Υπάρχει εναλλακτικό μοντέλο επιβίωσης για να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι και η κοινωνία την κρίση; Η απάντηση είναι ΝΑΙ! Η αλληλέγγυα, κοινωνική και συνεργατική οικονομία, το ηθικό, ισοδίκαιο και ανταλλακτικό εμπόριο, τα τοπικά, εναλλακτικά νομίσματα που κυκλοφορούν παράλληλα με το ευρώ, οι τράπεζες χρόνου, η επανατοπικοποίηση των διατροφικών συναλλαγών, οι αστικοί λαχανόκηποι, οι αγορές αγροτών απευθείας διάθεσης τροφής χωρίς μεσάζοντες, τα δίκτυα ανταλλαγών που δραστηριοποιούνται σε όλη την Ελλάδα.
Οι Πράσινοι – Αλληλεγγύη, Δημιουργία, Οικολογία πιστεύουμε στη δυναμική της κοινωνικής οικονομίας, γιατί είναι ένα εργαλείο που μπορεί να αλλάξει το μοντέλο ανάπτυξης και να αναζωογονήσει τομείς της οικονομίας, κατευθύνοντας τους προς περισσότερο κοινωνική, πράσινη και βιώσιμη κατεύθυνση. Η στήριξη και ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στη χώρα μας αποτελεί προσωπική πολιτική προτεραιότητά μου, αλλά και των άλλων υποψηφίων. Οι Πράσινοι – Αλληλεγγύη, Δημιουργία, Οικολογία έχουμε ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα για δημιουργία 250.000 νέων θέσεων εργασίας σε περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς τομείς, αναπόσπαστο μέρος του οποίου είναι η ανάπτυξη της αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας. Με 1.500.000 άνεργους και πάνω από 3.000.000 στα όρια επιβίωσης, δεν μας παίρνει να σπαταλάμε χρόνο και δημόσιους πόρους. Η αυτοοργάνωση με βάση τις αρχές της κοινωνικής οικονομίας και του συνεργατισμού, μπορεί να συμβάλει στη βιώσιμη διέξοδο από την κρίση, τον κρατισμό και την ιδιωτική κερδοσκοπική οικονομία.
Ως κοινωνική ή αλληλέγγυα οικονομία θα μπορούσαμε να ορίσουμε το χώρο που βρίσκεται ανάμεσα στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα της οικονομίας και αναπτύσσει δραστηριότητες με κοινωνικούς σκοπούς και στόχους. Πρόκειται για πολυμορφικές κινήσεις και εναλλακτικά δίκτυα που άλλοτε θεσμοθετούνται και άλλοτε παραμένουν εξωθεσμικά και άτυπα.
Υπολογίζεται ότι το 10% των εργαζομένων στην Ευρώπη απασχολούνται σήμερα σε διάφορους κλάδους της κοινωνικής οικονομίας. Ο κοινωνικός συνεταιριστικός τομέας στην Ευρώπη απασχολεί περισσότερο από 11 εκατομμύρια εργαζόμενους, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο παρέχει 100 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Περίπου 40 εκατομμύρια Γάλλοι και 60 εκατομμύρια Γερμανοί είναι μέλη τέτοιων συνεταιρισμών, σωματείων, συλλόγων, δικτύων και αλληλοβοηθητικών ταμείων που συναποτελούν την κοινωνική οικονομία. Το Διεθνές Παρατηρητήριο Συνεταιρισμών (World Co-operative Monitor) παρουσίασε πρόσφατα στην παγκόσμια συνδιάσκεψη της International Co-operative Alliance τα στοιχεία έρευνας, η οποία αποτύπωσε την ανοδική πορεία των συνεταιριστικών σχημάτων σε όλο τον κόσμο: οι 300 μεγαλύτεροι συνεταιρισμοί του κόσμου, συνέχισαν να αναπτύσσονται παρά την οικονομική κρίση, επιτυγχάνοντας συνολικές εισπράξεις ύψους περίπου 3 δις δολάρια το 2011.
