Όταν χτυπούσε το τηλέφωνο πρωινή ώρα δεν ανησυχούσα καθόλου. Ήταν μια από τις αγαπημένες προκλήσεις να συναντήσω το παρελθόν μέσα από την πιο καθάρια πηγή, έναν σπουδαίο άνθρωπο που σεβόταν ακόμα κι ο χρόνος, τον Γιώργη Αγγελιδάκη.
Με υποδεχόταν συνήθως με κάποιο αστείο στο χώρο του, όπου επιλεκτικά δεχόταν φίλους. Συνήθως μετά από εμένα έπινε τον καφέ του με το Βασίλη Θεοδωράκη. Ο Μανόλης Αναγνωστάκης ήταν ο «επιτετραμμένος» τα τελευταία 15 χρόνια, για την πρωινή Κυριακάτικη βόλτα, που έδινε την ευκαιρία στους νεότερους συμπολίτες να πλησιάσουν εκείνο το ζωντανό μνημείο γνώσης και εμπειρίας και να φωτιστούν χωρίς υπερβολή.
Ενώ ετοίμαζα την κάμερα με την άδειά του πάντα, εκείνος άναβε το τσιγάρο του με την άνεση 20χρονου, ρίχνοντας μια κλεφτή ματιά στα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» που ήταν πάντα απλωμένα στο ντιβάνι πλάι του με τις σελίδες ανοικτές.
Είχε προλάβει να τα διαβάσει έτοιμος να μου κάνει και τις παρατηρήσεις του.
Και ποτέ δεν έλειπε από την κουβέντα ο Γιάννης Χαλκιαδάκης. Ακόμα και απών ο αξέχαστος ιδρυτής των «Ρ.Ν.» δεν έλειπε από τα οδοιπορικά μνήμης στα οποία με παρέσυρε δεξιοτεχνικά ο Γιώργης Αγγελιδάκης.
Η μάνα πάντα στις αναφορές
Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για τους παππούδες και τους γονείς του πολλές φορές. Εκείνος όμως προτιμούσε να μιλά για τη μητέρα του, την αρχόντισσα Χρυσή που ήταν και η αφορμή για τη στενή φιλία με τον Παντελή Πρεβελάκη.
Από τις περίφημες εκείνες αναδρομές, αφήνουμε τώρα, μπροστά στο ξόδι του αξέχαστου συμπολίτη, να κυριαρχήσουν αυτές που σκιαγραφούν τα έργα και τις ημέρες του.
Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1920. Η καταγωγή του ήταν από τη Λούτρα. Πολλές φορές αναφερόταν στη χρονολογία αυτή καμαρώνοντας που ήταν και η χρονιά γέννησης της Μελίνας Μερκούρη. Ο θαυμασμός ήταν για την αγωνιστική πορεία της περίφημης γυναίκας και λιγότερο για την καλλιτεχνική της προσφορά.
Από τις μορφές επίσης για τις οποίες μιλούσε με μεγάλο θαυμασμό ήταν ο συμμαθητής του Νικίας Σταυρουλάκης και η θεία του η Άννα Αποστολάκη. Ιδιαίτερα για την εξαδέλφη αυτή της μητέρας του ο Αγγελιδάκης έτρεφε ιδιαίτερο σεβασμό επειδή είχε πολλά κοινά σημεία με την αρχόντισσα Χρυσή κυρίως για την παράδοση.
Σαν τόπο καταγωγής της θείας ο γιατρός προσδιόριζε την Αρχαία Ελεύθερνα, γενέτειρα του πατέρα της. Εκεί όμως ο χθεσινός αναχωρητής έμελλε να γράψει τις περισσότερες σελίδες της αντιστασιακής του δράσης.
Τέλειωσε το Πρακτικό Λύκειο Ρεθύμνου και επέλεξε να σπουδάσει Ιατρική.
Σπουδές μετ’ εμποδίων, αφού στο μεταξύ ήρθε ο πόλεμος και ξεκίνησε ο αγώνας της Αντίστασης.
Αυτό το κεφάλαιο της Ιστορίας μας στο Ρέθυμνο ο Γιώργης Αγγελιδάκης το ήξερε με κάθε λεπτομέρεια. Και παρέμενε η πιο αξιόπιστη πηγή.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μάρκος Πολιουδάκης με την πολύτιμη συνεργασία του Θεόδωρου Πελαντάκη στις μαρτυρίες του Αγγελιδάκη στηρίχτηκε για να εκδώσει το περίφημο βιβλίο του για την Αντίσταση στην Κρήτη.
Από αυτή την περίοδο αξίζει να σταθούμε σε μερικά χαρακτηριστικά περιστατικά.
