Ο Αγαλλιανός βρίσκεται νοτιότερα του Κεραμέ, 49 χλμ. από το Ρέθυμνο (διακλάδωση δεξιά από Κισσού Κάμπος) και σε υψόμετρο 280 μ.
Αποτελεί οικισμό της τοπικής κοινότητας Κεραμέ του Δήμου Αγ. Βασιλείου με 19 κατοίκους (2011), ενώ σήμερα μόλις 6.
Το 2001 αποτελούσε οικισμό Δημοτικού Διαμερίσματος Κεραμέ του Δήμου Λάμπης.
Ιστορία – Ονομασία
Στην περιοχή Αγαλλιανού υπάρχουν υπολείμματα διαλυμένων οικισμών, όπως Άι Γιάννης ο Αλωτός, Πάνω και Κάτω Μετόχι, Συριάτης, Αγ. Παρασκευή, Πετριανά και Λίγκρες (αναφέρουμε παρακάτω). Επί Ενετοκρατίας εξαιτίας των πειρατών οι οικισμοί αυτοί συνενώθηκαν και αποτέλεσαν τα χωριά Κεραμές και Αγαλλιανός.
Η ονομασία του οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα σε στρατηγό του Νικ. Φωκά το 961 μ.Χ., τον Αγαλλιανό (όπως Φωτεινός, Σωματάς).
Σύμφωνα μ’ άλλη εκδοχή η περιοχή ανήκε σ’ ένα αγά με λεπτό κορμί (λιανό), έτσι λέγοντας πάμε στου Αγά-λιανού – Αγαλλιανός.
Η τρίτη εκδοχή ότι όποιος πήγαινε στην περιοχή αυτή ηρεμούσε (αγαλλιούσε η ψυχή του).
Η πρώτη αναφορά είναι το 1577 και 1583 ως Αγαγλιανού με 52 κατοίκους.
Το 1659 (τούρκικη απογραφή) ως Αγαλιανά με 12 σπίτια.
Το 1881 ανήκει στον Δήμο Αγ. Πνεύματος ως Αγαλλιανού και μαζί με Λίγκραις έχουν 117 κατοίκους.
Το 1920 ανήκει στον αγροτικό Δήμο Κεραμέ με 79 κατοίκους.
Το 1940 είχε 81 κατοίκους και το 1981 τους 18 κατοίκους.
Εκκλησίες
Αγ. Σπυρίδωνας, κεντρικός ναός του οικισμού, με υπέροχο τέμπλο, έργο του Σπηλιανού Ζαχαρία Θεοδωράκη.
Τρεις εικόνες είναι του αγιογράφου Αντωνίου Βεβελάκη του 1907.
Σύμφωνα με την παράδοση ο Αγαλλιανός δεν είχε εκκλησία και ένας ευσεβής κάτοικος ο Γιάννης Σηφομιχελάκης πρόσφερε το οικόπεδό του. Υπήρξε όμως προβληματισμός σε ποιον άγιο θα την αφιέρωναν. Παρουσία του δεσπότη Ευμενίου Ξηρουδάκη είπαν διάφορα ονόματα, όμως δε συμφώνησαν. Τότε ένας ναυτικός ο Μιχαλιός Πετυχάκης, που είχε γυρίσει τον κόσμο και είχε ακούσει για τον Αγ. Σπυρίδωνα με τα πολλά θαύματα, πρότεινε τ’ όνομα αυτό.
Η συζήτηση οδηγήθηκε σ’ αδιέξοδο και ο προύχοντας του χωριού Γιώργης Παπαδομιχελάκης πρότεινε να ρίξουν κλήρο, σ’ όσα ονόματα ειπώθηκαν. Ο δεσπότης έγραψε τα ονόματα και πρότεινε στον Μιχαλιό να τραβήξει τον κλήρο (αφού έκανε τον σταυρό του), τράβηξε τ’ όνομα που είχε προτείνει Αγ. Σπυρίδωνας.
Η παράδοση αυτή είναι γραμμένη στο κάτω μέρος της εικόνας του τέμπλου, έργο του Γαβριήλ Πάγκαλου.
Αγ. Κυριακή, μέσα στο χωριό και αποκαλύφτηκε τυχαία το 1952.
Αγ. Αντώνιος στο όρος Σιδέρωτας, σε σπηλιά βραχώδους λοφίσκου.
Αγ. Γεώργιος στο Πάνω Μετόχι, το χωριό των Πετυχάκηδων.
Αγ. Νεκτάριος χτίστηκε τελευταία από τον Μιχ. Βασσάλο.
