Σε 450.000 ανέρχονται οι επιστήμονες που εγκατέλειψαν τη χώρα μας την τελευταία οκταετία αναζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας, αξιοπρεπείς αμοιβές και καλή ποιότητα ζωής σε χώρες του εξωτερικού .
Την ίδια στιγμή καταγράφηκε δραματική συρρίκνωση της απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα κατά 1,1 εκατομμύρια θέσεις μεταξύ 2009 και 2013 – εκ των οποίων οι 780 χιλιάδες ήταν μισθωτοί και οι 320 χιλιάδες αυτοαπασχολούμενοι και άμισθοι εργαζόμενοι σε οικογενειακές επιχειρήσεις- γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα η ανεργία να εκτοξευτεί στο ιστορικό υψηλό του 27,8% το 2ο εξάμηνο του 2013.
Τα τελευταία στοιχεία, όπως αναφέρεται στην ανάλυση της έκθεσης της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος για την αγορά εργασίας, δείχνουν μικρή μείωση της ανεργίας στην Ελλάδα, κάτι όμως οφείλεται κατά κύριο λόγο στην κατακόρυφη αύξηση της μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης και των εναλλακτικών μορφών εργασίας που στις περισσότερες περιπτώσεις χαρακτηρίζεται επισφαλής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλο ποσοστό από τους ανέργους που βρήκαν δουλειά απορροφήθηκαν σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του τουρισμού, αλλά και στον αγροτικό τομέα.
Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στην έκθεση, στους παραπάνω δυο τομείς καταγράφηκαν σημάδια ανάκαμψης της επιχειρηματικότητας και εκτιμάται ότι συνεισέφεραν στην αύξηση του αριθμού των εργοδοτών/μικρών επιχειρηματιών κατά 52 χιλιάδες θέσεις την περίοδο 2014-2016. Η εξέλιξη αυτή όπως προσθέτει η έκθεση της τράπεζας μεταφράσθηκε άμεσα και σε τουλάχιστον ισάριθμες νέες θέσεις μισθωτής απασχόλησης και υποδηλώνει το τέλος του κύκλου έντονης συρρίκνωσης της επιχειρηματικότητας, η οποία συνοδεύτηκε από το κλείσιμο του ενός τρίτου, περίπου, των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων της χώρας, κατά την περίοδο 2009-2013. Σημειώνεται επίσης ότι το 87% των νέων θέσεων απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα την τελευταία τριετία (ήτοι 130 χιλιάδες θέσεις) δημιουργήθηκε στους υποκλάδους της παροχής καταλύματος και εστίασης, μεταποίησης και λιανικού και χονδρικού εμπορίου.
Ωστόσο βασική προϋπόθεση για την ανάσχεση του φαινομένου του «brain drain» και τον ουσιαστικό περιορισμό της ανεργίας αποτελεί σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδας για την αγορά εργασίας, η βελτίωση της ποιότητας της απασχόλησης και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Χαρακτηριστικά, όπως αναφέρεται στην ανάλυση της τράπεζας, η μαζική φυγή Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό αποδυναμώνει το μακροχρόνιο αναπτυξιακό δυναμικό της χώρας και η δυνατότητα της οικονομίας να ανοίγει νέες θέσεις στον ιδιωτικό τομέα με αυξανόμενο ρυθμό αποτελεί αναγκαιότητα.
Παράλληλα η τράπεζα επισημαίνει ότι η επιταχυνόμενη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι απαραίτητη προκειμένου να ανακοπεί η περαιτέρω εκροή πολύτιμου ανθρώπινου κεφαλαίου, η οποία αποδυναμώνει τις μελλοντικές προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας. Αυτό θα συμβεί εάν το άνοιγμα νέων θέσεων συνδυαστεί με βελτιούμενη ποιότητα απασχόλησης, όσο η οικονομική ανάκαμψη θα αρχίσει να παγιώνεται.
Αναλυτικά…
Προϋπόθεση η βελτίωση της ποιότητας απασχόλησης για την ανάσχεση της ανεργίας
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ
Μεγάλες διαστάσεις έχει πάρει στην Ελλάδα το φαινόμενο του «brain drain», της φυγής δηλαδή νέων επιστημόνων από τη χώρα τους, προκειμένου να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας και αξιοπρεπείς αμοιβές ενώ η ανεργία εξακολουθεί να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη μελέτη της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδας για την ανάσχεση του φαινομένου θα πρέπει να βελτιωθεί η ποιότητα της απασχόλησης στη χώρα μας και να μην περιορίζεται μόνο στις ευέλικτες μορφές εργασίας.
