Από την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας

Ήταν σαν σήμερα 23 προς 24 Ιουλίου του 1974, όταν το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967, κατέρρευσε κάτω από το βάρος της τραγωδίας της Κύπρου, που το ίδιο προκάλεσε με το πραξικόπημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και η επακόλουθη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο που δεν μπορούσε να κάνει πλέον τίποτα για να τη σταματήσει, η παράδοση της εξουσίας σε πολιτική κυβέρνηση ήταν θέμα λίγων ωρών υπό το βάρος αυτής της κατάστασης, στο επετειακό αυτό αφιέρωμα θα παρακολουθήσουμε όσο πιο αναλυτικά γίνεται τα γεγονότα που συνέβησαν το καλοκαίρι του 1974 και το ξεκίνημα μιας νέας εποχής για την Ελλάδα που όλοι γνωρίζουμε ως Μεταπολίτευση.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου και η αιματηρή καταστολή της, προκάλεσαν μια σειρά γεγονότων που είχαν σαν αποτέλεσμα το ξαφνικό τέλος των προσπαθειών του Γεωργίου Παπαδόπουλου για φιλελευθεροποίηση της Χούντας. Στις 25 Νοεμβρίου 1973 ο ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης, χρησιμοποίησε την εξέγερση ως πρόφαση για να αποκαταστήσει τη δημόσια τάξη, και οργάνωσε πραξικόπημα με το οποίο ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο και την κυβέρνηση του Σπύρου Μαρκεζίνη που ορκίστηκε ένα μήνα πριν στις 8 Οκτωβρίου.

Επιβάλετε στρατιωτικός νόμος και η νέα χούντα διορίζει τον στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον οικονομολόγο Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο ως πρωθυπουργό, αλλά ο Ιωαννίδης παρέμεινε ο ισχυρός στο παρασκήνιο. Το νέο καθεστώς κατηγόρησε την φατρία του Παπαδόπουλου ότι παρέκκλινε από τις «Αρχές της Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου» και διακήρυξε ότι έσωσε την «Επανάσταση» από τον Παπαδόπουλο.

Την ημέρα του κινήματος συγκεντρώθηκαν τεθωρακισμένα σε κεντρικά σημεία στις πόλεις, ενώ το ραδιόφωνο έπαιζε τα κλασικά στρατιωτικά εμβατήρια, ανακοινώθηκε ταυτόχρονα και η απαγόρευση της κυκλοφορίας, καθώς επίσης και ότι ο στρατός έπαιρνε και πάλι τα ηνία της εξουσίας προκειμένου «να σωθούν οι αρχές της Επανάστασης».

Στις 26 Νοεμβρίου ο Ανδρουτσόπουλος ανακοίνωσε την κατάργηση του ΑΣΔΥ, το Συνταγματικό Δικαστήριο και τις Περιφερειακές Διοικήσεις και την διεξαγωγή εκλογών όταν η χώρα θα ήταν έτοιμη. Τον Δεκέμβριο ψηφίζετε νέο Σύνταγμα το οποίο προέβλεπε την μείωση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Η χούντα του Ιωαννίδη ήταν πολύ πιο σκληρή από εκείνη του Παπαδόπουλου, καθώς οι αμνηστευμένοι πολιτικοί εξορίστηκαν και πάλι μαζί με αριστερούς πολίτες και ανθρώπους της τέχνης και των γραμμάτων. Εξήγγειλε πως ήταν με το λαό και τον αγρότη, και ότι ήταν υπέρ των ελληνοχριστιανικών αρχών.

