Από τις στρατιωτικές μονάδες που δόξασαν την Ελλάδα σε καιρούς που καλούσε το χρέος στο πεδίο της τιμής ήταν και το Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών. Σ’ αυτό υπηρέτησε και δοξάστηκε με τον ηρωικό του θάνατο και ο Ατσιπουλιανός Παντελής Σταγάκης, για τον οποίο έχουμε κάνει σχετικό αφιέρωμα σε προηγούμενο φύλλο μας.
Επειδή δεν είναι ευρύτερα γνωστές οι ένδοξες σελίδες που έγραψε το ηρωικό τάγμα, σταχυολογήσαμε κάποιες αναφορές που υπογράφουν και Ρεθεμνιώτες που πολέμησαν σ’ αυτό.
Τον Οκτώβριο του 1912, που άρχισε ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος, η Κρήτη ήταν αυτόνομη υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου. Παρά το ότι οι κάτοικοι της τυπικά εθεωρούντο Οθωμανοί υπήκοοι και δεν είχαν καμιά υποχρέωση στράτευσης, ανταποκρινόμενοι στο αίτημα του Ελ. Βενιζέλου, πολλοί απ’ αυτούς έσπευσαν να καταταγούν σε 16 Λόχους, που μεταφέρθηκαν στον Πειραιά, όπου συγκροτήθηκαν 4 Τάγματα. Τα τρία απ’ αυτά ενώθηκαν και αποτέλεσαν το Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών, που διατέθηκε στην Στρατιά Ηπείρου και το τέταρτο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών ενσωματώθηκε στην Στρατιά Θεσσαλίας. Διοικητής του ήταν ο Γεώργιος Κολοκοτρώνης εγγονός του Γέρου του Μωριά.Γεννήθηκε το 1866 και ήταν πρωτότοκος γιος του Πάνου Κολοκοτρώνη.
Σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων και κατατάχθηκε στο Πεζικό. Έλαβε μέρος στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, στην Κρητική Επανάσταση του 1897 και στον Μακεδονικό Αγώνα ως ένας από τους 4 αξιωματικούς που το 1904 εξήλθαν στη Μακεδονία για εκτίμηση της κατάστασης (οι υπόλοιποι τρεις ήταν οι Παύλος Μελάς, Α. Κοντούλης και Α. Παπούλας). Η απόφαση για την επιλογή του οφειλόταν στο αρχηγό της αποστολής Αλέξανδρο Κοντούλη, ο οποίος μετά από χρόνια ανέφερε πως οδηγήθηκε στην επιλογή αυτή λόγω του οικογενειακού ονόματός του, καθώς δεν τον θεωρούσε ικανό αξιωματικό. Ενστάσεις για την επιλογή του είχε και ο Παύλος Μελάς. Κατά τη διάρκεια της αποστολής αυτής ο Κολοκοτρώνης ήρθε σε σύγκρουση με τον Αλέξανδρο Κοντούλη και τον Παύλο Μελά, καθώς οι δύο τελευταίοι υποστήριζαν ότι η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να εφοδιάσει με οπλισμό τους Έλληνες ομογενείς, ενώ ο ίδιος υποστήριζε, μαζί με τον Παπούλα, ότι η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να αποστείλει σώματα στρατού υπό την ηγεσία Ελλήνων αξιωματικών. Μάλιστα η διαμάχη μεταξύ Μελά – Κολοκοτρώνη οδήγησε σε μονομαχία, ύστερα από πρόσκληση του πρώτου, με αποτέλεσμα τον ελαφρύ τραυματισμό του Κολοκοτρώνη στον μηρό.
Ο Γεώργιος Κολοκοτρώνης σκοτώθηκε σε μάχη στα στενά της Κρέσνας την 12η Ιουλίου 1913.
