Απόψεις για τον θεσμό του Συμπαραστάτη του Πολίτη και του Επιχειρηματία

Ο πρώτος θεσμός, για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών, ήταν του «Συνηγόρου του Πολίτη» και προήλθε από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης το 1975 μετά, από συνάντηση της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων της Συνέλευσης με τους Κοινοβουλευτικούς Επιτρόπους της Ε.Ε.

 

Ο δεύτερος θεσμός, για την προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών επεκτάθηκε σε επίπεδο Δήμων και Περιφέρειας, με τον «Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης» προήλθε από το Συμβούλιο της Ευρώπης στο Κογκρέσο, Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών το 1999 για τον ρόλο των Τοπικών και Περιφερειακών Διαμεσολαβητών/Συνηγόρων του Πολίτη.

 

Παρά την αόριστη διατύπωση για την επιλογή «προσώπου εγνωσμένου κύρους και εμπειρίας, ως συμπαραστάτης του δημότη και της επιχείρησης», προτείνονται βασικά ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως η ανεξαρτησία, η αμεροληψία και η επάρκεια. Γι’ αυτό, το επιλεγόμενο πρόσωπο δεν πρέπει να δέχεται επιρροές ή να υπόκειται σε πιέσεις από τα όργανα των τοπικών αρχών. Συνιστάται να αποφεύγεται ο διορισμός πολιτικών, να εξετάζονται στενά οι υποψήφιοι, προκειμένου να αποκλεισθούν αυτοί που μπορεί να έχουν διασυνδέσεις με την τοπική αρχή (συμφέροντα συνδεόμενα με το επάγγελμα ή τις αρμοδιότητές τους, πολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα, κ.λπ.) και να διασφαλίζεται ότι η εκπαίδευση και οι ιδιότητες των υποψηφίων είναι σχετικές με τις αρμοδιότητες του Συμπαραστάτη, ο οποίος θα πρέπει να έχει επαρκή γνώση της λειτουργίας και των κανόνων της Διοίκησης.

 

Η πρόσβαση στον Συμπαραστάτη πρέπει να είναι ανοικτή για κάθε δημότη ή επιχείρηση που θεωρεί ότι έχει υποστεί κάθε είδους βλάβη, λόγω μιας πράξης ή συμπεριφοράς της τοπικής διοικητικής αρχής. Το γραφείο θα πρέπει να είναι ανοικτό κάθε εργάσιμη μέρα και ο Συμπαραστάτης να είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, ιδιαίτερα την πρώτη περίοδο για να οργανωθεί και να λειτουργήσει ο θεσμός. Όσο αφορά την οργάνωση του γραφείου. Συνιστάται η πρόβλεψη για τηλέφωνο και ηλεκτρονικά μέσα, ώστε η επικοινωνία μεταξύ Συμπαραστάτη και πολιτών να είναι συνεχής. Οι αιτούντες πρέπει να ενημερώνονται μέσα σε 30 μέρες για τις εξελίξεις και το τελικό αποτέλεσμα. Όταν η αναληφθείσα δράση αποσκοπεί σε έναν συμβιβασμό, πρέπει να αναζητάται η πρότερη συγκατάθεση του αιτούντος.

 

Νεότερη ευρωπαϊκή σύσταση για ίδρυση και λειτουργία του θεσμού στις 4.10.2013, με ένα νέο ψήφισμα που τιτλοφορείται «Ενισχύοντας τον θεσμό του Συνηγόρου στην Ευρώπη», η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης απευθύνεται στα κράτη, ζητώντας να λάβουν μέτρα για την ενδυνάμωση των ανεξάρτητων διαμεσολαβητών μεταξύ πολιτών και διοίκησης, ακολουθώντας όλες τις προηγούμενες ευρωπαϊκές συστάσεις. Το Ψήφισμα 1959/2013, έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, καθώς προβλέπεται στον «Καλλικράτη» η λειτουργία Συμπαραστατών του Δημότη και της Επιχείρησης σε Δήμους (άνω των 20.000 κατοίκων) αλλά και στις Περιφέρειες. Παρ’ όλα αυτά έχει μείνει κενό γράμμα στη συντριπτική πλειοψηφία των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως και στο Ρέθυμνο.

 

Τα κύρια καθήκοντα του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης είναι:

 

α) Η επίλυση των διαφορών των πολιτών κι επιχειρήσεων με τις δημοτικές υπηρεσίες εξωδικαστικά. Οι διαμεσολαβητικές αρμοδιότητες του Συμπαραστάτη θα πρέπει να βρίσκουν ανταπόκριση στο σύνολο των υπηρεσιών του Δήμου, στη Δημοτική Αρχή, καθώς και στη Δημοτική Αντιπολίτευση για να προχωρήσει ο θεσμός. Η διαμόρφωση μιας κουλτούρας εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών και σεβασμού της διαμεσολάβησης προϋποθέτει συνεννόηση, ειλικρινή διάλογο και σύγκλιση στον στόχο.