Ιερείς αυτοί που αναφέρονται στο χωριό Κεραμές.
Προσωπικότητες του Αγαλλιανού
Πετυχάκης Στ. Τίτος (1874-1966), σπούδασε νομικά και αποφοίτησε το 1897, υπήρξε δραστήριος και γενναίος πατριώτης.
Για περίπου 23 χρόνια από το 1925-1950 (με πέντε θητείες) δήμαρχος Ρεθύμνου με πλούσιο έργο, ολοκληρώνοντας το δημοτικό κήπο, το πράσινο στον Ευληγιά, τα γυμνάσια Αρρένων και Θηλέων, το 2ο και 3ο Δημοτικό, την πλατεία στον Πλάτανο (Πετυχάκη) κ.ά.
Πετυχάκης Χαράλαμος (+1884), δάσκαλος στη σκλαβωμένη Ελλάδα, αφού είχε εξοριστεί στην επανάσταση του 1866. Διορίστηκε προξενικός πράκτορας στα Βουρλά Σμύρνης και αργότερα στη Λέρο.
Πετυχάκης Εμμανουήλ, Μεγάλη φυσιογνωμία του Ρεθύμνου. Διευθυντής Ελληνικού Προξενείου στο Ρέθυμνο και τον διαδέχτηκε ο γιος του Μίνως.
Πετυχάκη Ιουλία, σύζυγος του Κωνσταντίνου, ιδρύτρια «Φιλανθρωπικού Συλλόγου Κυριών Ρεθύμνου το 1912» και του Λυκείου Ελληνίδων το 1917.
Πετυχάκης Μίνως (1858-1933), δικηγόρος, γιος του προξένου στο Ρέθυμνο Μανόλη, τον οποίο διαδέχτηκε στη θέση αυτή. Στο πλευρό του Βενιζέλου στο κίνημα του Θερίσου, ενώ εξελέγη πληρεξούσιος το 1906 και βουλευτής το 1907, αλλά και υπουργός Παιδείας το 1909.
Το 1913-15 διορίστηκε Γ. Διοικητής Νήσων και το 1917 ο Βενιζέλος των διόρισε γενικό διοικητή Ηπείρου και αργότερα Χίου και Λέσβου.
Το 1929-1933 ανέλαβε κυβερνητικός επίτροπος στην Αθήνα.
Πετυχάκης Εμμ. Κων/νος (1853-1929), γιατρός στο Ρέθυμνο που εργάστηκε με ζήλο και ιδρυτής το 1887 του «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης»: Πέθανε στην Αθήνα από πτώση από το τραμ.
Πετυχάκης Μ. Παντελής, έμπορος και 9ος δήμαρχος Ρεθύμνου το 1921-22.
Ακόμη οι Πετυχάκης Κ. Γεώργιος (χημικός, μηχανολόγος), Πετυχάκη Μ. Αμαλία (αρχιτέκτων) και οι οικονομολόγοι Πετυχάκης Νεκτάριος και Ανδρέας.
Παπαδομιχελάκης Γεώργιος, αγωνιστής με μεγάλο ζήλο και τριακοσιάρχης στις επαναστάσεις 1866-69.
Σηφογιωργάκης Σπύρος (1930-2013), Γεννήθηκε στον Αγαλλιανό και όταν τελείωσε το δημοτικό στον Κεραμέ, πήγε «φαμέγιος» στον Παν. Σταυριανάκη στη Δρύμισκο.
Έπαιξε για πρώτη φορά μαντολίνο, δίπλα στο λυράρη Γ. Σταυριανάκη, ενώ το 1955 απόκτησε την πρώτη του λύρα.
Από το 1960 άρχισε η λαμπρή καριέρα με το λαγουτιέρη Γιάννη Μαρκογιαννάκη, βγάζοντας τον πρώτο δίσκο «Έσβησ’ ο φάρος». Ακολούθησαν περιοδείες σε πολλές χώρες, με νέες επιτυχίες και πήρε μαζί με την Παγκρήτιο το χρυσό κλειδί Αμερικής από τον πρόεδρο Τρούμαν, ενώ έπαιξε στην πρεμιέρα του «Ζορμπά» στο Παρίσι, στην ταινία «Νεράιδα και το Παλικάρι» κ.α.
Το 1967 παντρεύτηκε τη Χρυσούλα Ασκοξυλάκη από τους Βώρρους και αποτέλεσαν μαζί ένα εξαίρετο καλλιτεχνικό ζευγάρι.
