Αναμόρφωση των σχολικών αυλών

Ως γονείς, εκπαιδευτικοί, σίγουρα ως μαθητές, αλλά και γενικά, ως απλοί πολίτες που επισκεπτόμαστε τα σχολικά κτίρια για να ασκήσουμε το εκλογικό μας δικαίωμα, έχουμε πολλές φορές διαπιστώσει την απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί εντός αλλά κυρίως εκτός των σχολικών κτιρίων του Νομού. Ο πρόχειρος σχεδιασμός, οι συνεχείς αυθαίρετες προσθήκες (ακόμα και με επικίνδυνα υλικά) και η έλλειψη πρασίνου στις αυλές, οι οποίες έχουν καταληφθεί από άσφαλτο και τσιμέντο ή είναι γεμάτες από χαλίκια και σκόνη (κυρίως σε μικρά σχολεία της επαρχίας), απειλούν την ασφάλεια των μαθητών, μπαίνουν τροχοπέδη ή στην καλύτερη περίπτωση δυσχεραίνουν την εκπαιδευτική διαδικασία, πάντως σίγουρα δε συμβάλλουν σε καμία περίπτωση στη δημιουργία ενός κατάλληλου, για τις σύγχρονες ανάγκες, παιδαγωγικού κλίματος. Ελάχιστες εξαιρέσεις σχολείων όπου προηγήθηκε αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ολοκληρωμένος, είτε κατά τη διάρκεια κατασκευής τους, είτε κατά τη διάρκεια λειτουργίας τους, τελικά υποβαθμίστηκε με προσθήκες ή παραλείψεις και τα σχολεία κατέληξαν όπως όλα τα υπόλοιπα.
Μια ομάδα εκπαιδευτικών που μαζί με τους μαθητές τους αντιμετώπιζε καθημερινά τα παραπάνω προβλήματα, ξεκινήσαμε το περασμένο σχολικό έτος (2011-12) μια πρωτοβουλία, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια σειρά παρεμβάσεων, που θα συντελούσαν στην αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης. Με αυτό το σκεπτικό, κατατέθηκε πρόταση στην υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων της Διεύθυνσης Α/θμιας Εκπαίδευσης Ρεθύμνης και πολύ σύντομα αρωγός σε αυτή την προσπάθεια βρέθηκε ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Ρεθύμνου, που με μεγάλη προθυμία ανταποκρίθηκε στην πρό(σ)κληση.
Αυτό στο οποίο εξαρχής τα μέλη της ομάδας εκπαιδευτικών και αρχιτεκτόνων συμφώνησαν ήταν ότι, ως συλλογικότητες και ως πολίτες που καθημερινά είμαστε σε επαφή με τους δημόσιους σχολικούς χώρους, θα έπρεπε να δηλώσουμε την αντίθεσή μας στην υφιστάμενη κατάσταση και κυρίως, τη βούλησή μας να συμβάλλουμε, αν όχι στην αλλαγή της τουλάχιστον στην βελτίωσή της.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κι επειδή δυστυχώς έχουν μείνει γενικά ελάχιστοι ελεύθεροι χώροι κοινωνικής εξυπηρέτησης (π.χ. χώροι πρασίνου, δημόσιοι χώροι αναψυχής) εντός του υπάρχοντος Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου και των σχεδίων των οικισμών, συμφωνήσαμε να αναλάβουμε πρωτοβουλίες, ώστε να σταματήσουν να αντιμετωπίζονται οι αύλειοι χώροι των σχολείων, ως χώροι όπου σχεδόν αποκλειστικά παρκάρονται παιδιά. Αντιθέτως, μπορούν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε το σχολείο να ξαναγίνει ζωτικός χώρος για την εκπαιδευτική διαδικασία και κέντρο δραστηριοτήτων της γειτονιάς, της πόλης ή του οικισμού.
Μετά από συζητήσεις καταλήξαμε με συγκεκριμένες αρχές στον επανασχεδιασμό τεσσάρων σχολικών αυλών στο Νομό μας: 10ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου, Δημοτικό Σχολείο Ρουσσοσπιτίου, Δημοτικό Σχολείο Φουρφουρά και Δημοτικό Σχολείο Ζωνιανών, οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε μελλοντικά, νέα σχολικά συγκροτήματα ή, για παρεμβάσεις σε υπάρχουσες σχολικές μονάδες.