Σύμφωνα με την έρευνα η απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκε κατά 150 χιλιάδες θέσεις (ή 5,2% σωρευτικά) από τα μέσα του 2014 μέχρι και το 1ο τρίμηνο του 2017, με το μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης της απασχόλησης να ανέρχεται στο υγιές 1,5%, σε μια περίοδο που το ΑΕΠ παρέμεινε σχεδόν στάσιμο.
Το ποσοστό ανεργίας έχει υποχωρήσει κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες, στο 21,7% τον Απρίλιο του 2017 (χαμηλό πενταετίας), παραμένοντας, ωστόσο, υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της ευρωζώνης.
Αναμφισβήτητα, η βελτίωση αυτή ξεκινά από πολύ χαμηλή αφετηρία, μετά την πολυετή συρρίκνωση. Είναι εύλογες οι επισημάνσεις που γίνονται, συχνά, αναφορικά με την ποιότητα τμήματος των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται, δεδομένου του σημαντικού ρόλου των ευέλικτων μορφών απασχόλησης με σχετικά μικρό αριθμό εβδομαδιαίων ωρών εργασίας, και συχνά επισφαλή χαρακτηριστικά.
Σε 450.000 Έλληνες πήγαν στο εξωτερικό για εργασία
Ωστόσο, δεδομένου του πολύ υψηλού ποσοστού ανεργίας και της φυγής τουλάχιστον 450 χιλιάδων Ελλήνων προς το εξωτερικό την τελευταία οκταετία – γεγονός που αποδυναμώνει το μακροχρόνιο αναπτυξιακό δυναμικό – η δυνατότητα της οικονομίας να ανοίγει νέες θέσεις στον ιδιωτικό τομέα με αυξανόμενο ρυθμό αποτελεί αναγκαιότητα στο αρχικό στάδιο σταθεροποίησης και ανάκαμψης της οικονομίας.
Δεδομένου, μάλιστα, και του ασθενούς πλέγματος κοινωνικής προστασίας όπως και των δημοσιονομικών περιορισμών, η παραπάνω εξέλιξη αποτελεί και κοινωνική αναγκαιότητα, προκειμένου να εξασφαλιστεί μία αναγκαία ροή εισοδήματος προς ένα σημαντικό αριθμό νοικοκυριών.
Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αλλά με βελτιούμενη ποιότητα απασχόλησης θα μπορέσει να ανακόψει την εκροή πολύτιμου ανθρώπινου κεφαλαίου από τη χώρα.
Παράλληλα, η επιταχυνόμενη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι απαραίτητη προκειμένου να ανακοπεί η περαιτέρω εκροή πολύτιμου ανθρώπινου κεφαλαίου, η οποία αποδυναμώνει τις μελλοντικές προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας. Αυτό θα συμβεί όπως αναφέρεται στην έρευνα, εάν το άνοιγμα νέων θέσεων συνδυαστεί με βελτιούμενη ποιότητα απασχόλησης, όσο η οικονομική ανάκαμψη θα αρχίσει να παγιώνεται.
Μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης οι μισές νέες θέσεις την τελευταία τριετία
Η αυξημένη κινητικότητα της εργασίας μέσω των ευέλικτων μορφών απασχόλησης συνεισέφερε σημαντικά στις αυξημένες επιδόσεις της συγκριμένης αγοράς. Οι ευέλικτες μορφές εργασίας (μερική απασχόληση αλλά και συμβάσεις ορισμένου χρόνου) αποτέλεσαν ένα ακόμη χαρακτηριστικό της επώδυνης προσαρμογής, με το ήμισυ, περίπου, των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν την τελευταία τριετία να είναι μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης (ήτοι 68 χιλιάδες θέσεις από σύνολο 150 χιλιάδων).
Το μερίδιο της μερικής απασχόλησης στο σύνολο της απασχόλησης αυξήθηκε στο 10,4% το 2016 από 7,4% το 2013, και συνεχίζει να υπολείπεται σε σύγκριση με χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία, όπου τα αντίστοιχα ποσοστά ανέρχονται σε 12,2% και 15%, αντίστοιχα.