Σχολείο
Οι μαθητές του Αγαλλιανού πήγαιναν στο σχολείο Κεραμέ (είχαμε αναφέρει σχετικά στο αφιέρωμα «Κεραμές» στις 9-1-2016).
Λίγκρες
Σήμερα ένας ερειπωμένος και ακατοίκητος οικισμός, της τοπικής κοινότητας Κεραμέ 3 χλμ. ΝΑ και 49 χλμ. από το Ρέθυμνο. Οι Λίγκρες ήταν ένα από τ’ αρκετά μετόχια στα ενετικά χρόνια που διαρρέονται από τον ομώνυμο ποταμό, από τον οποίο κινούνταν τρεις μύλοι.
Επίσης υπάρχει πλούσια πηγή, που παλιά σχημάτιζε τρεις τεχνητούς καταρράκτες τα λιγάτα, που κινούσαν τους αλευρόμυλους, που εξυπηρετούσαν όλα τα γύρω χωριά.
Από τη λέξη λιγάτο από τα ενετικά χρόνια (κάθετος αγωγός από τον οποίο περνά ορμητικά το νερό για τη μυλόπετρα), φαίνεται να προέρχεται και η ονομασία Λίγκρες.
Σύμφωνα μ’ άλλη εκδοχή από τη λιγαδούρα= σκοινί-δετηρία, όπου έδεναν τις βάρκες στον ορμίσκο που φέρει την ονομασία «Βαρκοτόπι».
Για πρώτη φορά αναφέρονται το 1583 ως Λίγκρες με 31 κατ., το 1928 ως Λίγκρες με 31 κατ., το 1928 στην κοινότητα Κεραμέ με 9 κατοίκους και τελευταία φορά το 1961 με μία οικογένεια Βλατάκη.
Στις Λίγκρες υπάρχει ο ναός του Αγ. Γεωργίου, τον οποίο οικοδόμησε μαζί μ’ ένα κελί η μοναχή Ευθυμία Λουλουδάκη, που μόνασε εκεί μέχρι το θάνατό της και τάφηκε εκεί.
Από τις Λίγκρες οι ιδρυτές της Ι. Μ. Βλατάδων
Σύμφωνα με την παράδοση οι Λίγκρες ήταν ένα σημαντικό χωριό μ’ αρκετούς κατοίκους, που όμως επί Βενετοκρατίας, γνώρισε ολοκληρωτική καταστροφή από τους πειρατές.
Ελάχιστοι κάτοικοι σώθηκαν ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν αρχές του 13ου αιώνα οι γονείς του Δωρόθεου και Μάρκου Βλατά που ήρθαν στη Θεσσαλονίκη. Φαίνεται στη Θεσσαλονίκη γεννήθηκαν και σπούδασαν ο Δωρόθεος και Μάρκος Βλατάς, μαζί με τον μετέπειτα πατριάρχη Φιλόθεο Κόκκινο, ενώ έγιναν μαθητές του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά.
Ο Δωρόθεος έγινε μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και ο Μάρκος σπουδαίος υμνογράφος και την περίοδο 1351-1371, ίδρυσαν την περίφημη Ι. Μονή των Βλατάδων, όπως αναφέρει και σχετική επιγραφή στο υπέρθυρο του Καθολικού της Μονής, το επώνυμο Βλατάς έγινε Βλατάκης.
Η ιστορία του Κωνσταντή από τις Λίγκρες
Σύμφωνα με την παράδοση, την περίοδο της Βενετοκρατίας, όπου κυριαρχούσαν στη Μεσόγειο οι πειρατές, μια νύχτα έκαναν επιδρομή, φτάνοντας κοντά στις Λίγκρες.
Μπήκαν μέσα σ’ ένα αλευρόμυλο και υποχρέωσαν τον μυλωνά να τους δείξει το δρόμο για να κυκλώσουν τις Λίγκρες. Πράγματι κατάφεραν ν’ αιφνιδιάσουν τους κατοίκους, συλλαμβάνοντας όλους τους νέους και τις νέες για να τους πουλήσουν στα σκλαβοπάζαρα της Β. Αφρικής, αφού πρώτα λεηλάτησαν το χωριό.
Από τους κατοίκους σώθηκαν μόνο οι βοσκοί που απουσίαζαν και ένας νέος ψηλός ο Κωνσταντής.
Ο αρχιπειρατής είδε τα χαρίσματά του και τον πήρε προσωπικό του σκλάβο, ενώ πούλησε ακριβά και τον μυλωνά σ’ ένα πλούσιο αράπη.