Στην Ελλάδα η δημιουργία κοινωνικών και συνεταιριστικών επιχειρήσεων μπορεί να προσφέρει σταθερή και αξιοπρεπή εργασία σε νέους, μακροχρόνια άνεργους και κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες, να μειώσει σταδιακά την ανεργία και να αναζωογονήσει τις τοπικές οικονομίες. Παράλληλα, η ανάπτυξη του τρίτου τομέα της οικονομίας μπορεί να συμβάλει στην κάλυψη των τεράστιων κοινωνικών και περιβαλλοντικών ελλείψεων. Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα διαχείρισης των απορριμμάτων, αλλά και οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα εφαρμογής της κοινωνικής οικονομίας, με ταυτόχρονη εξυπηρέτηση των μελών του συνεταιριστικού σχήματος, αλλά και παραγωγή συλλογικού οφέλους για την τοπική κοινωνία και το περιβάλλον.
Οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες προκύπτουν, επίσης, και από την ανάπτυξη του τομέα των συνεταιριστικών τραπεζών, οι οποίες θα πρέπει να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της κοινωνικής οικονομίας στο πρότυπο της επιτυχημένης Ηθικής Τράπεζας της Ιταλίας και πολλών άλλων συνεταιριστικών τραπεζών. Οι συνεταιριστικές τράπεζες, σε αντίθεση με τις συστημικές, διαθέτουν το μεγαλύτερο μέρος των πόρων τους στην τοπική οικονομία και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Η ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας χρειάζεται εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης (συνεταιριστικές τράπεζες, συνεργασία με οικολογικά funds και crowdfunding-λίγα χρήματα από πολλούς) που θα συμπληρώσουν ήδη υπάρχοντες, αλλά ανεπαρκείς, ευρωπαϊκούς μηχανισμούς και θα καλύψουν το μεγάλο χρηματοδοτικό κενό στην Ελλάδα.
Παρόλα αυτά, πρέπει να γίνουν ακόμα πολλά βήματα. Tα κρισιμότερα ζητήματα για την ανάπτυξη του τρίτου τομέα στη χώρα εκτός από την αναζήτηση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης είναι η θέσπιση σταθερού, υποστηρικτικού πλαισίου για την κοινωνική επιχειρηματικότητα, η ολοκλήρωση του νομικού πλαισίου, ώστε να περιλαμβάνει όλες τις νομικές μορφές, όχι μόνο τις ΚΟΙΝΣΕΠ, η άρση των εμποδίων που ισχύουν στην Ελλάδα (σε αντίθεση με ότι απαιτούν οι αποφάσεις του Ευρωκοινοβούλιου και η ευρωπαϊκή πολιτική) αναφορικά με τη χρηματοδότηση από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, η θέσπιση ευνοϊκών φορολογικών και οικονομικών κινήτρων για τις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις, η δικτύωση από τα κάτω των συνεταιριστικών επιχειρήσεων, η δημιουργία εσωτερικών συμβουλευτικών και ελεγκτικών μηχανισμών.
Η πορεία που ακολουθήσαμε επί δεκαετίες ως χώρα αποδείχθηκε αδιέξοδη. Από την άλλη, οι πολιτικές της τρόικα και των κυβερνητικών σχημάτων από τη στιγμή ένταξης της χώρας στο μηχανισμό στήριξης, δεν είναι μόνο κοινωνικά άδικες, αλλά και αναποτελεσματικές. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να αναπτύξουμε νέες κοινωνικές δομές σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και να ενισχύσουμε τις πρωτοβουλίες «από κάτω». Χρειαζόμαστε νέες μορφές συμμετοχικής, δημοκρατικής διακυβέρνησης και αξιοποίηση των πρωτοβουλιών αυτορρύθμισης.
* Ο Νίκος Χρυσόγελος είναι ευρωβουλευτής των Πράσινων, υποψήφιος ευρωβουλευτής με το κόμμα «Πράσινοι-Αλληλεγγύη, Δημιουργία, Οικολογία»