Ο Ιωαννίδης προτιμούσε να βρίσκεται στο παρασκήνιο και δεν είχε οποιαδήποτε επίσημη θέση στη χούντα, ενώ πάντοτε απέφευγε την περιττή δημοσιότητα. Ήταν ο de facto ηγέτης ενός καθεστώτος μαριονετών που ταυτόχρονα ετοίμαζε την ανατροπή του Προέδρου της Κύπρου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Η αμοιβαία δυσπιστία που υπήρχε μεταξύ Μακαρίου και Χούντας από το 1967, το 1974 είχε φτάσει σε οριακό σημείο. Η Εθνική Φρουρά που ελεγχόταν από την Αθήνα αποτελούσε «Δαμόκλειο σπάθη» για τον Μακάριο με τον Ιωαννίδη να επιτείνει το πρόβλημα. Το Εφεδρικό Σώμα του Μακαρίου και οι ένοπλοι οπαδοί του δεν μπορούν να αντισταθούν σε ενδεχόμενο πραξικόπημα πάρα τα μέτρα που λαμβάνουν. Ο μόνος τρόπος που φάνταζε σωστός είναι η ουσιαστική διάλυση της Εθνικής Φρουράς, και η απομάκρυνση των Ελλήνων αξιωματικών από την Κύπρο.

Στις 2 Ιουλίου 1974 ο Μακάριος, με επιστολή του ζητά από τον Στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη στην Αθήνα, την αποχώρηση των Ελλήνων αξιωματικών από την Κύπρο. Στις 7 Ιουλίου αποφασίζεται η απόλυση δύο κλάσεων της Εθνικής Φρουράς στις 20 του ίδιου μήνα. Η ενεργή δύναμη με αυτόν τον τρόπο θα έπεφτε από τους 11.000 άνδρες σε μόλις 4.500. Θα ήταν αδύνατη η επάνδρωση των φυλακίων, ακόμη και η συμπλήρωση των στοιχείων στις μοίρες πυροβολικού, στα βαρέα όπλα του πεζικού, ενώ τα άρματα μάχης δεν θα είχαν συμπληρωμένα πληρώματα. Για την αποφυγή οποιασδήποτε εκτροπής, όλα τα στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς και οι Ελλαδίτες αξιωματικοί παρακολουθούνταν νυχθημερόν.

Η εξουδετέρωση της Εθνικής Φρουράς αδυνάτιζε επικίνδυνα την άμυνα της Κύπρου και μέχρι να οργανωθεί πάλι ένα παρόμοιο σώμα θα έπρεπε να παρέλθει ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Στις 8:15 το πρωί της 15ης Ιουλίου, όταν η επιτήρηση των στρατοπέδων έχει σταματήσει λόγω προχωρημένης ώρας εκδηλώνεται το πραξικόπημα για την ανατροπή του Μακαρίου. Ο Μακάριος μόλις που πρόλαβε και σώθηκε καταφεύγοντας σε μονή του βουνού Τρόοδος, και από εκεί το απόγευμα της ίδιας ημέρας έφθασε στην Πάφο απ’ όπου και έκανε την ανακοίνωση μέσω ραδιοφώνου: «Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν», διαψεύδοντας έτσι κατά τον αποκαλυπτικότερο τρόπο τον ραδιοσταθμό Κύπρου που τον παρουσίαζε ως νεκρό. Η χούντα διόρισε ως πρόεδρο της Κύπρου το Νίκο Σαμψών. Η αντίστροφη μέτρηση για την εισβολή των Τούρκων είχε ξεκινήσει.

Τα ξημερώματα της 20ης Ιουλίου άρχισε η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Χρησιμοποιώντας μεγάλες ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις και όλες τις επίλεκτες μονάδες καταδρομών που διέθεταν, οι Τούρκοι επιτέθηκαν στην Κύπρο. Η πρώτη ενέργεια ήταν ο άγριος βομβαρδισμός των περιοχών της Λευκωσίας και της Κυρήνειας. Η τουρκική αεροπορία, πραγματοποιώντας συνεχείς επιδρομές, βομβάρδιζε ανηλεώς την περιοχή της Λευκωσίας και ορισμένα σημεία στα βόρεια της Κύπρου, όπου βρίσκονταν ελληνοκυπριακές στρατιωτικές δυνάμεις. Το τουρκικό ναυτικό βομβάρδιζε συνεχώς τη περιοχή της Κυρήνειας για να διευκολυνθεί η απόβαση τουρκικών στρατευμάτων και η δημιουργία προγεφυρώματος. Τα πολεμικά πλοία που χρησιμοποιήθηκαν για την απόβαση και τη στρατηγική υποστήριξη του εγχειρήματος, είχαν ποντίσει αρκετή ώρα πριν ξημερώσει η 20η Ιουλίου και αρχίσει η επίθεση, σε απόσταση τρία με πέντε μίλια ανοιχτά της Κυρήνειας. Οι δυνάμεις που είχαν την ευθύνη για την άμυνα της Κύπρου είχαν εντοπίσει τον τουρκικό στόλο, αλλά αδιαφόρησαν νομίζοντας ότι οι Τούρκοι «μπλοφάρουν».