Απολογισμός δράσης
Οι μάχες που έλαβε μέρος το 1ο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών:
Α’ Βαλκανικός Πόλεμος
Της Κατερίνης (15/10/1912)
Των Γιαννιτσών (19, 20/10/1912)
Της Θεσσαλονίκης (26/10/1912)
Β’ Βαλκανικός Πόλεμος
Του Λαχανά (19, 20, 21/6/1913)
Των στενών του Σιδηροκάστρου (26, 27/6/1913)
Του Μελενίκου (2/7/1913)
Του Πιλάφ Τεπέ (6/7/1913)
Της Άνω Τζουμαγιάς (12, 13, 14/7/1913)
Οι μάχες που έλαβε μέρος το 1ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών:
Α’ Βαλκανικός Πόλεμος
Μάχη Τσαγκαροπούλου (23/10/1912)
Των Πέντε Πηγαδιών (24, 25, 26, 27/10/1912)
Των Πεστών (29/10/1912)
Του Μπιζανίου και της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων
(Φεβρουάριος 1913)
Κατάληψη Αργυροκάστρου, Πρεμετής, Κορυτσάς, Μοσχοπόλεως.
Β’ Βαλκανικός Πόλεμος
Κατά τον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο το 1ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών ελευθέρωσε την Δυτική Θράκη (Ξάνθη, Κομοτηνή) και έφτασε μέχρι το Νευροκόπι.
Διοικητής του 1ου Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών ήταν ο αντισυνταγματάρχης Λάμπρος Σινανιώτης.
Θα είναι όμως άδικο να μην πούμε ότι, εκτός από τους επίστρατους Κρήτες στρατιώτες, στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913 πήραν μέρος και εθελοντικά σώματα απ’ όλη την Ελλάδα.
…οι εθελονταί ούτοι, κατά την έκθεσιν της επιτροπής επί του εξοπλισμού εθελοντικών Σωμάτων, ανήλθον εις:
77 Σώματα Κρητών, με άνδρες 3.556
9 Σώματα Ηπειρωτών, με άνδρες 446
9 Σώματα Μακεδόνων, με άνδρες 211
Εκ της λοιπής Ελλάδος, με άνδρες 1.812
Το όλον 6.025.
Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
…Στις 20 του Οκτώβρη η κυρίως δύναμη της Ελληνικής στρατιάς βρισκόταν μπροστά από τον ποταμό Αξιό με μέτωπο και στόχο την Θεσσαλονίκη. Τότε όμως σημειώθηκε μικρή καθυστέρηση. Οι στρατιώτες μας ήταν κατάκοποι από τις χωρίς ανάπαυλα μέρα νύχτα πορείες και από τις πεισματώδεις μάχες. Έτσι, για την συγκέντρωσή τους μπροστά στον Αξιό ποταμό καταναλώθηκαν η 21 και η 22 Οκτώβρη. Και ύστερα, για την διάβαση του ποταμού (από τέσσερα σημεία) χρειάστηκαν άλλες δυο μέρες – η 23η και η 24η Οκτώβρη.
Ο Βενιζέλος στην Αθήνα, κατά την λαϊκή έκφραση, «καθόταν πάνω σε αναμμένα κάρβουνα». Είχε πληροφορίες ότι οι βουλγαρικές φάλαγγες κινούνταν τάχιστα προς την Θεσσαλονίκη. Αν προλάβαιναν, το παιγνίδι θα ήταν για μας χαμένο. Δεν επρόκειτο ποτέ και κανείς να τους απομακρύνει από εκεί. Έστειλε λοιπόν νέο επιτακτικό τηλεγράφημα στον αρχιστράτηγο:
Σήμερα, τώρα, προχωρήσετε. Τελειώνετε επί τέλους!
Το πρωί της 25ης Οκτώβρη το Γενικό Στρατηγείο μας είχε εγκατασταθεί στην έπαυλη Τοψίν, 23 χιλιόμετρα από την Θεσσαλονίκη. Εκεί πήγαν οι δυο εκπρόσωποι του Χασάν Τασχίν πασά και υπέγραψαν, άρχισαν οι συνεννοήσεις για την παράδοση της Θεσσαλονίκης. Το πρωτόκολλο υπογράφηκε την επομένη, μέσα στην πόλη, οπότε και εισήλθε μεγαλόπρεπα και ο Στρατός μας…
Μερικούς ακόμα Κρήτες ήρωες που συμμετείχαν στις πολεμικές αυτές επιχειρήσεις αναφέρει ο πανεπιστημιακός και σημαντικός ιστορικός ερευνητής κ. Γιώργος Καλογεράκης.
Διαβάζουμε σχετικά:
Ο Γεώργιος Σγουροβασιλάκης του Νικολάου έζησε όλη τη ζωή του στο χωριό Διαβαϊδέ Πεδιάδος. Λεβεντόγερος, με ένα σταθερό βλέμμα και ένα ρασίδι πάντα ριγμένο στους ώμους του.