Πολλές επιχειρήσεις, ειδικά σε τομείς που απαιτούν χαμηλή εξειδίκευση, και κυρίως μικρομεσαίες, προσέφυγαν σε ευέλικτες μορφές εργασίας προκειμένου, μεταξύ άλλων, να αντιμετωπίσουν την αβεβαιότητα αναφορικά με την πορεία των εργασιών τους, καθώς και την έντονη εποχικότητα της ζήτησης σε ορισμένους κλάδους.
Ένας περιορισμένος αριθμός περισσότερο ανταγωνιστικών κλάδων και επιχειρήσεων, με υγιείς οικονομικές επιδόσεις, πρωταγωνίστησαν στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης.
Συγκεκριμένα, το 87% των νέων θέσεων απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα την τελευταία τριετία (ήτοι 130 χιλιάδες θέσεις) δημιουργήθηκε στους υποκλάδους:
Παροχής καταλύματος και εστίασης
Μεταποίησης,
Λιανικό και χονδρικό εμπόριο
Οι παραπάνω κλάδοι, εκτός από την έντονη αναδιάρθρωση των περασμένων ετών, χαρακτηρίζονται και από συγκριτικά υψηλή άμεση ή έμμεση εξωστρέφεια, μέσω εξαγωγών ή/και συσχέτισης με την πορεία του τουρισμού.
Μεγάλη η συνεισφορά του τουρισμού στην αύξηση της απασχόλησης
Παράλληλα, πρώιμα σημάδια ανάκαμψης της επιχειρηματικότητας, κυρίως σε τομείς υπηρεσιών και ειδικά σχετιζόμενων με τον τουρισμό, αλλά και στον αγροτικό τομέα, εκτιμάται ότι συνεισέφεραν στην αύξηση του αριθμού των εργοδοτών/μικρών επιχειρηματιών κατά 52 χιλιάδες θέσεις την περίοδο 2014-2016.
Η εξέλιξη αυτή μεταφράσθηκε άμεσα και σε τουλάχιστον ισάριθμες νέες θέσεις μισθωτής απασχόλησης και υποδηλώνει το τέλος του κύκλου έντονης συρρίκνωσης της επιχειρηματικότητας, η οποία συνοδεύτηκε από το κλείσιμο του ενός τρίτου, περίπου, των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων της χώρας, κατά την περίοδο 2009-2013.
Η συρρίκνωση των ελευθέρων επαγγελμάτων
Αξιοσημείωτη είναι η συρρίκνωση του αριθμού των ελεύθερων επαγγελματιών και των άμισθων βοηθών σε οικογενειακές επιχειρήσεις την τελευταία διετία, που συνδέεται, μεταξύ άλλων, με αλλαγές στο φορολογικό και ασφαλιστικό πλαίσιο, αλλά και την πίεση που ασκούν οι ηλεκτρονικές πληρωμές στη δραστηριότητα και τη φορολογική συμμόρφωση των συγκεκριμένων κατηγοριών.
Εκτιμήσεις για την πορεία της απασχόλησης 2017-2019
Σύμφωνα με τις εμπειρικές εκτιμήσεις της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της ΕΤΕ, στο βασικό σενάριο όπου οι παραγωγικές επενδύσεις προβλέπεται να αυξάνονται κατά 8,5%, ετησίως, την περίοδο 2017-2019, – συμβαδίζοντας με ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ ύψους 2%, ετησίως, την ίδια περίοδο – θα δημιουργηθούν 230 χιλιάδες νέες θέσεις απασχόλησης έως τα τέλη του 2019, οδηγώντας το ποσοστό ανεργίας χαμηλότερα του 18,5% από 21,7% σήμερα.
Σε ένα δυσμενέστερο σενάριο, όπου ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης των επενδύσεων περιορίζεται στο 3%, και συμβαδίζει με ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ ύψους 1%, ετησίως, η αύξηση της απασχόλησης θα είναι κατά 70 χιλιάδες θέσεις χαμηλότερη στην τριετία 2017-2019, με το ποσοστό ανεργίας να παραμένει υψηλότερο του 20% το 2019.