 

β) Θεμελιώδεις αρχές για τη λειτουργία του θεσμού: ανεξαρτησία, ίση μεταχείριση, διαφάνεια, αποτελεσματικότητα, εχεμύθεια, ταχεία εξυπηρέτηση, επαρκής γνώση του κανονιστικού πλαισίου και των προβλημάτων. Η ακολουθία συγκεκριμένων διαδικασιών που γίνονται ορατές για τους πολίτες και τις δημοτικές υπηρεσίες αναβαθμίζουν τον θεσμό του Συμπαραστάτη, ενώ ο δημότης εμπεδώνει την πεποίθηση ότι κάθε υπόθεση θα τύχει της κατάλληλης φροντίδας κι επιμέλειας. Αυτό επιτυγχάνεται με ευέλικτες, διαφανείς και αποτελεσματικές διαδικασίες.

 

γ) Η αποφόρτιση των νομικών υπηρεσιών των Δήμων από το πλήθος των εκκρεμών δικογραφιών, θα συμβάλλει και στην αποτροπή της διάνοιξης νέων δικών σε βάρος του δημότη, του Δήμου και της δικαιοσύνης. Η συνεργασία των δημοτικών οργάνων που συμμετέχουν στην εξωδικαστική επίλυση είναι αναγκαία, όπως είναι οι Οικονομικές Επιτροπές, οι Νομικές Υπηρεσίες των Δήμων και τα Δημοτικά Συμβούλια.

 

δ) Η υποβολή Ετήσιας Έκθεσης του Συμπαραστάτη στο Δημοτικό Συμβούλιο και η παρουσίασή της, αποτελεί υποχρέωση λογοδοσίας του δημοτικού διαμεσολαβητή στο ανώτατο αποφασιστικό όργανο του Δήμου, καθώς οι διαμεσολαβήσεις αφορούν τις υπηρεσίες του Δήμου κι όχι τα αιρετά όργανα διοίκησης, ενώ οι Ειδικές Προτάσεις απευθύνονται στον δήμαρχο και απλώς κοινοποιούνται στο Δημοτικό Συμβούλιο.

 

ε) Ο Συμπαραστάτης ανάλογα με τον Δήμο, πρέπει να εφαρμόσει την προσωπική του στρατηγική για να εκμεταλλευτεί κάθε γνώση και πόρο που διαθέτει, σε συνεργασία με την εκάστοτε δημοτική διοίκηση για να φέρνει εις πέρας την κάθε αποστολή. Επιπλέον μέσω του Δικτύου Συμπαραστατών που ιδρύθηκε στα τέλη του 2012, σύμφωνα με ευρωπαϊκή σύσταση, δίνεται η δυνατότητα να ανταλλάσσονται συχνά απόψεις και πληροφορίες για τις διοικητικές και διαμεσολαβητικές πρακτικές που ακολουθούνται πανελληνίως. Υπάρχει σημαντική ποικιλομορφία ως προς τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η δημοτική διαμεσολάβηση, και συχνά είναι ανάλογη με την επαγγελματική ή και διοικητική προϋπηρεσία κάθε Συμπαραστάτη. Άλλες φορές απαιτείται προφορική παρέμβαση, ενώ άλλες φορές επιβάλλεται αλληλογραφία και μεγαλύτερος βαθμός τυποποίησης.

 

στ) Υπάρχουν καταγγελίες που μπορούν να αφορούν άλλες υπηρεσίες εκτός Δήμου. Για παράδειγμα σε περιπτώσεις καταγγελιών υγειονομικού ενδιαφέροντος, όπου εκτός από τις δημοτικές υπηρεσίες και την Ελληνική Αστυνομία, αρμοδιότητες ασκούνται και από το Υγειονομικό της Περιφέρειας. Σε αυτές τις περιπτώσεις καλύτερα είναι να συντάσσεται ένα έγγραφο, το οποίο θα μεταβιβάζει το αίτημα του Δημότη στην αντίστοιχη υπηρεσία. Σε άλλη περίπτωση παραπέμπει το θέμα στο Συνήγορο του Πολίτη.

 

Για την ανεξαρτησία του θεσμού ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης πρέπει να διατηρεί την ουδετερότητά του, ακόμη κι αν το περιεχόμενο της Ετήσιας Έκθεσης γίνει αντικείμενο κριτικής και αντιπαράθεσης εκ μέρους της αντιπολίτευσης ή της πλειοψηφίας. Ο Συμπαραστάτης δεν μεροληπτεί. Σκοπός του είναι η καταπολέμηση της κακοδιοίκησης εκφράζοντας, εάν είναι δυνατόν, το σύνολο του Δημοτικού Συμβουλίου.