Μεγαλωμένος σε ένα δικό του περιβάλλον, όπου κυρίαρχη θέση είχαν η γη, ο μόχθος και ο ιδρώτας.
Από εκείνους τους ανθρώπους που χαίρεσαι να κάθεσαι και να μιλάς μαζί τους.
Χωρίς σπουδές σε σχολεία αλλά φορτωμένοι με την γνώση της ζωής που την έχουν μαζέψει στάλα στάλα.
Να αφηγείται τα περασμένα και να σε οδηγεί σε κόσμους άγνωρους, φιλικούς, ηρωικούς, με την μοναδική του κρητική ντοπιολαλιά. Ήξερε να τα εξηγεί όλα με σοφία και να τα ταιριάζει κομμάτι κομμάτι με ένα ξεχωριστά δικό του τρόπο.
Όταν στις ατέλειωτες συζητήσεις που κάναμε μεταξύ μας για κάποιο λόγο του ανέφερα την λέξη Θεσσαλονίκη, πάντα θυμούμαι να τρέχουν δυο δάκρυα από τα μάτια του.
Μια μέρα που συνέβηκε πάλι αυτό, τον ρώτησα:
– Μα γιατί μπάρμπα Γιώργη κλαις;
Μπήκε μέσα στο σπίτι και μου έφερε μια φωτογραφία. Την ίδια φωτογραφία που υπάρχει σ’ αυτό το κείμενο και που δείχνει τον μπάρμπα Γιώργη με δυο άλλους Διαβαδιανούς στρατιώτες. Άρχισε να μου λέει: …το 1912, στα τελειώματα του καλοκαιριού, μας εστείλανε από το Ηράκλειο, όλους τση στρατιώτες, μ’ ένα καράβι στην Αθήνα. Θυμούμαι που εφύγαμε νύχτα. Στην φωτογραφία είμαι με τση χωριανούς μου τον Γιώργη Παπαδάκη και τον Νίκο Σμαριαννάκη. Όλοι οι κρητικοί στρατιώτες εκάναμε το Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών. Στον στρατό επειδή ήμουνε μεγαλόσωμος, μαζί με το τουφέκι, μου δώσανε και την σάλπιγγα του λόχου. Επολεμούσαμε τση Τούρκους, ενικούσαμε σ’ όλες τση μάχες και πολύ γρήγορα εφτάξαμε όξω από τη Θεσσαλονίκη. Του Αγίου Δημητρίου την ημέρα εμπήκαμε στην πόλη. Το δικό μας το Κρητικό τάγμα επρωτομπήκε. Ήντα να σου πω. Όπου εξάνοιγες εθώριες Ελληνικές σημαίες. Κοπελιές να πετούνε από τα παραθύρια, από τα μπαλκόνια, από τση πόρτες των σπιθιών τως λουλούδια. Ο κόσμος εβγήκε στση δρόμους, μας αγκαλιάζανε, εγελούσανε, μας επαίρνανε τα καπέλα μας και τα πετούσανε στον ουρανό. Μας εφιλούσανε, άλλοι εκλαίγανε κι άλλοι εφωνάζανε, κόσμος πολύς, εγεμίσανε οι δρόμοι και οι πλατείες. Ετότες μου ’ρθε μια όρεξη να αρχίξω να παίζω τη σάλπιγγα. Τηνε ξεκρέμασα και άρχιξα. Εμαζωχτήκανε δίπλα μου πολλοί. Από τη χαρά μου κι εγώ εσάλπιζα μ’ όλη μου τη δύναμη. Συνέχεια. Δεν θυμούμαι πόση ώρα. Επηγαίναμε απάνω κάτω στση δρόμους και εσάλπιζα. Στο Λευκό Πύργο, στο λιμάνι παντού. Πόση ώρα πέρασε; Θυμούμαι μόνο που άρχιξα το κολατσό και είχε φτάξει το απόγεμα. Σε μια στιγμή η σάλπιγγα δεν ήβγαζε φωνή. Την κοιτάζω και βλέπω ότι είχε σπάσει.
Ήτανε μπακιρένια και από τη θερμοκρασία άνοιξε από κια που ήτανε η κόλληση.