Η τουρκική αεροπορία άρχισε να μεταφέρει στρατεύματα στον τουρκοκυπριακό θύλακα Λευκωσίας – Αγύρτας. Επίλεκτες τουρκικές μονάδες καταδρομών έφθαναν με ελικόπτερα στην τουρκοκυπριακή περιοχή. Συγχρόνως ακολούθησε ρίψη αλεξιπτωτιστών στην ίδια περιοχή. Το πρωί της ίδιας μέρας άρχισε η απόβαση πεζοναυτών και άλλων τουρκικών μονάδων στην περιοχή Εξαμίλι, δυτικά της Κυρήνειας. Η εισβολή στην Κύπρο αποτέλεσε παράβαση του καταστατικού χάρτη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και της Συνθήκης Εγγυήσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι γνωστή με την ονομασία Αττίλας Ι στη συνέχεια επήλθε κατάπαυση πυρός. Η Χούντα, που είχε την ευθύνη για την προάσπιση του νησιού, δεν αντέδρασε όπως θα έπρεπε, παραπλανημένη από τις διαβεβαιώσεις των Αμερικανών με αποτέλεσμα στην κατάληψη του 4% των εδαφών του νησιού.

Στις 24 Ιουλίου 1974, αδυνατώντας το δικτατορικό καθεστώς να χειριστεί τα εξ υπαιτιότητάς του γεγονότα της Κύπρου, (απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου, το πραξικόπημα της Κύπρου και τον Αττίλα Ι), ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, προσκάλεσε από το εξωτερικό τον Κ. Καραμανλή για να αναλάβει την διακυβέρνηση της χώρας σχηματίζοντας Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Τα ξημερώματα της 24ης Ιουλίου κατέφθασε στην Αθήνα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με το αεροπλάνο της γαλλικής Προεδρίας, το οποίο έθεσε στη διάθεση του ο Γάλλος πρόεδρος Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εσταίν. Το βόρειο τμήμα της Κύπρου (36,4% του εδάφους της) που μέχρι σήμερα βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή, καταλήφθηκε με τον Αττίλα ΙΙ ο οποίος ξεκίνησε στις 14 Αυγούστου του 1974, δηλαδή 20 ημέρες μετά, αφότου είχε αναλάβει η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και που ολοκληρώθηκε πέντε ημέρες αργότερα.

Οι πραξικοπηματίες αφού τιμήθηκαν προαχθέντες όπως π.χ. ο Δ. Ιωαννίδης που προήχθη σε υποστράτηγο, από τον υπουργό Ε. Αβέρωφ, αργότερα συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη για τη δράση τους στην Εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Η ένοπλη κατάληψη της εξουσίας στις 21 Απριλίου και η περίοδος μέχρι και τις 24 Ιουλίου 1974 χαρακτηρίστηκε «στιγμιαίο αδίκημα». Επίσης δεν ασκήθηκε δίωξη για την απόπειρα κατά της ζωής του Μακαρίου και το πραξικόπημα που ακολούθησε στην Κύπρο, με συμμετοχή Ελλήνων αξιωματικών που οδήγησαν τη χώρα σε κίνδυνο πολέμου, αλλά ούτε και ανοίχθηκε μέχρι σήμερα ο περιβόητος «Φάκελος της Κύπρου», παρά τις πολιτικές βαρύγδουπες και πομπώδεις υποσχέσεις που δόθηκαν στον ελληνικό λαό.

Ελληνικοί πόλεμοι 20ος αιώνας εκδ. Πόλεμος και Ιστορία