Μετά από καιρό ο αρχιπειρατής αναγνώρισε τις καλές υπηρεσίες του Κωνσταντή και του παραχώρησε αρκετά δικαιώματα, ενώ μετά από 17 χρόνια τον έκανε και συνέταιρό του στις διάφορες επιδρομές.
Τότε ο Κωνσταντής έβαλε στο νου του ένα σχέδιο όταν ξεκίνησαν επιδρομή για την Κρήτη.
«Αφέντη μου εγώ θα ντυθώ Κρητικός για να μη με υποψιαστούν και θα βγω στη στεριά, για να κατασκοπεύσω την περιοχή, ώστε να κάνουμε έφοδο με πολλά κέρδη.
Το «Μπαρμπαριά» των πειρατών να βρίσκεται μακριά, ώστε να μην είναι ορατό και αύριο βράδυ να είστε στο ίδιο μέρος για την επίθεση».
Ο Κωνσταντής κατέβηκε νύχτα και με δάκρυα στα κρητικά εδάφη, καταφέρνει να βρει το δρόμο και να φτάσει στις Λίγκρες.
Όμως τα πάντα ήταν ρημαγμένα και μ’ ελάχιστους κατοίκους, από την οικογένειά του μόνο η μάνα του ζούσε και φυσικά η αναγνώριση δεν μπορεί να περιγραφτεί.
Οι επιζώντες Λιγκριώτες πανηγύρισαν για το γυρισμό του, σαν να ήταν Ανάσταση. Με τα χρυσά νομίσματα που είχε ο Κωνσταντής ξανάχτισε στην εκκλησία του χωριού, με τη λευτεριά να είναι γι’ αυτόν το καλύτερο αγαθό.
Φυσικά δεν επέστρεψε στο μέρος που είχαν συμφωνήσει, με τον αρχιπειρατή να μένει με το παράπονο που εμπιστεύτηκε και εξαπατήθηκε από τον «πιστό του φίλο», όμως αυτό ήταν το σωστό και έπρεπε να γίνει έτσι.
Αγ. Φωτεινή – Αγ. Φωτιά
Ο παραθαλάσσιος οικισμός της Αγ. Φωτεινής της τοπικής κοινότητας Κεραμέ, προήλθε από την Αγ. Φωτιά. Βρίσκεται δυτικά από τις Λίγκρες και το 2011 είχε 5 κατοίκους.
Αγ. Παρασκευή Τ.Κ. Αρδάκτου
Παλαιός οικισμός της πίσω Λυβικής Γιαλιάς, που συμπτύχθηκε με τα χωριά Κεραμέ και Άρδακτος, εξαιτίας των πειρατών. Βρίσκεται 53 χλμ. από το Ρέθυμνο, σε υψόμετρο 170 μ. με μια υπέροχη θέα.
Οι Αρδακτιανοί όμως συνέχισαν να διατηρούν μετόχια στην Αγ. Παρασκευή και σπίτια, τα οποία χρησιμοποιούν εποχιακά για τις δουλειές τους, για το λόγο αυτό, το χωριό ανήκει και στην τοπική κοινότητα Αρδάκτου, με 53 κατοίκους το 2001.
Αναφέρεται το 1583 με 52 αγγαρείες, ενώ το 1961 με 4 κατοίκους και το 1991 με 13 κατοίκους.
Πήρε τ’ όνομά του από το μικρό παλιό ναό αφιερωμένο στην Αγ. Παρασκευή και το 1950 κτίστηκε και νέος αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Το 1994 η περιοχή μπήκε σε επιδοτούμενο ευρωπαϊκό πρόγραμμα με πολεοδομικό χαρακτήρα και έτσι αξιοποιήθηκε ο οικισμός με ενοικιαζόμενες μονάδες.
Πληθυσμός περιοχής πίσω Γιαλιάς
Οικισμοί 1583 1928 1961 1991 2001 2011
Κεραμές 207 468 265 248 244 129
Αγαλλιανός 52 79 45 27 6 19
Λίγκρες 31 9 5 0 0 0
Αγ. Φωτεινή – – 17 17 58 5
Δρύμισκος 316 225 143 80 56 32
Αγ. Παρασκευή – – 4 13 27 13
Πηγές: Από συλλογική εργασία «Χωριά τ. επαρχίας Αγ. Βασιλείου» των εκπαιδευτικών Κωστή Παπαδάκη, Ειρήνης Κοπανάκη και Παντελή Κουνδουράκη.
Κρυοβρυσανάκη Λευτ. «Ρεθεμνιώτικος πανδέκτης».
Για συμπληρωματικά στοιχεία στο τηλ. 6934 178701.