Ναι, ήσπασα την σάλπιγγα από την πολλή ώρα που εσάλπιζα.
Δεν θέλω να το λέω γιατί δύσκολα θα το πιστέψει κανείς. Θα λένε:
– Μωρέ ήσπασε ο Σγουροβασίλης την σάλπιγγα; Ντα σπούνε οι σάλπιγγες;
Ναι Γιώργη, ήσπασε.
Και την ήφερα εδώ στο χωριό και την είχα όντε μας αφήσανε με άδεια.
Μετά επήγαμε και στον Ευρωπαϊκό πόλεμο και την επήρα μαζί μου. Και απ’ αυτόν τον πόλεμο την εγύρισα πίσω στο Διαβαϊδέ.
Την επήρα και στη Μικρά Ασία. Στον πόλεμο αυτό όμως ετραυματίστηκα και την άφηκα σ’ ένα φίλο μου στρατιώτη από το Μοχό που τον ελέγανε Κωστή Παπαδογιαννάκη.
Μετά τον πόλεμο επήγα στο Μοχό να τονε βρω να ρωτήξω για τη σάλπιγγα αλλά ο Κωστής δεν εγυάγυρε, είχε σκοτωθεί.
Ποτέ στη ζωή μου δεν εξέχασα εκείνη την ημέρα που μπήκαμε στη Θεσσαλονίκη. Και την σάλπιγγα. Ήθελα να ξαναπάω καμιά φορά. Να δω εκείνη την πόλη. Ετότες μωρέ παιδί μου είμαστε και νέοι. Εδά επεράσανε τα χρόνια…
Αυτά μου αποκάλυψε ο μπάρμπα Γιώργης ο Σγουροβασίλης. Το καλοκαίρι του 1980. Σ’ ένα σοκάκι του Διαβαϊδέ. Ήταν ένας από τους στρατιώτες του Κρητικού Τάγματος που μπήκαν πρώτοι και ελευθέρωσαν την Θεσσαλονίκη.
Τώρα δεν υπάρχει ο Σγουροβασίλης. Έφυγε από την ζωή το 1991. Σε ηλικία 99 ετών.
Και έμεινε η ιστορία του με το σπάσιμο της σάλπιγγας.
Άλλος ένας ήρωας ο Φραγκίσκος Καλυκάκης που γεννήθηκε στο Σμάρι Πεδιάδος. Συμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμους υπηρετώντας στρατιώτης στο 1ο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών. Σε όλες τις μάχες διακρίθηκε για τον ηρωισμό του. Όμως η μοίρα το θέλησε να σκοτωθεί στην τελευταία μάχη που έδωσε το Κρητικό Τάγμα, με τους Βουλγάρους, στην Τζουμαγιά, στις 17 Ιουλίου 1913. Την επόμενη μέρα, 18 Ιουλίου 1913, η Βουλγαρία ζήτησε ανακωχή που υπογράφηκε τελικά στις 28 Ιουλίου στο Βουκουρέστι. Έτσι και έληξαν οι εχθροπραξίες.
Δυο αγαπημένοι φίλοι ο Κωστής Οικονομάκης από τον οικισμό Τοίχο και ο Μανόλης Γερακιανάκης από το χωριό Κασταμονίτσα. Υπηρετούσαν μαζί στον στρατό, στο 1ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών. Και οι δυο βρήκαν τον θάνατο στις μάχες στο Μπιζάνι, τον Φεβρουάριο του 1913, όταν ο στρατός μας έδινε τον υπέρτατο αγώνα για να ανοίξει ο δρόμος και να ελευθερωθούν τα Γιάννινα.
Μάλιστα η παράδοση θέλει και τους δυο να σκοτώνονται με διαφορά λίγων ωρών μεταξύ τους.
