Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΚΑΡΤΣΙΛΑΚΗ*
Στις 13 Οκτωβρίου 1943 συνέβη ίσως ένα από τα πιο καθοριστικά γεγονότα του Β’ παγκοσμίου πολέμου στην Ευρώπη. Ο πιστός σύμμαχος της Γερμανίας, η Ιταλία, αλλάζει πλευρά και μετά τη συνθηκολόγηση του Μπαντόλιο, κηρύσσει τον πόλεμο στη Γερμανία. Η αντίδραση των πρώην συμμάχων Γερμανών, ήταν άμεση και βίαιη. Διατάζουν τις Ιταλικές μονάδες να παραδώσουν τον οπλισμό τους και να παραδοθούν, ή να μείνουν πιστές και να συνεχίσουν να πολεμάνε στο πλευρό τους.
Εκείνη την περίοδο, στην Κρήτη και πιο συγκεκριμένα στο Ανατολικό άκρο της νήσου, στάθμευε σε καθήκοντα κατοχής, η Ιταλική μεραρχία Sienna, η οποία είχε αφιχθεί το Σεπτέμβριο του 1941. Η ζώνη της Ιταλικής κατοχής περιλάμβανε τον Άγιο Νικόλαο, Σητεία και Ιεράπετρα.
Ο 25χρονος υπολοχαγός Severino Larese, έφτασε στην Ιεράπετρα το 1942. Η ζωή σε εκείνο τον τομέα κυλούσε σχετικά ήρεμα έως ότου η Ιταλία συνθηκολόγησε και ο διοικητής της μεραρχίας Sienna Angelico Carta, εγκατέλειψε μαζί με μερικούς επιτελικούς αξιωματικούς το νησί και τους άνδρες του και διέφυγε στη Μέση ανατολή.
Οι Γερμανικές δυνάμεις του νησιού, έδρασαν άμεσα και αφόπλισαν τα Ιταλικά στρατεύματα, τα οποία δεν προέβαλαν καμία αντίσταση. Ένας μικρός αριθμός στρατιωτών επέλεξαν να μείνουν πιστοί στην προηγούμενη φασιστική κυβέρνηση του Μουσολίνι και ενσωματώθηκαν στις Γερμανικές μονάδες. Όλοι οι υπόλοιποι φυλακίσθηκαν, ενώ σχεδιάστηκε η μεταφορά τους μέσω θαλάσσης στην Ηπειρωτική Ελλάδα και από εκεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία.
Το 1943-44 ήταν η εποχή που η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει υπέρ των συμμάχων. Η Γερμανική Ναυτική δύναμη στο Αιγαίο άρχισε να απειλείται έντονα από την παρουσία Βρετανικών υποβρυχίων, τα οποία είχαν σημειώσει αρκετές επιτυχίες εναντίον Γερμανικών φορτηγών πλοίων τα οποία μετέφεραν στρατιώτες και εφόδια στη Μεσόγειο.
Το υποβρύχιο SPORTSMAN κατασκευάστηκε στην Αγγλία και τέθηκε σε υπηρεσία το Δεκέμβριο του 1942. Σύντομα στάλθηκε να επιχειρεί στα νερά της Μεσογείου, ψάχνοντας για αργοκίνητους Γερμανικούς στόχους.
Στις 30.1.1944 βρέθηκε στα ανοιχτά της Σούδας όπου έστησε καρτέρι για την επόμενη Γερμανική νηοπομπή που θα έβγαινε από το λιμάνι. Το κυνήγι είχε δυσκολίες, καθώς τα φορτηγά πλοία προστατεύονταν πάντα από ανθυποβρυχιακά σκάφη, αλλά και από υδροπλάνα Arado, τα οποία περιπολούσαν γύρω από τις νηοπομπές, προσπαθώντας να εντοπίσουν ίχνη που θα πρόδιδαν την παρουσία των Βρετανικών υποβρυχίων.
Στις 8.2.1944 και ώρα 7:50 το SS PETRELLA εθεάθη να βγαίνει από τον κόλπο της Σούδας. Μαζί με αυτό εμφανίστηκε και η συνοδεία από 3 υδροπλάνα και ένα ανθυποβρυχιακό σκάφος. Στα αμπάρια του πλοίου βρίσκονταν κλεισμένοι χιλιάδες Ιταλοί στρατιώτες. Οι αξιωματικοί ήταν κλεισμένοι πιθανότατα σε πιο πάνω διαμερίσματα του σκάφους.
Κάπου εκεί, βρίσκονταν και ο Ιταλός υπολοχαγός Severino Larese.