Όταν ξεγελούσε το θάνατο
Το ένα έχει άμεση σχέση με τους κινδύνους που αντιμετώπιζε ο γιατρός όταν αναλάμβανε τις πιο επικίνδυνες αποστολές από την ηγεσία του ΕΑΜ.
Ήταν Απρίλης του 1944 όταν βρισκόταν σε αποστολή στην επαρχία Αγίου Βασιλείου με τους συναγωνιστές του Θανάση Μαρκογιαννάκη και Πέτρο Δουλγεράκη. Έπεσαν όμως σε ενέδρα Γερμανών στην Κάνεβο. Ο Μαρκογιαννάκης αρνείται να αποχωριστεί το αυτόματό του που μάλλον στάθηκε αφορμή να τους εντοπίσουν οι Γερμανοί. Καλύπτει τους συντρόφους του που σπεύδουν να εξαφανιστούν. Εκείνος τραυματίζεται θανάσιμα και τον αποτελειώνουν οι Γερμανοί.
Πιο πέρα από τον ήρωα οι στρατιώτες βλέπουν ένα πορτοφόλι. Ανοίγουν και βλέπουν δυο φωτογραφίες. Αναζητούν στοιχεία και μαθαίνουν από την δακτυλογράφο της Γκεστάπο ότι πρόκειται για τη Χρυσή Αγγελιδάκη και την Ελένη Τρουλλινού. Ήταν η μητέρα του γιατρού και η μετέπειτα σύζυγός του.
Συλλαμβάνονται και οι δυο γυναίκες για να υποχρεωθεί ο γιατρός να παραδοθεί. Εκείνος δεν υποχωρεί ταγμένος στον αγώνα. Μετά από μια βδομάδα αφήνονται ελεύθερες οι γυναίκες. Ο γιατρός όμως ποτέ δεν συγχώρησε τη γυναίκα που έγινε αφορμή να ταλαιπωρηθεί κυρίως η μητέρα του.
Οι κοινοί αγώνες στην Αντίσταση φέρνουν πιο κοντά το γιατρό με τον Γιάννη Χαλκιαδάκη αν και υπάρχει μια κάποια διαφορά ηλικίας.
Ο Γιώργης Αγγελιδάκης προσφέρει τις υπηρεσίες του και σαν γιατρός. Με την ιδιότητα αυτή ποτέ δεν αρνήθηκε να βοηθήσει ακόμα και στρατιώτες του εχθρού, ακόμα και τραυματίες ιδεολογικά αντίθετους εκείνη την εποχή που κυριαρχούσαν τα πολιτικά πάθη. Σεβάστηκε όσο λίγοι τον όρκο στον Ιπποκράτη.
Η διαδρομή Ρέθυμνο Αραβάνες ήταν γι’ αυτόν απλός περίπατος. Και πάντα περνούσε από την Αρχαία Ελεύθερνα το μόνιμο στέκι ανάπαυσης του κάθε αγωνιστή στο φιλόξενο αρχοντικό του «τσαούση».
Έζησε και διδάχτηκε από τον Γιάννη Μαθιουδάκη. Είχε το θάρρος να αποδεχτεί την αξία του Χρήστου Τζιφάκη που εκτιμούσε για το ήθος του. Κι έχει καταγράψει για το αρχείο μου συγκλονιστικές μαρτυρίες.
Η πιο σημαντική είναι όταν κάθισαν σαν ώριμοι πολίτες ο Αγγελιδάκης με άλλους ΕΑΜΙΤΕΣ και συζήτησαν με τον Μιχαήλ Παπαδάκι και τον Χρίστο Τζιφάκη τις συνέπειες που θα είχε ένας αδελφοκτόνος σπαραγμός. Γι’ αυτό δεν είχαμε στο Ρέθυμνο τις φοβερές συνέπειες του εμφυλίου όπως συνέβη στην άλλη Ελλάδα.
Βλέπουμε την υπογραφή του Αγγελιδάκη και στην απελευθερωτική προκήρυξη 13 του Οκτώβρη 1944.
Πρωτοστατεί σε κάθε κοινωνική δράση
Και δεν σταματά να πρωταγωνιστεί σε κάθε κεφάλαιο της τοπικής ιστορίας.
Η αποτύπωση των απομνημονευμάτων του με τη γραφή πρώτα του Θεόδωρου Πελαντάκη (με τις ευλογίες πάντα του Γιάννη Χαλκιαδάκη) και τελευταία του Κωνσταντίνου Μπλιάτκα με πρωτοβουλία του Μανόλη Αναγνωστάκη, διασώζει πολλά και σημαντικά στοιχεία που φωτίζουν στιγμές της τοπικής ιστορίας με ιδιαίτερη σημασία.
