Με επισημότητα τιμήθηκε και φέτος η 70η επέτειος από το ολοκαύτωμα των οκτώ χωριών του Κέντρους. Στο Άνω Μέρος που είχε σειρά να οργανώσει τις φετινές εκδηλώσεις και πράγματι ο τοπικός σύλλογος σε συνεργασία με τον Δήμο Αμαρίου, αρίστευσαν σε οργάνωση, κεντρικός ομιλητής ήταν ο δικηγόρος κ. Μανόλης Φουρφουλάκης.
Ο ομιλητής κατάφερε να αποφύγει με επιτυχία το σκόπελο των ιστορικών επαναλήψεων. Με κριτική σκέψη έκανε μια επιστημονική προσέγγιση στα γεγονότα και κατέληξε με επισημάνσεις ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος.
Αναφερόμενος στην εικόνα του Αμαρίου εκείνης της εποχής είπε χαρακτηριστικά:
«Χωρίς να θεωρηθώ σοβινιστής, θεωρώ ότι η επαρχία Αμαρίου ήταν, αντιστρόφως, η πλουσιότερη σε έμψυχο δυναμικό και σε ανθρώπους. Ο πληθυσμός της επαρχίας Αμαρίου, τη δεκαετία 1940 ανήρχετο σε 9.632 άτομα, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της εποχής και ήταν σταθερά αναπτυσσόμενη περιοχή, παρά το ορεινό μέρος της. Η εκτέλεση 164 ανθρώπων, νεαρής, ως επί το πλείστον, ηλικίας, ερήμωσε την επαρχία μας και αφάνισε, για πολλά έτη, το έμψυχο δυναμικό αυτής, με όλα τα πολύ δυσάρεστα επακόλουθα».
Ο κ. Φουρφουλάκης αναφέρθηκε στη συνέχεια με ακρίβεια στα ιστορικά γεγονότα επικεντρώνοντας όπως είπε χαρακτηριστικά στις σημειώσεις του θείου του Θεοδώρου, που έζησε τα γεγονότα και λίγο έλειψε να είναι μεταξύ των θυμάτων αλλά και στις διηγήσεις του πατέρα του.
Από τα γνωστά μέχρι σήμερα στοιχεία αξίζει να προσέξουμε ένα ακόμα. Όπως είπε ο κ. Φουρφουλάκης «Οι εκτελέσεις έγιναν δια τουφεκισμού. Εικάζεται με βεβαιότητα ότι ορισμένοι τουλάχιστον στο Άνω Μέρος σφάχτηκαν με μαχαίρι ή κοφτερή από τις άκρες ξιφολόγχη. Τούτο προκύπτει από το γεγονός ότι σε διασωθέντα τμήματα των τοίχων της οικίας κληρ. Ν. Καπαρού και σε ύψος πάνω από 1 μέτρο από το δάπεδο, βρέθηκαν μεγάλες ποσότητες εκτοξευθέντος αίματος. Το αίμα αυτό δεν μπορεί παρά να είχε εκτοξευθεί βιαίως από την καρωτίδα σφαγιασθέντων σε όρθια ή ημιόρθια θέση ανθρώπων. Με πυροβολισμό θα ήταν αδύνατη η εκτόξευση του αίματος σε τέτοιο ύψος.
Το εύρημα αυτό θεωρήθηκε βέβαιο ότι προέρχεται από τη σφαγή των ανθρώπων μας, γι’ αυτό και ο αείμνηστος παπά Κυριάκος διατύπωσε εξ αρχής την εκκλησιαστική ευχή που ακούγεται από το 1944 μέχρι και σήμερα αναλόγως, ήτοι: «υπέρ των σφαγιασθέντων, τυφεκισθέντων και ολοκαυτωθέντων».