Στις 8:20 το SS PETRELLA φαίνονταν καθαρά στο περισκόπιο του SPORTSMAN. Η απόσταση που χώριζε τα δύο σκάφη, ήταν περίπου 4 χιλιόμετρα. Τώρα ο κυβερνήτης του υποβρυχίου μπορούσε να διακρίνει καθαρά τα μεγάλα λευκά γράμματα στα τοιχώματα του πλοίου, που υποδήλωνε ότι μετέφερε αιχμαλώτους.
Παρόλα αυτά αποφασίστηκε η βύθιση του στόχου. Στις 8:32, τέσσερις τορπίλες εκτοξεύτηκαν από απόσταση 2.750 μέτρων. Δύο λεπτά και σαράντα δύο δευτερόλεπτά αργότερα, ακούστηκε μια δυνατή έκρηξη. Λίγο μετά ακολούθησε μια δεύτερη.
Μερικά λεπτά αργότερα, τα υδροπλάνα άρχισαν να ρίχνουν βόμβες βυθού στα τυφλά προσπαθώντας να χτυπήσουν το SPORTSMAN.
Παρόλο που το PETRELLA είχε δεχθεί δύο τορπίλες και είχε κοπεί στα δύο, επέπλεε ακόμη. Το ανθυποβρυχιακό και άλλα σκάφη το περιτριγύριζαν, μαζεύοντας επιζώντες. Ο κυβερνήτης του SPORTSMAN αποφάσισε να δώσει άλλο ένα πλήγμα στο άτυχο φορτηγό πλοίο. Στις 12:15 εκτόξευσε άλλη μια τορπίλη από απόσταση 3600 μέτρων.
Δυόμιση λεπτά αργότερα, μια έκρηξη ακούστηκε και πλέον από το περισκόπιο του υποβρυχίου, το μόνο που φαίνονταν ήταν οι ιστοί του πλοίου και καΐκια που μάζευαν επιζώντες. Στην περιοχή βρισκόταν και καΐκια με Ρεθεμνιώτες ψαράδες που έσπευσαν για βοήθεια.
Οι αιχμάλωτοι Ιταλοί δεν είχαν καμία ελπίδα. Κάποιοι σίγουρα εξαϋλώθηκαν από την έκρηξη, ενώ οι περισσότεροι έμειναν παγιδευμένοι μέσα στα αμπάρια του πλοίου.
Μεταξύ των ανθρώπων που σώθηκαν από τους Ρεθεμνιώτες ψαράδες, ήταν και ο Severino Larese, ο οποίος έπεσε ημιλιπόθυμος στη θάλασσα.
Για αρκετές ημέρες, μετά το ναυάγιο η θάλασσα ξέβραζε νεκρούς Ιταλούς στην ακτογραμμή του Ρεθύμνου και ιδιαίτερα στην περιοχή του Κουμπέ.
Ο Severino Larese, από τη Ρώμη, επέζησε τελικά του πολέμου, γύρισε στη Ρώμη, όπου και έκανε οικογένεια. Πάντα ήθελε να επιστρέψει στο Ρέθυμνο και να βρει τους σωτήρες του, κάτι όμως που δεν κατάφερε.
Η κόρη του όμως, Patrizia Larese, επισκέφτηκε την πόλη μας με σκοπό να βρει τους σωτήρες του πατέρα της.
Το ναυάγιο του SS PETRELLA είναι ένα από τα πιο συγκλονιστικά συμβάντα του πολέμου στη ναυτική ιστορία. Χάθηκαν 2.670 Ιταλοί στρατιώτες.
Αστικοί μύθοι λένε για πολυβολισμό των ναυαγών από τα Γερμανικά ss(sic). Αυτό φυσικά δεν ισχύει, καθώς ss δεν είχαμε στην Κρήτη και παρόλο το μένος των Γερμανών εναντίον των Ιταλών πρώην συμμάχων τους δεν κολλάει ο πολυβολισμός αιχμαλώτων με τη διάσωση που μαρτυράει το ημερολόγιο του Βρετανικού υποβρυχίου. Επιπλέον ο υπολοχαγός Larese δεν θα ζούσε.
Άγνωστο μυστήριο αποτελεί το γεγονός γιατί ο κυβερνήτης του SPORTSMAN χτύπησε ένα πλοίο που μετέφερε αιχμαλώτους και ήταν ξεκάθαρο.
Μέσα από το άρθρο αυτό θα παρακαλούσα, εάν ζει κάποιος αυτόπτης μάρτυρας ή συγγενής των ανθρώπων που έσωσαν το νεαρό Ιταλό ή άλλους στρατιώτες, να επικοινωνήσει με την εφημερίδα ή στο τηλ. 2831022611.
* Ο Δημήτρης Σκαρτσιλάκης είναι ιστορικός ερευνητής