Μια πολύτιμη μαρτυρία του Πολύβιου Τσάκωνα
Για το ηρωικό τάγμα Κρητών ο μεγάλος πολιτιστικός παράγοντας του Ρεθύμνου Πολύβιος Τσάκωνας αναφέρει σχετικά προσθέτοντας και μια προσωπική του εμπειρία. Για την αυθεντικότητα του ντοκουμέντου αυτού δεν κάνουμε καμιά παρέμβαση στο κείμενο αφήνοντας το λογοτεχνικό του ύφος ως έχει, καθώς και την ορθογραφία:
«Η Κρήτη, καίτοι δεν είχε κατά το διεθνές δίκαιον ενσωματωθή, εις το Ελληνικό Βασίλειον κατά την κήρυξιν του Βαλκανοτουρκικού πολέμου το 1912, εν τούτοις, αμέσως επεστρατεύθη και παρα τα παρεμβαλλόμενα εμπόδια απέστειλεν εις ενίσχυσιν του στρατού του Ελευθέριου Βενιζέλου, όλους τους εκγυμνασμένους εις τα Τάγματα Πολιτοφυλακής άνδρας, και πλήθος εθελοντών.
Οι εκγυμνασμένοι συνεκροτήθησαν εις δύο μονάδας.
Η πρώτη μονάς απετέλεσεν το Ανεξάρτητον Τάγμα Κρητών υπο την διοίκησην του αειμνήστου Ταγματάρχου Γεωργίου Κολοκοτρώνη, όστις είχε πολεμήσει κατά τον πόλεμον του 1897 και η δευτέρα ομάς απετέλεσε το Ανεξάρτητον Σύνταγμα Κρητών υπο τον Συντ/ρχην ΛάμπρονΣυνανιώτην και επολέμησεν αρχικώς εις Ηπειρον.
Τα Τάγμα Κολοκοτρώνη εισήλθεν πρώτον εις την Θες/νίκην την 26ην Οκτωβρίου 1912. Πολύ αργότερον εισήλθον 2 Ευζωνικά Τάγματα. Βεβαιών τούτο εξ ιδίας αντιλήψεως, διότι υπηρέτουν εις τον 1ονΛόχον του Τάγματος τούτου.
Κατά τον Ελληνοβουλγαρικόν Πόλεμον το Ανεξάρτητον Τάγμα Κρητών Κολοκοτρώνη μετά των Ανεξαρτήτων Ταγμάτων Ευζώνων του Ταγματάρχου Βελισσαρίου και Ιατρίδου Γ. απετέλεσαν μια μονάδα (Σύνταγμα) υπο τον Αντ/ρχην Παπαδόπουλον Διονύσιον. Η ένταξις του Τάγματος εις μίαν Μονάδα εις ην μετείχον 2 Ευζωνικά Τάγματα συνετέλεσεν ώστε να ταυτισθή δράσις του, εκείνας των Ευζώνων εις τα πολεμικάς συγγραφάς.
Το Τάγμα όμως Κρητών Κολοκοκτρώνη έδρεψεν δάφνας και διεξήγαγεν αγώνας αιματηρότατους ώστε εκ της αρχικής δυνάμεως των 1000 ανδρών να διασωθούν μόλις 50 (πεντήκοντα).
Αναφέρω χαρακτηριστικώς το εξής προσωπικόν επεισόδιον
Ετραυματίσθην κατά την μάχην του Λαχανά.
Όταν έφθασα εις τον καταυλισμόν, εζήτησα να μου υποδείξουν που είναι το Τάγμα μου. Εισήλθον εις την υποδειχθείσαν περιοχήν.
Αντίκρυσα άγνωστα πρόσωπα, δι ον λόγον ρώτησα πού είναι ο 1ος Λόχος εις τον οποίον άνηκον. Μου απήντησαν ακριβώς «αυτού που ευρίσκεσαι» Τελικώς μετά δυσκολίας ανεκάλυψα εξ παλαιούς συστρατιώτας μου.
Το επεισόδιον είναι χαρακτηριστικόν της φθοράς του Τάγματος.
Εκ των αξιωματικών του Τάγματος. Εφονεύθησαν ο Διοικητής του, Ταγματάρχης Κολοκοτρώνης και οι Λοχαγοί Παπαδόπουλος Ζητουνιάτης και Λυμπέρης.
Ετραυματίσθησαν ο Λοχαγός Αλεξάνδρου Γ. οι Ανθ/γοί Αλεξάκης Ι. και Τζανακάκης Εμμ. Και οι Ανθ/σταί Στεφανουδάκης Στ. και Σταγάκης Παντελής.
Εις και μόνον αξιωματικός του Τάγματος έμεινε σώος…».
Δυο ακόμα ένδοξοι αγωνιστές και οι Εμμανουήλ και Θεόδωρος Ξυλούρης από τα Ανώγεια.
