ακόμα και της διεύρυνσης!) εντός των σπιτιών φέρνουν γρουσουζιά, για τους προληπτικούς. Οι άνθρωποι των γραμμάτων δεν πιστεύουν στις δεισιδαιμονίες, αλλά άντε να τους πείσεις για το αντίθετο, ύστερα απ’ το χουνέρι που τους επιφύλαξε (να ’ταν οι μόνοι!) ο κορωνοϊός. Δεν πρόλαβαν να εγκαινιάσουν το Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας «Science in the City», στις 8 Μαρτίου του 2020, ήρθε η καραντίνα κι οι πόρτες του έκλεισαν. Ελάχιστοι μαθητές κι εκπαιδευτικοί είχαν προλάβει να το επισκεφθούν προ πανδημίας. Πάλι καλά που υπήρχαν τα διαδικτυακά μαθήματα και σεμινάρια. Αλλά σαν το δια ζώσης δεν έχει.
Το προσκλητήριο «επικοινωνίας, αλληλόδρασης ή και γνωριμίας» του περασμένου Σαββάτου ήταν ευρύ, συνάμα όμως αυστηρά προσαρμοσμένο στα υγειονομικά πρωτόκολλα. Η πρωτοβουλία λήφθηκε με αφορμή τον εορτασμό της Αγίας Βαρβάρας. Πανηγύριζε ο ομώνυμος Ιερός Ναός, που είναι αφιερωμένος στην προστάτιδα του Ρεθύμνου, πανηγύριζε αντίκρυ του και η επιστήμη: ο φυσικός κόσμος – των πειραμάτων και των αποδείξεων- συνυπάρχει αρμονικά με τον υπερφυσικό -των (εκ πρώτης όψεως και προσέγγισης) ανεξήγητων θαυμάτων. Το Πανεπιστήμιο Κρήτης έρχεται για να χτίσει γέφυρες με την τοπική κοινωνία. Η σύζευξη των δύο κοινωνιών/κοινοτήτων δεν (πρέπει να) θεωρείται θαύμα. Αρκεί να το συνειδητοποιήσουμε.
Για το Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας «Science in the City» διαβάσαμε: «αποτελεί σύμπραξη του Εργαστηρίου Διδακτικής Θετικών Επιστημών (ΕΔΘΕ) του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΠΤΔΕ) του Πανεπιστημίου Κρήτης, με διευθυντή τον καθηγητή ΠΤΔΕ του Π.Κ. κ. Δημήτρη Σταύρου και το Τμήμα Παιδείας του Δήμου Ρεθύμνης, με αρμόδια αντιδήμαρχο την δρ Άννα Ελευθεριάδου – Γκίκα. Έχει ήδη αναπτύξει αξιόλογη δραστηριότητα στο Ρέθυμνο, με επίκεντρο την υλοποίηση του εκπαιδευτικού Προγράμματος «Σεμιναριακά Εργαστήρια Φυσικών Επιστημών», το οποίο απευθύνεται σε μαθητές Δημοτικού (τάξεις Δ’, Ε’ και Στ’). Οι μαθητές επωφελούνται από την παροχή δωρεάν μαθημάτων Φυσικών Επιστημών που προσφέρονται διαδικτυακά, από καταρτισμένους εκπαιδευτικούς των προαναφερόμενων φορέων».
Ο κ. Δημήτρης Σταύρου, μιλώντας στα «Ρ.Ν.», εξηγεί:
«Τα τελευταία χρόνια έχουμε κάνει STEM εκπαίδευση. Όλα αυτά τα πράγματα έχουν αναπτυχθεί από τους φοιτητές σε πλαίσιο πτυχιακών εργασιών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών. Έρχονται οι ίδιοι οι φοιτητές και τα παρουσιάζουν στα παιδιά. Όλα αυτά έχουν παραχθεί από φοιτητές μας και σε πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων που έχουμε. Η βασική μας λογική, τα τελευταία χρόνια όπως δουλεύει το εργαστήριο, έχει να κάνει με την αξιοποίηση νέων ψηφιακών τεχνολογιών στη διδασκαλία φυσικών επιστημών και τεχνολογίας.
