Ανατολή

Στο διαδίκτυο και τους κοινωνικούς του cyber-θώκους οι Έλληνες «Αγανακτισμένοι» και οι Ιταλοί «Grillini» (οι φίλοι του Μπέπε Γκρίλλο) δημιούργησαν ιστορία, αυτή που γράφτηκε στο Σύνταγμα στην Αθήνα και στα παλάτια της εκτελεστικής εξουσίας στη Ρώμη. Επίσης, η Ισπανία και η Γαλλία αποτελούν παρόμοια παραδείγματα, και μάλιστα σε μια εποχή που η πολιτική διαφάνεια (ή τουλάχιστον ό,τι πλασάρεται ως τέτοια) φτάνει ως το live streaming (τη ζωντανή ροή στο διαδίκτυο) συναντήσεων πολιτικών αρχηγών ή συνεδριάσεων κομματικών επιτελείων.
Ας μην ξεχνάμε όμως και το άλλο: η πρόσθετη και αντικειμενική αξία της οθόνης και του φακού στο ψηφιακό παράδειγμα σημαίνει και αυξημένα υποκειμενικά βάρη. Τι εννοώ; Ότι ο σύγχρονος δημόσιος βίος δε διαφέρει και πολύ από ένα reality ή ένα μαζικό online παιχνίδι (και τα δύο περίφημα ιδιωτικά φετίχ κάθε νεοέλληνα αλλά και ευρωπαίου): όλα καταγράφονται, οι επιτροπές και τα ακροατήρια αξιολογούν και αλληλοαξιολογούνται. Τι καταγράφεται λοιπόν σήμερα στη «Δυτική» Ελλάδα, ή στη «Βόρεια» Ευρώπη για το «Ανατολικό» Ελληνικό «μέτωπο» (ή «Νότιο» πρόβλημα αν όχι ανωμαλία) μέσα σε όλο αυτό το υπεραμάλγαμα πληροφορίας και αποπροσανατολιστικών δικτυακών τομών; Πού και ποια είναι τα ακροατήρια και οι επιτροπές που αξιολογούν; Τι ακριβώς αξιολογούν, και πώς αλληλοαξιολογούνται;
Ένα-ένα τα πράγματα: το «αντικείμενο» και το «υποκείμενο» Έλληνας είναι υπό αξιολόγηση είτε το θέλουμε είτε όχι, ένα το κρατούμενο. Το «αντικείμενο» και το «υποκείμενο» Ευρώπη γίνεται επομένως (και αμέσως-αμέσως) αναθεωρητικός και αλληλοαξιολογούμενος όρος: ο Έλληνας ως Ευρωπαίος αξιολογεί (και αξιολογείται από) Ελλάδα και Ευρώπη. Πώς; Εσωτερικά, μέσω κοινών υποδομών: οικογένειες, σχολεία, εργασιακά περιβάλλοντα, πολιτισμική δράση, θρησκεύματα, κρατικά συστήματα πρόνοιας και δημόσιας ασφάλειας κτλ. Αυτές οι υποδομές με τη σειρά τους, σχεδιάζονται, αναπτύσσονται, διαμορφώνονται, υλοποιούνται και προσφέρουν τόσο τοπικά όσο και παγκόσμια, εξωτερικά. Ενώ λοιπόν η Τριανδρία μας ξεπουλάει worldwide για υποκειμενικούς σκοπούς και με έλλειψη «αξιών» τα Greek bays (το ίδιο το Κράτος ως αντικειμενικό «βάρος» δηλαδή) το «αντικείμενο» και το «υποκείμενο» Έλληνας δεν παύουν να αλληλοαξιολογούνται μέσα και έξω από την Ελλάδα (ειρωνικά, πάντα από επίσημα χείλη) ως «βάρος» και «πρόσθετη αξία» αντίστοιχα. Τι είναι όμως το «αντικείμενο» Έλληνας και τι το αντίστοιχο «υποκείμενο»; Δύσκολη ερώτηση, εύκολη απάντηση.
Το «αντικείμενο» Έλληνας είναι το πρόβατο που οδεύει στη σφαγή, ο αριθμός που πρέπει να διορθωθεί στα οικονομικά βιβλία, το σκιάχτρο που φοβίζει τα πουλάκια που φέρνουν δήθεν χαρμόσυνα μηνύματα ενώ το μόνο που θέλουν είναι να φάνε τα σπαρτά… και το χωράφι αν χρειαστεί. Το «υποκείμενο» Έλληνας όμως δε νιώθει έτσι, γιατί θυμάται την ιστορία και τα λάθη του, γιατί αριστεύει στον πολιτισμό και την σκέψη για το συνάνθρωπο σε μια δύσκολη γειτονιά, ηγετικά, αυτόνομα… όπως και ο Διαφωτισμένος Ευρωπαίος άνδρας.