Από τους ηρωικούς πεσόντες και ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Καλλέργης από τη Λούτρα.
Σαν το λιοντάρι ριχνόταν στη Μάχη. Κι ήταν περήφανος που πολέμησε στην Ελασσόνα, στο Σαραντάπορο, στα Γιαννιτσά, στο Όστροβο, στην Κορυτσά, και στην μάχη της Αετοράχης της 7ης Ιανουαρίου 1913.
Αυτή ήταν και ιδιαίτερα σημαντική. Αναφέρεται σχετικά σε απόσπασμα διαταγής του Μεράρχου Ματθαιοπούλου, προς το 14ον Σύνταγμα Κρητών:
«Η μάχη της 7ης Ιανουαρίου 1913 εις Αετοράχην, η ολεθριωτέρα δια τον εχθρόν εξ απασών των κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμον συναφθεισών μαχών, η κρίνασα την πτώσιν των Ιωαννίνων, οφείλεται εις την Μεραρχίαν μας».
(Κρητικό Ηρώον, Έκδοση Εφημ. «Ανεξάρτητος» Χανιά 1914).
Και μια αποφράδα μέρα έφτασε το πικρό μήνυμα στη Λούτρα. Ο Κωνσταντίνος Νικ. Καλλέργης έπεσε ηρωικά υπέρ πατρίδος στο Μπιζάνι Ιωαννίνων τον Φεβρουάριο του 1913.
Αξιοπρόσεκτη είναι και η νεκρολογία που έγραψε για τον Κωνσταντίνο Καλλέργη ο βάρδος του Ρεθύμνου Γιώργης Καλομενόπουλος, που δημοσιεύτηκε στη Χανιώτικη εφημερίδα «Νέα Έρευνα» στις 8 Μαρτίου 1913 και αξίζει να παραθέσουμε κρατώντας και το ύφος και την ορθογραφία για να το απολαύσουν οι συλλέκτες παρόμοιων αφιερωμάτων:
«…Είς ακόμη ήρως, είς γίγας προσέτι εκόσμησε το ιερόν της Κρήτης πάνθεον δια του ονόματός του. Είναι ο εκ Λούτρας Ρεθύμνης Κ. Καλλέργης, όστις ως μυθικός ήρως πολεμών κατά την επίθεσιν του Μπιζανίου έπεσεν υπέρ της μεγάλης ιδέας υπερασπίζων την φιλτάτην Πατρίδα. Νεαρός, νεαρώτατος ανήκων εις την κλάσιν των προεκπαιδευθέντων έτρεξεν εις την φωνήν της κινδυνευούσης πατρίδος όπως προσφέρη την νεανικήν ζωήν του, το νεανικόν του σφρίγος, το μέλλον του, την ζωήν του. Και η μοίρα του επεφύλαττεν ένδοξον θάνατον. Τον υπέρ πατρίδος. Εις τοιούτους νεκρούς δεν αρμόζουν δάκρυα ούτε θρήνοι. Εις τοιούτους νεκρούς δεν αρμόζουν κλαυθμοί και οδυρμοί. Πένθη και μοιρολογήματα. Ατενίσατέ τον νοερώς ευτυχείς γεννήτορες και μεγίστη παραμυθία και υπερηφάνεια υμίν έστω ότι προσεφέρετε εις τον ιερόν της πατρίδος βωμόν ένα ήρωα. Γονυπετούντες προ του τάφου Σου ένδοξε νεκρέ ραίνομέν σε με της Δόξης τα λούλουδα και θερμά χύνομεν δάκρυα ουχί λύπης αλλά υπερηφανείας ανακράζοντες. Αιωνεία σου η μνήμη».
Περιληπτική ήταν η αναφορά μας στο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών και τους ήρωές του. Σε επόμενα δημοσιεύματα, με την ευκαιρία επετείων, θα γίνουν αναλυτικότερες αναφορές.
Πηγές:
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ: Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών
Νικολάου Σαμψών Αντιστρατήγου ε.α: Ομιλία για τον Παντελή Σταγάκη
Γεωργίου Καλογεράκη: Η σάλπιγγα του Σγουροβασίλη ηχεί στη Θεσσαλονίκη (Εφημερίς «Πατρίς»)
ΑΝΩΓΗ
Εύας Λαδιά: Ένας ακόμα ήρωας από τη Λούτρα