Είναι καινοτόμα πράγματα, όπως η νανοτεχνολογία για παράδειγμα, και είναι η αξιοποίηση των μέσων που μας δίνει έτσι ώστε να αναπαριστώνται φαινόμενα τα οποία στο σχολείο γίνονται αυτή τη στιγμή με κλασικά μέσα. Τα παιδιά εδώ έρχονται σε επαφή με πράγματα που δεν τα βλέπουν στη σχολική πραγματικότητα. Έχουν όμως σχέση με αυτά που κάνουν. Η ύλη που διαπραγματευόμαστε και τα περισσότερα πράγματα από αυτά που είναι εδώ πέρα, βρίσκονται μέσα στη σχολική ύλη. Απλώς, πηγαίνουμε κι ένα βήμα παραπέρα. Τα πράγματα εδώ πέρα είναι πιο μπροστά απ’ ό,τι είναι στα σχολεία, ενδεχομένως. Αλλά είναι πιο κοντά σ’ αυτό το οποίο απαιτεί η κοινωνία και ο επιστημονικός γραμματισμός, ευρύτερα».
Η τοποθεσία του Κέντρου είναι ιδανική. «Βολεύει πάρα πολύ ο χώρος – τα ίδια κάναμε και πάνω στο Πανεπιστήμιο (στην περιοχή του Γάλλου) – γιατί είναι μεσ’ την πόλη, οπότε τα παιδιά συνδυάζουν κι άλλου είδους δραστηριότητες» παρατηρεί ο κ. Σταύρου.
Η λογική της διεύρυνσης, το κλειδί της μάθησης
Η πανδημία έθεσε εμπόδια στην επιστημονική ομάδα, όχι όμως ανυπέρβλητα: μπροστά και πίσω από τις οθόνες υπολογιστών, κάτι όμορφο γινόταν. Ας είναι καλά η τεχνολογία!
Με «προσεκτικά βήματα» από τον περασμένο Σεπτέμβρη οι δια ζώσης δραστηριότητες άρχισαν να επανέρχονται, σε ικανοποιητικό επίπεδο.
«Συζητάμε αυτή τη στιγμή να γίνονται και απογευματινά workshop – εργαστήρια για παιδιά. Θα δούμε πώς θα το διαμορφώσουμε. Η τελευταία εξέλιξη είναι ότι είχαμε μία συζήτηση με τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης του Δήμου Ρεθύμνης, να δούμε λίγο πώς θα συνεργαστούμε σε αυτό το επίπεδο: να προσφέρουμε στα παιδιά που παρακολουθούν (τη Δημιουργική Απασχόληση) απογευματινά εργαστήρια. Σιγά σιγά αν μας το επιτρέψουν οι συνθήκες του κορωνοϊού, θα αυξήσουμε αυτές τις δραστηριότητες» ανέφερε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Τα εργαστήρια κινούνται με την λογική της πνευματικής διεύρυνσης. «Είναι η λέξη κλειδί» υπογραμμίζει ο κ. Σταύρου. «Τα παιδιά δεν μαθαίνουν μέσα από ένα αποτέλεσμα. Είναι όλη η διαδικασία που σε οδηγεί στο αποτέλεσμα. Δίνουμε τη δυνατότητα, έτσι όπως έχουμε φτιάξει (τις δοκιμασίες και τις δραστηριότητες) να υπάρχουν πολλαπλές λύσεις για κάθε πράγμα. Κάθε παιδί προσαρμόζει τη λύση που θεωρεί βέλτιστη για να πετύχει το τελικό αποτέλεσμα».
Η εμπλοκή διαφόρων επιστημονικών πεδίων (φυσικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά) κάνει ακόμη πιο ενδιαφέρουσα την όλη διεργασία.
«Εξοπλίζονται τα παιδιά με ικανότητες και δεξιότητες, έτσι ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν ευρύτερα προβλήματα – κι όχι ένα συγκεκριμένο: Και στη ζωή και στην καθημερινότητά τους» τονίζει ο κ. Σταύρου, που αποπειράται να απο δαιμονοποιήσει τον… μπαμπούλα των μαθηματικών, τα οποία είναι παντού, αν το καλοσκεφτούμε – όσο κι αν μερικοί δεν τα’ χουν πάρει από καλό… μάτι:
«Καμία φορά έχουμε έτσι (στο μυαλό μας) πολύ τυποποιημένα, και τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Εδώ προσπαθούμε να δούμε τις διαδικασίες. Τα παιδιά ψάχνουν, σκέφτονται, προτείνουν λύσεις. Και επανέρχονται. Κι εκεί δημιουργείται μία κατάσταση η οποία τους οδηγεί να μαθαίνουν τη διαδρομή που μπορεί να αξιοποιηθεί μετά ως τρόπος σκέψης και σε άλλα πεδία».
