Είναι γνωστό ότι ομάδα αρχαιολόγων και τοπικών φορέων ήδη από το 2015 ξεκίνησε την προσπάθεια να δοθεί συνέχεια στην ανασκαφική έρευνα, την οποία είχε διενεργήσει κατά τα έτη 1954-1956 στην περιοχή Ονιθέ Γουλεδιανών ο διεθνώς καταξιωμένος και πρωτοπόρος Έλληνας αρχαιολόγος Νικόλαος Πλάτων, φέρνοντας στο φως πολύ σημαντικά ευρήματα, που συμπληρώνουν την ημιτελή εικόνα που έχουμε για τον πολιτισμό που είχε αναπτυχθεί από τα προϊστορικά ακόμα χρόνια στις πέριξ και νοτίως του ιερού κορυφής του Βρύσινα περιοχές. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, εκδόθηκε η σχετική απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού για την επανέναρξη της ανασκαφής στην εν λόγω περιοχή, ορίζουσα την Εφορία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου φορέα υλοποίησης του έργου και τον Δρ. Κυριάκο Ψαρουδάκη, που επί σειρά ετών είχε ασχοληθεί επιστημονικά με τις αρχαιότητες της γενέτειράς του, διευθυντή της ανασκαφής,ενώ παράλληλα διασφαλίστηκε πενταετής χρηματοδότησή του. Έτσι, το μήνα Αύγουστο του έτους 2018, ξανάρχισε η ανασκαφή στον τομέα του αρχαϊκού οικισμού του 7ου π.Χ. αι.. Κάτοικοι των εν λόγω περιοχών, πολιτιστικοί σύλλογοι της περιοχής και πολλοί Ρεθεμνιώτες εκδήλωσαν το ενδιαφέρον και τη διάθεσή να συμβάλουν ηθικώς, αλλά και με άλλους εφικτούς τρόπους στην επιτυχία της ωραίας και ευγενικής αυτής προσπάθειας και προχώρησαν στη δημιουργία της Εταιρείας Φίλων της Ονιθές, με ξεκάθαρο,διακριτό,υποστηρικτικό ρόλο, στο έργο των ειδικών, δηλ. της Εφορίας και του διευθυντή της ανασκαφής. Την εθελοντική, δηλαδή, στήριξη το έργου και την ευαισθητοποίηση των κατοίκων, ώστε να αγαπήσουν και να περιβάλουν με στοργή τα μνημεία του πολιτισμού που μας άφησαν οι πρόγονοί μας.
Η ανασκαφή συνεχίστηκε με πολύ σημαντικά αποτελέσματα και τον Αύγουστο του επομένου έτους (2019). Ωσαύτως επιτυχημένες υπήρξαν και οι τρεις ημερίδες που διοργανώθηκαν από την αρχή της πρωτοβουλίας, στις οποίες παραβρέθηκαν όλες οι τοπικές και περιφερειακές αρχές και πλήθος κόσμου από τα γύρω χωριά και το Ρέθυμνο, με παρούσα φυσικά και συναινούσα και την κ. Έφορο Αρχαιοτήτων. Ιδιαιτέρως σημαντική αποδείχτηκε εκείνη του έτους 2019, η οποία ήταν αφιερωμένη στον πρωτοπόρο της ιστορικής εκείνης ανασκαφής τον Νικόλαο Πλάτωνα, με κορυφαία και συγκινητική στιγμή την ομιλία του γιού του, επίσης αρχαιολόγο, Ελευθέριο Ν. Πλάτωνα, με παρούσα, βέβαια και την κ. Έφορο.