Αυτά καλύπτουν κάθε Ρεθεμνιώτη που θα ήθελε να μάθει περισσότερα για τον Γιώργη Αγγελιδάκη.
Ακούραστος συνεργάτης
Στον γιατρό οφείλεται και η παρουσία της εφημερίδας μας στον εκδοτικό χώρο.
Ήταν τότε που το Ρέθυμνο αναζητούσε και ένα άλλο βήμα που να καλύπτει τον ευρύτερο δημοκρατικό χώρο.
Ο Γιώργης Αγγελιδάκης γνωρίζοντας τη θέληση και την αγωνιστική πορεία του Γιάννη Χαλκιαδάκη κατάφερε να τον πείσει για να προχωρήσει στην έκδοση. Και από εκείνο το πρώτο φύλλο του Ιουλίου 1965, βλέπουμε άρθρο του Αγγελιδάκη γεμάτο δημοκρατικό παλμό. Η συνεργασία αυτή -με διακοπή μόνο το διάστημα που το καθεστώς των συνταγματαρχών είχε κλείσει την εφημερίδα- συνεχίστηκε μέχρι και τα βαθιά γεράματα του γιατρού.
Ακόμα όμως κι όταν δεν αρθρογραφούσε είχε πάντα άποψη και δεν παρέλειπε σχεδόν καθημερινά να ανταλλάσει γνώμες και να δίνει κατευθύνσεις για δημοσιογραφική έρευνα στα στελέχη της εφημερίδας. Ο αφοσιωμένος συνεργάτης μας δεν έλειψε και από κοινωνικές δράσεις της εφημερίδας όπως τα βραβεία ήθους και κοινωνικής προσφοράς.
Θα μπορούσαμε να γεμίσουμε σελίδες με την κοινωνική, επιστημονική, αγωνιστική πορεία του γιατρού.
Η ενεργός παρουσία του δεν έλειψε από καμιά προσπάθεια αναπτυξιακής ευκαιρίας του Ρεθύμνου. Ήταν από τους πρώτους που πάλεψε για το Πανεπιστήμιο από το 1964 ακόμα. Το δικό του κύρος έφερε στο Ρέθυμνο προσωπικότητες όπως ένας Παπανούτσος, ένας Καστοριάδης, που είχαν ανεβάσει τον πήχη των πολιτιστικών δραστηριοτήτων μέσα από τις πρωτοβουλίες του Συλλόγου Επιστημόνων που είχε ιδρύσει σε κρίσιμες εποχές ο γιατρός με παράλληλη λειτουργία ελεύθερου πανεπιστημίου.
Ο Παντελής Πρεβελάκης μπορεί να έβλεπε ελάχιστους όταν ερχόταν στο Ρέθυμνο, ο μόνος όμως Ρεθεμνιώτης που είχε άμεση πρόσβαση στο σπίτι της Εκάλης ήταν ο Γιώργης Αγγελιδάκης.
Μου είχε διηγηθεί πολλές φορές τις τελευταίες στιγμές του μεγάλου συγγραφέα και δεν παρέλειπε να μου δείχνει με συγκίνηση το ρολόι που του κληροδότησε ο Πρεβελάκης με ένα σημείωμα απλό πλάι στο κομοδίνο του.
Αυτό που βρέθηκε όταν μπήκαν στο σπίτι και βρήκαν νεκρό στο κρεβάτι του το συγγραφέα του «Χρονικού μιας Πολιτείας». Ακόμα και μέχρι το τέλος της ζωής του ο Αγγελιδάκης μεριμνούσε για θέματα που αφορούσαν τη ζωή και το έργο του φίλου του. Μόλις πρόσφατα τον απασχολούσε η χρονολογία γέννησης που είχε αναγραφεί στον τάφο. Κι είχε σχετικό επιχείρημα για να τεκμηριώσει την άποψή του.
Ο Γιώργης Αγγελιδάκης ήταν άνθρωπος βαθιά πολιτικός και όχι πολιτικοποιημένος.
Κράτησε μέχρι το τέλος τα στοιχεία της ιδεολογικής του ταυτότητας αλλά πάντα ανοικτός σε διάλογο.
Έτσι έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και από μορφές της πολιτικής ζωής όπως ο Γεώργιος και ο Ανδρέας Παπανδρέου, (από την ιδρυτική συνέλευση του ΠΑΣΟΚ δεν απουσίασε και ο Αγγελιδάκης) η Μελίνα Μερκούρη, ο Γιώργης Γεννηματάς και τόσοι άλλοι.