Οι ομάδες εργασίας που δημιουργήθηκαν μεταξύ του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων και των εκπαιδευτικών των παραπάνω σχολείων, είχαν ως αντικείμενο να ιεραρχηθούν οι παιδαγωγικές και κοινωνικές ανάγκες, να τεθούν κοινοί στόχοι και να οριστεί η κεντρική ιδέα για το κάθε σχολείο ξεχωριστά, γύρω από την οποία θα διαμορφωθεί και η κάθε τελική πρόταση. Το ιδιαίτερο σε αυτό το εγχείρημα είναι η τήρηση κοινών σχεδιαστικών αρχών, οι οποίες αφορούν στους κοινούς μας στόχους, λαμβάνοντας υπόψη τη διαφορετικότητα των μοντέλων, κυρίως λόγω της περιοχής, στην οποία βρίσκεται το κάθε σχολικό συγκρότημα (σχέδιο πόλης, περιαστικός οικισμός, παραδοσιακός οικισμός, ορεινός οικισμός).
Ενδεικτικά αναφέρουμε, τον οικολογικό χαρακτήρα που πρέπει να έχουν τα σχολεία, την αποφυγή της χρήσης ασφαλτόστρωσης, όπως και της τοποθέτησης προκατασκευασμένων κτιρίων/αιθουσών. Το εκπαιδευτικό μοντέλο πρέπει να πάψει να έχει ως κεντρικό άξονα την αίθουσα/τάξη, αλλά να δημιουργήσει «τάξεις» σε κάθε γωνιά του σχολικού συγκροτήματος. Αναφέρουμε, επίσης, τη σημασία του σχεδιασμού των αυλών με τέτοιο τρόπο, ώστε να υποστηρίζεται μέσα από ομαδικές δραστηριότητες η συνύπαρξη και η συνεργασία μεταξύ των μαθητών, αμβλύνοντας έτσι κοινωνικές, πολιτισμικές κι άλλες διαφορές και κατά συνέπεια προλαμβάνοντας φαινόμενα ρατσισμού, που τελευταία έχουν παρατηρηθεί ακόμα και μέσα στα σχολεία.
Επιστέγασμα όλων των παραπάνω ήταν η διεξαγωγή ημερίδας με θέμα: «Project για τους προαύλιους χώρους: η υποβαθμισμένη… «ύπαιθρος» των σχολείων» στις 25 Μαΐου 2012 στο 15ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου με συμμετοχή εκπροσώπων από τους Δήμους, τους Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων κ.ά. Φορείς αλλά και μεμονωμένα άτομα εκδήλωσαν ενδιαφέρον να συνδράμουν στην όλη προσπάθεια, ενώ από πολλά σχολεία του Νομού εκφράστηκε η βούλησή τους να συμμετάσχουν στο όλο εγχείρημα.
Συστήνοντας ένα δίκτυο για τις σχολικές αυλές, δεν επιδιώκουμε τίποτα άλλο από το να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να συντονίσουμε τις δράσεις μας, ώστε να διασώσουμε όλους τους χώρους κοινωνικής εξυπηρέτησης, καθώς και όλους τους ελεύθερους χώρους της πόλης και των οικισμών:
• Να δεσμευθούν νέοι πραγματικά κατάλληλοι χώροι για την κατασκευή σχολικών κτιρίων μέσω του Σχεδίου Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ).
• Να συμβάλλουμε στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και την κινητοποίησή τους για την αναμόρφωση – βελτίωση των υπαρχόντων σχολείων.
Το τρέχον σχολικό έτος, οι ομάδες εργασίας εστιάζουμε αρχικά την προσοχή μας στη μελέτη όλων αυτών των θεματικών που θα έπρεπε να συναπαρτίζουν την κάθε σχολική αυλή (σχολικός κήπος, επιδαπέδια παιχνίδια, γωνίες πρασίνου, γωνιές παιχνιδιού, υπαίθρια τάξη, κομποστοποίηση κ.ά.). Μέσα από αυτή τη διαδικασία, αφενός θα καταγραφούν προτάσεις που έχουν υλοποιηθεί με επιτυχία σε αυλές σχολικών κτιρίων εντός και εκτός Ελλάδας, αναδεικνύοντας έτσι τη σύγχρονη δυναμική τους, αφετέρου αυτή η «βάση γνώσης» που θα δημιουργηθεί, θα μπορεί να λειτουργήσει ως «παρακαταθήκη» ιδεών ικανή να γονιμοποιήσει σχέδια αναμόρφωσης αύλειων χώρων του Νομού μας (ξεκινώντας από τα τέσσερα παραπάνω σχολεία). Επιπλέον, θα μπορέσει να αποτελέσει σημείο αναφοράς για όλους όσους μελλοντικά εμπλακούν στο σχεδιασμό-κατασκευή νέων σχολικών κτιρίων-αυλών.