Και τότε, στην πιο ωραία, πιο δυναμική, πιο καρποφόρα φάση της προσπάθειας, η Έφορος Αρχαιοτήτων αντί να στέρξει και να ενισχύσει την ανασκαφική έρευνα κάνει ότι είναι δυνατόν για να την σταματήσει. Έτσι, ματαιώνεται η ανασκαφή του 2020, ενώ αναμενόταν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τους επιστήμονες και την τοπική κοινωνία η ολοκλήρωση της αποκάλυψης ενός σημαντικού αρχαίου οικοδομήματος! Θα πρέπει να σημειώσουμε, εδώ, ότι κατά την πορεία του ανασκαφικού έργου διαπιστώναμε ολοένα και περισσότερο εμφανώς πεισματικές τριβές και κωλυσιεργίες εκ μέρους της κ. Εφόρου που δυσχέραιναν το έργο της ανασκαφής,όμως ελπίζαμε ότι με την πρόοδο του έργου, αυτού του τύπου τα προβλήματα θα εξομαλύνονταν. Δυστυχώς, δεν δικαιωθήκαμε. Σε όλα τα σχετικά αιτήματα και ερωτήματα του διευθυντή της ανασκαφής, λοιπών ενδιαφερομένων παραγόντων και του τύπου, η κ. Έφορος, απαντούσε διά της ηχηρώς βοώσης … σιωπής. Η μόνη φορά που αναγκάστηκε να απαντήσει ήταν κατά την άσκηση κοινοβουλευτικού ελέγχου από τον βουλευτή, κ. Ανδρέα Ξανθό, τον ένα εκ των δυο Ρεθύμνιων βουλευτών, τους οποίους η Εταιρεία μας είχε σχετικώς ενημερώσει. Ωστόσο στις εξηγήσεις που παρέθεσε η κ. Έφορος, ο προσχηματικός χαρακτήρας δεν μπορεί να διαφύγει από κανένα, ειδικό ή μη.
Δυστυχώς η θλιβερή αυτή ιστορία δε σταμάτησε εδώ. Είχε και συνέχεια τον Αύγουστο του 2021! Βαδίζομε ήδη στο τρίτο έτος διακοπής της ανασκαφής και δημιουργούνται εφιαλτικές προοπτικές για την ασφάλεια και διάσωση του ήδη συντελεσθέντος έργου. Για άγνωστους σε μας λόγους και αιτίες, η ανασκαφή της Ονιθές, μιας περιοχής με πολλαπλές ιστορικές και πολιτιστικές εγγραφές (με δείγματα συνεχούς κατοίκησης για πάνω από πέντε χιλιετίες), με εντυπωσιακά μνημεία του 7ου και 6ου π. Χ. αι., και με την εξίσου σημαντική για την ευρύτερη περιοχή και την πόλη του Ρεθύμνου παλαιοχριστιανική Βασιλική της, «τιμωρείται» από την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνης όχι μόνο με τη ματαίωση του σημαντικού ανασκαφικού προγράμματος, αλλά και με την πλήρη εγκατάλειψή της.Τα ιδιαιτέρως σημαντικά μνημεία του αρχαιολογικού χώρου: η παλαιοχριστιανική Βασιλική, η Ακρόπολη, η κρήνη και ο αρχαϊκός οικισμός έχουν πλήρως εγκαταλειφθεί και ερημώνουν. Ενώ τα μονοπάτια και οι διαδρομές που με υποδειγματικό τρόπο οργανώθηκαν με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Γουλεδιανών και χρηματοδότηση της Περιφέρειας Κρήτης, ένα μόνο ρόλο διαδραματίζουν στις μέρες μας: να οδηγήσουν τους επισκέπτες σ’ ένα «μνημείο» κραυγαλέας δυστοπίας, περιφρόνησης, εγκατάλειψης και πολιτισμικής ερήμωσης.
Απογοητευμένοι από την αναπάντεχη αυτή εξέλιξη, θελήσαμε, ως Δ.Σ να συναντήσουμε την κ. Έφορο να της κοινωνήσουμε τα αισθήματα λύπης και πικρίας που μας πλημμύριζαν. Προσκρούσαμε όμως σε θύρες πεισματικά κλειστές! Η κ. Έφορος δεν θέλησε να μας δεχθεί. Δυστυχώς δεν μας έχει μείνει τίποτα άλλο παρά να φωνάξουμε στεντορείως: Η ματαίωση της ανασκαφής θέτει σε κίνδυνο τα ίδια τα μνημεία, ακυρώνει αυθαίρετα ένα έργο πολιτισμού στο οποίο συμμετείχε με στοργή και ενδιαφέρον η τοπική κοινωνία και θέτει πολλά αναπάντητα δυστυχώς ερωτήματα…
Από την Εταιρία Φίλων της Ονιθές
