H (παρ)ερμηνεία του Συντάγματος για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας με κίνητρο την προσφυγή στις κάλπες θυμίζει την πολιτική στάση των αντιπολιτευόμενων σοσιαλιστών (γνωστών από το διεθνές συνέδριό τους στο Τσίμερβαλντ της Βέρνης) κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου: Παρά το ότι δεν υπήρχε καμιά πιθανότητα μετάβασης σε μια σοσιαλιστική οικονομία, είχαν πει ότι: «αν θα έπρεπε να επιλέξουν, είτε τη συνέχιση του πολέμου για μερικά χρόνια ακόμη, και μετά την επανάσταση, ή το άμεσο τέλος του πολέμου και την ειρήνη, χωρίς επανάσταση, τότε θα επέλεγαν το πρώτο». Θα προτιμούσαν δηλαδή μερικά χρόνια πόλεμο ακόμη, μόνο για κάποιες μικρές αλλαγές που θα μπορούσαν να επιφέρουν.
Τηρουμένων των αποστάσεων και των αναλογιών, και η ηγεσία του Σύριζα κάτι ανάλογο ισχυρίζεται. Μπροστά στο δίλημμα: αριστερή κυβέρνηση τώρα (με τον κίνδυνο μιας νέας, επαχθέστερης λιτότητας και της επιστροφής στη δραχμή, με την απομόνωσής μας), ή το τέλος του μνημονίου, με υστερότερη διεξαγωγή εκλογών και πιθανότερο νικητή τον Σύριζα, η ηγεσία του επιλέγει: αριστερή κυβέρνηση τώρα, για να αλλάξει, λέει, την πολιτική λιτότητας στην Ελλάδα και την Ευρώπη -παρόμοια όπως θέλει να χορεύουν οι διεθνείς αγορές σύμφωνα με το δικό της σκοπό! Σίγουρα, η πολιτική πρέπει να επιδιώκει το ανέφικτο για να επιτυγχάνει το εφικτό, όχι όμως χωρίς οξυδερκή αίσθηση του μέτρου και χωρίς να υπολογίζονται οι συνέπειες. Ενώ είμαστε στο τέλος του μνημονίου, εξαγγέλλεται η αναίρεσή του με υποσχέσεις ότι θα ακολουθήσει κάτι καλύτερο: τι καλύτερο, όταν μόνο η ζημιά στην οικονομία, κατά τις τελευταίες ημέρες που κορυφώθηκε η πολιτική αβεβαιότητα, μας έχει φέρει πάλι τόσο πίσω; Και μόνο αυτό το πισωγύρισμα, πώς και σε πόσο χρόνο θα το επανορθώσουν; Και με ποιες συνταγές; Με τις παλιές που μας έφεραν στην κρίση;
Τα μέτρα για τους οικονομικά αδύνατους είναι σήμερα πολύ πιο απαραίτητα από την αποκατάσταση των αποδοχών ορισμένων προνομιούχων επαγγελμάτων. Αν όμως δεν αλλάξει ριζικά το σύστημα της παραγωγής, με την αύξηση επενδύσεων και τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας δεν επιτυγχάνεται τίποτα. Οι επενδύσεις και το άνοιγμα επιχειρήσεων χρειάζονται, ωστόσο, αφενός σταθερότητα και συνέχεια: δεν ανέχονται καθόλου τους ερασιτεχνισμούς και τους λαϊκισμούς μιας παλαιοκομματικής πολιτικής -ακόμη κι αν αυτή προβάλλεται ως προοδευτική. Και αφετέρου, η επιχειρηματικότητα ασφυκτιά από την κρατική γραφειοκρατία και τη διαπλοκή της πολιτικής νομενκλατούρας με ορισμένα συμφέροντα ή συντεχνίες. Σήμερα, η χαμένη τιμή και η νομιμοποίηση των κομμάτων μπορεί να προέλθει μόνο μέσω αντικειμενικών και διαφανών διαδικασιών, σε συνθήκες πραγματικής ισονομίας: όπου οι ανταγωνιζόμενοι είναι αφηρημένα άτομα.
Εφόσον εισάγουμε τόσα πολλά, πρέπει να παράγουμε και να εξάγουμε και εμείς. Το μεγάλο μας πρόβλημα είναι ότι έχουμε υιοθετήσει μόνο τα καταναλωτικά πρότυπα, όχι όμως και την παραγωγικότητα της Ευρώπης. Δεν υπάρχει περίπτωση να μας χρηματοδοτούν οι άλλοι, απλώς για να καταναλώνουμε, χωρίς εμείς να παράγουμε. Γενικά, όλα τα κόμματα της Μεταπολίτευσης έχουν παραμελήσει το ρόλο της οικονομικής παραγωγής και της νομότυπης -όχι της ληστρικής και αεριτζίδικης- επιχειρηματικότητας. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο, όλα τα κόμματα στην Ελλάδα γίνονται, αναγκαστικά, πελατειακά. Σχετικά, ένας από τους ικανότερους βουλευτές του Σύριζα υποσχέθηκε πριν από καιρό, πως μόλις γίνουν κυβέρνηση «θα καταργήσουν το πελατειακό κράτος σε 60 ημέρες»: έτσι, με διάταγμα και δια μαγείας! Να υπενθυμίσω ότι και τα κόμματα στις χώρες της Ευρώπης, που θεωρούνται σήμερα ως ανεπτυγμένες, ήσαν επίσης στο παρελθόν εντελώς θεσιθηρικά και πελατειακά. Και αν ξεπέρασαν το πελατειακό σύνδρομο, αυτό δεν οφείλεται στο ότι τα κόμματα έγιναν ξαφνικά πιο ενάρετα, αλλά στο γεγονός ότι στις χώρες αυτές αναπτύχθηκε η οικονομία της αγοράς: η βιομηχανία και οι επιχειρήσεις άρχισαν να προσφέρουν θέσεις στο εργατικό δυναμικό, το οποίο δεν αναγκαζόταν έτσι να καταφεύγει στον μονόδρομο της κρατικής απασχόλησης. Ας μην έχουμε λοιπόν αυταπάτες: μόνο αν αναπτυχθεί στη χώρα μας επιχειρηματικό πνεύμα, μόνο αν δημιουργηθούν νέες επιχειρήσεις και βιομηχανίες θα σταματήσει το φαινόμενο των πελατειακών και κοινωνικά παρασιτικών σχέσεων. Εφόσον δεν υπάρχουν επιχειρήσεις και βιομηχανία ο κόσμος, αναγκαστικά, θα συνωθείται στα γραφεία των βουλευτών και των κομμάτων, ανεξάρτητα από το αν αυτά είναι δεξιά ή αριστερά.
* Ο Στέλιος Χιωτάκης είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