«Έχει γεφυρωθεί το χάσμα κοινωνίας – Πανεπιστημίου»
Πάντα στην επικαιρότητα παραμένει η αναγκαιότητα περαιτέρω σύνδεσης και συνεργασίας της τοπικής κοινωνίας του Ρεθύμνου με το Πανεπιστήμιο Κρήτης.«Έχει γεφυρωθεί αρκετά αυτό το χάσμα, με την προσπάθεια και των δύο πλευρών: και το Πανεπιστήμιο έρχεται κοντά στην κοινωνία και η κοινωνία ανταποκρίνεται» αποφαίνεται ο διευθυντής του Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας «Science in the City». Και προσθέτει: «Για παράδειγμα, τον χώρο αυτό μας τον έχει παραχωρήσει ο Δήμος Ρεθύμνης. Από την άλλη είχαμε και την απαίτηση των σχολείων. Παλαιότερα και τα σχολεία έρχονταν επάνω (στην Πανεπιστημιούπολη του Γάλλου) κι εμείς πηγαίναμε όπου μας καλούσαν. Τώρα, με το Κέντρο αυτό εξυπηρετείται καλύτερα ο κόσμος, γιατί έχουμε μία μόνιμη βάση εδώ πέρα. Και νομίζω ότι υπάρχει μία αλληλεπίδραση των φορέων (του Δήμου κυρίως) και του Πανεπιστημίου».
Το Πανεπιστήμιο Κρήτης συγκαταλέγεται, εξάλλου, στα κορυφαία Ιδρύματα του πλανήτη. Και όχι τυχαία. Ο κ. Σταύρου σχολιάζει: «Προφανώς το επίπεδο του Πανεπιστημίου είναι υψηλό. Προφανώς αυτοί οι δείκτες κάτι δείχνουν. Προφανώς, γίνεται παραγωγή και αρκετή ερευνητική δουλειά – τουλάχιστον από τη μεριά τη δική μας. Και γίνεται για την εκπαίδευση. Αλλά έρχεται και feedback (ανάδραση) στους ίδιους τους φοιτητές, οι οποίοι μέσα απ’ όλο αυτό εξελίσσονται και μαθαίνουν καινούργια πράγματα. Για να γίνει αυτό χρειάζεται έρευνα. Και η έρευνα είναι αυτό το οποίο ανεβάζει το Πανεπιστήμιο γενικότερα, με όλους αυτούς τους δείκτες και τα standards που έχουμε».
Απήχηση και στις πιο μικρές ηλικίες
Στο Κέντρο υπάρχει ήδη λίστα με τμήματα σχολείων που είναι έτοιμα να το επισκεφθούν. Η ανταπόκριση είναι ζωηρή και ενθαρρυντική. Ενδιαφέρον εκδηλώνεται και από εκπαιδευτικούς για τα παιδιά προσχολικών ηλικιών, με πιθανή ένταξη σχετικών δραστηριοτήτων και σε νηπιαγωγεία.
Η καλή διάθεση και το μεράκι, περισσεύουν. Μολαταύτα, όλα θα εξαρτηθούν από τις επιδημιολογικές συνθήκες. Μετά τις 15 Ιανουαρίου, εκτιμάται και προσδοκάται από το προσωπικό του «Science in the City», ότι η κατάσταση θα εξομαλυνθεί κι όλα θα συνεχίσουν, με ισχυρή ώθηση, από εκεί που σταμάτησαν προ διετίας. Οδηγός, η μεγάλη συμμετοχή στα διαδικτυακά μαθήματα – σεμινάρια, που παρακολουθούσαν τους προηγούμενους μήνες, καθημερινά, έως και 80 μαθητές, αρκετοί εκ των οποίων κι εκτός Κρήτης, από περιοχές της υπόλοιπης Ελλάδας.