Θα μας επιτραπεί να παρατηρήσουμε ότι ο Γιώργης Αγγελιδάκης δεν υστερούσε σε κύρος από τον μεγάλο κρητικάρχη το Γιώργη Βογιατζάκη. Όπως εκείνος είχε μεταβάλει την Παγκρήτιο σε υπουργείο Κρήτης έτσι και ο Αγγελιδάκης με ένα τηλεφώνημα συνέβαλε στην προώθηση μεγάλων θεμάτων του Ρεθύμνου όπως το Πανεπιστήμιο και το Νοσοκομείο.
Η προσφορά του και στα δυο πολύτιμη και αναγνωρισμένη από όλους.
Δεν υπάρχει τομέας που να μην έβαλε την υπογραφή της ενεργού δράσης της ουσιαστικής παρέμβασης.
Πολλοί θα είναι εκείνοι που θα αναφερθούν εκτενέστερα στον σπουδαίο αυτό Ρεθεμνιώτη που αποχαιρετά με συγκίνηση σήμερα η κοινωνία μας.
Μένουμε όμως με την εντύπωση ότι η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα που και λόγω Πρεβελάκη είχε αναπτύξει στενή φιλία με τον γιατρό κατάφερε να σκιαγραφήσει περίτεχνα την προσωπικότητα του μεγάλου νεκρού με τα παρακάτω λόγια που ακούσαμε όταν παρουσίαζε το τελευταίο βιβλίο για τη ζωή και το έργο του που επιμελήθηκε ο Κωνσταντίνος Μπλιάτκας:
«Στην Κρήτη υπάρχει μία πάρα πολύ ωραία έκφραση, που λένε αυτός είναι ρούκωνας του χωριού ή ρούκωνας της πόλης. Αυτό σημαίνει ακρογωνιαίο λίθο, δηλαδή στήριγμα της κοινωνίας. Ένα τέτοιο στήριγμα της κοινωνίας ήταν και είναι ο Γιώργος Αγγελιδάκης, γιατί πραγματικά είναι μια φωτεινή προσωπικότητα.
Συλλυπητήρια μηνύματα
Ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός, για το θάνατο του Γ. Αγγελιδάκη σε δήλωσή του αναφέρει:
«Ένας ξεχωριστός Ρεθεμνιώτης έφυγε από κοντά μας. Στη μακρόχρονη και αδιάλειπτη παρουσία του στην επιστημονική, κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου μας, άφησε ευδιάκριτο αποτύπωμα ήθους, πνευματικής συγκρότησης, αγωνιστικότητας, ανιδιοτέλειας και αξιοσύνης.
Από την Αντίσταση στους Γερμανούς κατακτητές και την ενεργό εμπλοκή στους προοδευτικούς αγώνες, μέχρι την άσκηση της ιατρικής με σεβασμό στον άρρωστο και στον αδύναμο, και από τη διαρκή παρουσία του στα γράμματα και στον τοπικό τύπο μέχρι τη Διοίκηση του Νοσοκομείου και τη στήριξη της δημόσιας περίθαλψης, ο Γιώργης Αγγελιδάκης είχε το δυσεύρετο προνόμιο της αναγνώρισης, του σεβασμού και της εκτίμησης όλων. Ευφυής, γλαφυρός, διεισδυτικός, ανθρώπινος και με αξιοσημείωτη ευθυκρισία, κέρδιζε πάντα τους συνομιλητές του, κατάφερνε να ισορροπεί, να εκτονώνει τριβές και εντάσεις, να εξασφαλίζει συναινέσεις. Η «σφραγίδα» του Γιώργη Αγγελιδάκη στην μικρή μας κοινωνία θα μείνει ανεξίτηλη.
Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά του».
* * *
Η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής, Φώφη Γεννηματά, μόλις ενημερώθηκε χθες για τον θάνατο του Γιώργη Αγγελιδάκη, έκανε την εξής δήλωση:
«Ο Γιώργος Αγγελιδάκης ένας ευπατρίδης Κρητικός έφυγε σήμερα από κοντά μας.
Θα τον τιμούμε και θα τον θυμόμαστε για την διαχρονική, συνεπή παρουσία και προσφορά του στην πρώτη γραμμή των πατριωτικών και δημοκρατικών αγώνων ως μια εμβληματική φυσιογνωμία για την Δημοκρατική Προοδευτική Παράταξη.
Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους τους».
* * *
Η Ν.Ε. Ρεθύμνου του Κινήματος Αλλαγής Ρεθύμνου,σε συλλυπητήριο μήνυμα της αναφέρει:
«Ο Γραμματέας και τα μέλη της Νομαρχιακής Επιτροπής του Κινήματος Αλλαγής Ρεθύμνου εκφράζουμε τα βαθιά μας συλλυπητήρια για την απώλεια του Γιώργου Αγγελιδάκη μιας εμβληματικής μορφής του Ρεθύμνου και ιστορικού στελέχους της παράταξης μας».