Δεν είμαστε όμως, ούτε έντεκα εκατομμύρια αντικείμενα του κράτους δικαίου και μόνο, ούτε έντεκα εκατομμύρια ιδανικά (ευφυή ή μίζερα) υποκείμενα: είμαστε κάπου ανάμεσα. Είμαστε έντεκα εκατομμύρια ψυχές, ιστορικά υποκείμενα του 21ου αιώνα: έχουμε απόψεις και κοσμοθεωρίες του 21ου αιώνα… ή όχι; Δεν είμαστε έντεκα εκατομμύρια πρόβατα, δεν είμαστε έντεκα εκατομμύρια Χρυσαυγίτες ούτε έντεκα εκατομμύρια μέλη μιας δικομματικής «φυλής»: οι γείτονές μας και συν-ευρωπαίοι Ιταλοί π.χ. είχαν κοτζάμ Μουσολίνι κάποτε στην εξουσία και σήμερα παρά τα Μπερλουσκονικά χάλια η ακροδεξιά είναι περιορισμένη σε απειροστά ποσοστά. Τελικά το ΟΧΙ στο φασισμό μάλλον αυτοί το λένε σήμερα. Εμείς γουστάρουμε Χρυσή Αυγή τρίτο κόμμα, έτσι γιατί είμαστε μάγκες… και η «διαμαρτυρία» δεν είναι «δικαιολογία»!
Σε ζωντανή μετάδοση, λοιπόν, ο φακός και η οθόνη γίνονται καθρέπτες. Αντί να «βλέπουμε» ειδήσεις και «τηλεόραση» ως αντικείμενα (κυριολεκτικά να βλέπουμε τα πράγματα από μακριά, αναίσθητα), καλό θα ήταν να «παρακολουθούσαμε» τις εξελίξεις «από κοντά» ως ενδιαφερόμενα υποκείμενα και ηθικοί, ιστορικοί μέτοχοι. Παρακολουθώ όμως δε σημαίνει μόνο likes στο Facebook, σημαίνει διαβάζω, ενδιαφέρομαι να κοιτάξω, να «γκουγκλάρω», να καταλάβω, να ρωτήσω, να συζητήσω, να αναφέρω, να διαμορφώσω μια εικόνα των πραγμάτων που να έχει νόημα για τη ζωή μου. Επίσης από κοντά δε σημαίνει μόνο νοητική εγγύτητα: σημαίνει και εμπειρική εγγύτητα, σημαίνει καλύπτω αποστάσεις, δημιουργώ γέφυρες γνώσης που μου διευρύνουν τους ορίζοντες, και επομένως τις σκέψεις και τις πρακτικές. Φαντάζομαι πόσο πολύ απέχουν αυτά τα αισθήματα από τον τρόπο με τον οποίο ο Έλληνας δημιουργεί και καταναλώνει ενημέρωση σήμερα. Κι όμως, πολλοί άλλοι το βλέπουν έτσι ακόμα και αν δεν το διατυπώνουν με τον ίδιο τρόπο: δε χάνουν τίποτε από τη μία, έχουν τα πάντα να κερδίσουν από την άλλη.
Ποτέ δεν είναι αργά για να αλλάξουμε αυτά που δε μας αρέσουν: η ιστορία δεν είναι ούτε αγώνας δρόμου (Ιθάκη) ούτε αγώνας χρόνου (ρολόι), είναι αξία δρόμου και χρόνου (ταξίδι). Το «αντικείμενο» και το «υποκείμενο» Έλληνας «αξίζουν» από κάθε άποψη. Το «αντικείμενο» και το «υποκείμενο» Έλληνας «προσδιορίζονται» όμως σήμερα από μια νέα, πιο αμβλεία κοινωνικοπολιτική και ιστορική γωνία: προβάλλονται και «ταξιδεύουν» πάνω σε οθόνες όπου πολλαπλά επίπεδα φακών εστιάζουν και ζουμάρουν πάνω σε πολλαπλά χαρακτηριστικά της σύγχρονης Ελληνικής εθνικής ταυτότητας μέσα στην Ευρώπη… και τα καταγράφουν συνθετικά όλα, τα αρχειοθετούνε από δυσμάς προς ανατολάς, σε αφηρημένες κατηγορίες. Αν και ψηφιακά κατακερματισμένα εδώ κι εκεί στον ωκεανό του διαδικτύου όμως, εκείνα τα δεδομένα τελικά καταφέρνουν πάντα να φτάσουν στον προορισμό του: το θέμα είναι αν και κατά πόσο καταφέρουν να αποδράσουν από την οθόνη του υπολογιστή ή της τηλεόρασης και να ταξιδεύουν την Ελλάδα από σώμα σε σώμα, από μυαλό σε μυαλό. Όποτε αυτό ξανασυμβαίνει, έχουμε νέους, πιο πολλούς και πιο μυαλωμένους «αγανακτισμένους» στους δρόμους και τις πλατείες, κάθε μέρα, και έχουμε διαφορετικά εκλογικά αποτελέσματα στη φαντασία, νέες πολιτικές οργανώσεις και ηγεσία στο μυαλό, άλλες πρακτικές εξουσίας, φίλες μιας πιο εκτεταμένης κοινωνικής δικαιοσύνης: την αλλαγή, ίσως, αυτής της σελίδας. Από το όραμα στο γεγονός, είναι το υποκείμενο που συλλαμβάνει και συλλαμβάνεται από, το αντικείμενο, αδέρφια!
Εις το επανειδείν
Για όσους ενδιαφέρονται: <http://www.youtube.com/watch?v=eyCpidT53nY> και <http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22733&subid=2&pubid=133204>.