Το μέγεθος της καταστροφής, είπε στη συνέχεια ο κ. Φουρφουλάκης και στα οκτώ χωριά σε ανθρώπινο δυναμικό κυρίως, αλλά και σε υλικές ζημίες, υπήρξε ανυπολόγιστο. Τα οκτώ χωριά του Κέδρους υπέστησαν την μεγαλύτερη, αναλογικά με τον πληθυσμό και τα οικιστικά δεδομένα καταστροφή κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από τα σημαντικότερα σημεία στην ομιλά του κ. Φουρφουλάκη ήταν και οι επισημάνσεις που έκανε. Είπε μεταξύ άλλων:
«Στις 12 Οκτωβρίου 1944 οι τελευταίοι Γερμανοί έφυγαν από την Αθήνα, παρέμεινε όμως μία φρουρά στην Κρήτη, στα Χανιά, άνευ ιδιαίτερης σημασίας.
Η «μάχη των Αρδενών», δηλαδή η μάχη που έγινε στα σύνορα Βελγίου και Λουξεμβούργου, στη γειτονιά της Γερμανίας, εκκίνησε την 16η Δεκεμβρίου 1944, με ολέθρια αποτελέσματα για τους Γερμανούς.
Η τελική παράδοση των Γερμανών, έλαβε χώρα την 9 Μαΐου 1945, με την υπογραφή της παράδοσης της Γερμανίας άνευ όρων.
Μετά από όλα αυτά, αλλά και πολλά άλλα που, για λόγους οικονομίας χρόνου δεν μπορούν να αναφερθούν εν προκειμένω, προξενείται σε κάθε ένα που ασχολείται με την συγκεκριμένη ιστορία η απορία:
– Ποιός ο λόγος των θηριωδιών αυτών εναντίον άοπλων και αθώων πολιτών;
– Γιατί τέτοια αντίποινα, για μια πράξη για την οποία δεν χύθηκε αίμα;
– Δεν είχαν οι Γερμανοί να ασχοληθούν με κάτι άλλο και προέβηκαν σε αυτές τις ωμότητες, όταν ήταν προφανές ότι ήταν θέμα χρόνου η τελική ήττα τους;
Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε που πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της Τετάρτης 26 προς την Πέμπτη 27 Απριλίου του 1944, αποτελεί, πράγματι, μία σοβαρή και πασίγνωστη αντιστασιακή πράξη. Η συγκεκριμένη πράξη, καταδικάστηκε αμέσως από τους «προύχοντες» του Ηρακλείου, προδήλως για να αποφευχθούν τα αντίποινα εις βάρος του άμαχου πληθυσμού.
Σίγουρα κάποιοι πιέστηκαν, σε βαθμό που να καταπνιγεί η αντίστασή τους, κάποιοι ή όλοι θέλησαν να προληφθούν τα αντίποινα εις βάρος των αμάχων, όμως είναι σίγουρο ότι υπέγραψαν αυτοβούλως, και είχαν και την πρωτοβουλία της σύνταξής του.
Η ανακοίνωση αυτή, ΟΥΔΟΛΩΣ επιδοκιμάστηκε από τον Κρητικό λαό, ο οποίος δεν έδωσε σημασία εις αυτήν, αλλά προτίμησε την αυτοθυσία και την καταστροφή, από την προδοσία. Αναφέρω τα ανωτέρω για να γνωρίζουν οι νεότεροι και να θυμηθούν οι παλαιότεροι ημών.
Οι θηριωδίες που έλαβαν χώρα στα χωριά του Κέδρους, αποτελούν το αποτέλεσμα μίας αντιστασιακής πράξης, όπως ήταν η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε.
Πολλοί ωστόσο εκ των ασχοληθέντων με το θέμα μεθ’ ων και ο ασχοληθείς σοβαρώς με την καταστροφή των χωριών Σπύρος Μαρνιέρος, καταδικάζουν την απαγωγή Κράιπε ως άστοχη».
Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων και η εκδήλωση έκλεισε με την πατροπαράδοτη φιλοξενία που χαρακτηρίζει τους Αμαριώτες σε κάθε περίπτωση.
