Ο ακαδημαϊκός Στάθης Καλύβας στο εξαιρετικό βιβλίο του Καταστροφές και Θρίαμβοι, αναφέρει ότι οι πελατειακές σχέσεις αποτέλεσαν διαρκές χαρακτηριστικό της ελληνικής πολιτικής. Τοποθετεί δε την απαρχή του φαινομένου στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας όταν οι χριστιανοί χωρικοί εξαρτιούνταν από τους τοπικούς χριστιανούς προκρίτους για τις σχέσεις τους με τις οθωμανικές αρχές. Η τάση αυτή, επισημαίνει ο συγγραφέας, σε συνθήκες δημοκρατικής διακυβέρνησης είχε ως αποτέλεσμα τη μεταμόρφωση των τοπικών προκρίτων σε τοπικούς πολιτευτές και την κινητοποίηση τοπικών και συγγενικών δικτύων στη βάση «δοσοληψιών». Η σχέση πολίτη-πελάτη απέναντι στο κρατικό μηχανισμό μας είναι τόσο οικεία και έχει τόσο διαβρώσει την αντίληψή μας, ώστε ακόμη και σήμερα, σχεδόν διακόσια χρόνια από την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού, παίζει ουσιαστικό ρόλο σε αποφάσεις και επιλογές. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, αξιολογούμε θετικά στην επιλογή μηχανικού για την κατασκευή του σπιτιού μας, τις καλές σχέσεις που ισχυρίζεται ότι έχει με την τοπική πολεοδομία ή αρχαιολογία, περισσότερο από τα έργα που έχει να παρουσιάσει.

Λίγο πριν τα Χριστούγεννα, η κυβερνητική πλειοψηφία των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ έδειξε για άλλη μια φορά ότι δεν επιθυμεί να αλλάξει τίποτε. Με ένα τσουνάμι τροπολογιών οι κυβερνητικοί υπουργοί και βουλευτές κατάφεραν να νομιμοποιήσουν «συμβάσεις απευθείας ανάθεσης» εκατομμυρίων ευρώ, κυρίως για δαπάνες του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής. Η κατασπατάληση των κονδυλίων για το προσφυγικό είναι ένα σκάνδαλο από μόνο του, καθώς η τραγική εικόνα που παρουσιάζουν τα κέντρα «υποδοχής» προσφύγων και τα ακριτικά νησιά μας δε δικαιολογούν, με τίποτε, τα δύο δισεκατομμύρια που έλαβε η χώρα σε κοινοτικές ενισχύσεις. Παρόλα αυτά, με την απευθείας ανάθεση ο νομοθέτης επιζητά να διευκολύνει τη δημόσια διοίκηση όταν αποφάσεις θα πρέπει να παρθούν για ζητήματα που προκύπτουν απρόοπτα και είναι δευτερεύουσας οικονομικής σημασίας. Η «πατέντα» της απευθείας ανάθεσης, όμως, στα χέρια του πολιτικάντη εξελίσσεται σε εργαλείο συγκάλυψης πελατειακών σχέσεων, επιβεβαιώνοντας την τριτοκοσμική αντίληψη για τη σχέση πολιτείας και πολιτών που εδώ και διακόσια χρόνια στοιχειώνει την Ελλάδα. Είναι εντελώς διαφορετικό να προκύπτει μια απρόβλεπτη ανάγκη οικονομικής τάξης λίγων χιλιάδων ευρώ, ο νομοθέτης θέτει τις 20000 ως όριο, και άλλο ένα έργο που κοστολογείται εκατομμύρια να «σπάει» σε μικρότερα των είκοσι χιλιάδων, ώστε να ικανοποιηθούν για ακόμη μια φορά οι πελατειακές απαιτήσεις δεξιά και αριστερά και αυτό να νομιμοποιείται με ειδική νομοθετική παρέμβαση. Είναι ιδιαίτερα απαξιωτικό, επίσης, για τον υπουργό οικονομικών της πρώτης φοράς κ. Τσακαλώτο, να επικαλείται δημόσια ως δικαιολογία την ανικανότητα του υπουργείου του να τηρήσει ημερομηνίες σε ευρωπαϊκές οδηγίες, καθώς και το γεγονός ότι όλα αυτά αποτελούν συνήθεις πρακτικές που εφαρμόστηκαν και από άλλες κυβερνήσεις στο παρελθόν.

Ο κ. Καλύβας επισημαίνει στο βιβλίο του ότι η πελατειακή διάρθρωση των σχέσεων πολίτη – κράτους αποτελεί διαρκές χαρακτηριστικό, χωρίς παράλληλα να είναι το μοναδικό, ούτε το κυρίαρχο. Όπως επιχειρηματολογεί, η ιστορία του νεότερου ελληνικού κράτους μπορεί να διαβαστεί ως μια σειρά κύκλων δημιουργίας και καταστροφής. Η καταστροφική διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ σίγουρα δεν είναι το τέλος της ιστορίας. Μπορεί και πρέπει να αντικατασταθεί από ένα κύκλο δημιουργικής διακυβέρνησης. Ο κ. Μητσοτάκης, ο κατά τα φαινόμενα επόμενος πρωθυπουργός, επωμίζεται το βάρος αυτό. Θα του είναι αδύνατο όμως, όσο και αν το επιθυμεί, να νικήσει την πελατειακή αντίληψη στην άσκηση της πολιτικής μόνο με τις δικές του δυνάμεις, καθώς εκεί μέσα κρύβονται και οι βουλευτές που το 2014 σε αντίστοιχες συνθήκες, επί κυβέρνησης Σαμαρά, ψήφισαν 44 τροπολογίες!

Μία από τις τελευταίες αποφάσεις απευθείας ανάθεσης, που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο πριν λίγες ημέρες, αφορά και την προμήθεια εκλογικού υλικού. Αυτό μας κάνει τουλάχιστον να ελπίζουμε.