Το έργο «Γύπας»2 (www.gypas.org) αποσκοπεί στην ενίσχυση του πληθυσμού του Όρνιου στην Κύπρο με πουλιά από την Κρήτη. Στα πλαίσια του έργου έχουν αποσταλεί συνολικά 25 Όρνια στην Κύπρο (συμπεριλαμβανομένων και αυτών που σταλθήκαν σήμερα), τα οποία θα ενισχύσουν τον τοπικό πληθυσμό που κινδυνεύει άμεσα με εξαφάνιση, καθώς ο αριθμός των εναπομεινάντων πτηνών έχει μειωθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες, με αποτέλεσμα σήμερα να απομένουν μόνο 10 Όρνια σε ολόκληρη την Κύπρο3.
Η προστασία του πτηνού αυτού είναι πολύ σημαντική για το περιβάλλον της Κύπρου, καθώς το Όρνιο επιτελεί το ρόλο του καθαριστή της υπαίθρου από τα διάφορα νεκρά ζώα, βοηθώντας στη διατήρηση υγειών οικοσυστημάτων και απαλλάσσοντας τους κτηνοτρόφους από το κόστος αποτέφρωσης των ζώων, ενώ εκτός από το άμεσο οικονομικό όφελος, η διατήρηση του Όρνιου επιφέρει και διάφορα έμμεσα οφέλη, όπως η προώθηση του οικοτουρισμού, η παρατήρηση πουλιών και η περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Πέρα από την εξαγωγή πουλιών από την Κρήτη, το έργο «Γύπας» στοχεύει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, έτσι ώστε να βοηθήσει στην προστασία του μεγαλύτερου πτηνού της Κύπρου, ενώ παράλληλα γίνονται στο νησί διάφορα έργα υποδομής που θα βοηθήσουν στην προστασία του, όπως η δημιουργία κλωβών για τον εγκλιματισμό των πουλιών και ταϊστρών για την τροφοδοσία τους.
Έργα υποδομής για τη στήριξη του υπάρχοντος πληθυσμού της Κρήτης γίνονται και στο Δήμο Γόρτυνας, στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος. Κλωβός φιλοξενίας και εγκλιματισμού γυπών, ειδική θέση τροφοδοσίας, καθώς και παρατηρητήριο κατασκευάζονται από το Δήμο Γόρτυνας στην περιοχή Αμπελάκια στο Ρούβα και τα έργα αναμένεται να ολοκληρωθούν έως τα τέλη του 2013.
Παράλληλα, το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ), εκτός από την επιστημονική επίβλεψη της εξαγωγής των πτηνών στην Κύπρο (παρακολούθηση πληθυσμού/αποικιών4, γενετικές αναλύσεις, οικολογία, σημάνσεις, ταυτοποιήσεις φύλου και γενετικής συγγένειας, τροφοδοσία ταϊστρών, πρώτες βοήθειες κ.ά.) πραγματοποιεί εκπαιδευτικές ενημερώσεις σε όλα τα σχολεία του Δήμου Γόρτυνας, τόσο για το έργο όσο και για τη σπουδαιότητα των πτηνών αυτών στο φυσικό περιβάλλον της Κρήτης. Επιπλέον έχει εκδώσει ενημερωτικό και εκπαιδευτικό υλικό για το έργο «Γύπας» και το είδος.
Η μεταφορά των πουλιών στην Κύπρο έγινε με την ευγενική χορηγία των Κυπριακών Αερογραμμών.
Στην προσπάθεια αυτή συμμετέχουν εθελοντικά και ο Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής «ANIMA» και ο Σύλλογος Περίθαλψης και Προστασίας Άγριων Ζώων «Αλκυόνη», που σήκωσαν το βάρος της περίθαλψης, αποκατάστασης και φιλοξενίας των Όρνιων της Κρήτης, οι οποίοι εντοπίστηκαν εξαντλημένοι ή δηλητηριασμένοι κατά τη διάρκεια του πεντάμηνου Ιούνιος-Οκτώβριος 2013 στην Κρήτη.
Σημαντική ήταν επίσης η ανταπόκριση και βοήθεια όλων των εθελοντών αλλά και απλών πολιτών του νησιού, που εντόπισαν, ενημέρωσαν ή/και παρέδωσαν άμεσα τα πουλιά στο ΜΦΙΚ για την παροχή πρώτων βοηθειών.
1. Ο Γύπας ο Πυρόχρους (όπως ονομάζεται στην Κύπρο, ή Όρνιο, ή σκάρα, ή καναβός στην Κρήτη / Gyps fulvus), είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος πουλί της Κύπρου, με φτέρωμα ανοικτό καφέ και μαύρα άκρα φτερούγας και ουράς, ενώ το κεφάλι και λαιμός του είναι καλυμμένα με λευκό χνούδι. Έχει μήκος 1-1,1 μέτρα, άνοιγμα φτερούγων 2,3-2,8 μέτρα και βάρος 4,5-15 κιλά.
2. Το έργο «Γύπας» (www.gypas.org ή/και http://www.nhmc.uoc.gr/el/museum/programs/reinforcement-of-the-Cypriot-population-of-Griffon-Vultures), συγχρηματοδοτείται κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από Εθνικούς Πόρους της Ελλάδας και της Κύπρου στο πλαίσιο του Προγράμματος Διασυνοριακής Συνεργασίας «Ελλάδα-Κύπρος 2007-2013». Εταίροι του έργου στην Κύπρο είναι η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας (Ταμείο Θήρας) του υπουργείου Εσωτερικών Κύπρου, το Τμήμα Δασών του υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Κύπρου, ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου (BirdLife Cyprus), ενώ στην Κρήτη το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και ο Δήμος Γόρτυνας.
3. Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, ο Γύπας ο Πυρόχρους αποτελούσε κοινό είδος της κυπριακής ορνιθοπανίδας και είχε μεγάλο πληθυσμό. Ωστόσο, ο πληθυσμός του είδους άρχισε να μειώνεται από το 1950, κυρίως λόγω της εντατικοποίησης της γεωργίας και κτηνοτροφίας. Σήμερα αριθμεί γύρω στα 10 ενήλικα άτομα. Με βάση το σημερινό πληθυσμό του, χωρίς καθοριστικά μέτρα προστασίας και ενίσχυσης του πληθυσμού του, ο Γύπας ο Πυρόχρους είναι καταδικασμένος σε αφανισμό στην Κύπρο.
4. Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες που διεξάγει το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, ο πληθυσμός του Όρνιου στην Κρήτη έχει αυξηθεί τα τελευταία πέντε χρόνια, φθάνοντας ήδη τα 230-250 ζευγάρια (περίπου 680 άτομα). Τα στοιχεία των παρακολουθήσεων είναι υπό επεξεργασία αυτή τη στιγμή και μέχρι τέλος του 2013 θα πραγματοποιηθεί αναλυτική αναφορά για την κατάσταση του είδους στο νησί.
