Είναι ένα ντοκουμέντο που έχει διασωθεί στο αρχείο του αείμνηστου φίλου Μανού Αστρινού και έχει δημοσιευθεί στο βιβλίο με τίτλο «Εν Ρεθύμνω» της Κυρίας Μαρίας Τσιριμονάκη. Φυσικά, ένα τέτοιο άρμα δείχνει μια προχωρημένη οργάνωση, πράγμα που προϋποθέτει πείρα, εκτός από μεράκι.
Πότε, λοιπόν, άρχισαν οι καρναβαλικές παρελάσεις αρμάτων στο Ρέθυμνο; Τυχαίνει να έχω υπόψη μου μια λεπτομερή περιγραφή της παρέλασης του 1901, δημοσιευμένη στη χανιώτικη εφημερίδα «Πατρίς» (φ. 15 Φεβρ. 1901, σ. 3). Έχει τίτλο «Αι Απόκρεω εν Ρεθύμνω» και το ρεπορτάζ υπογράφει ο εδώ ανταποκριτής με το ψευδώνυμο «Ρεθεμνιώτης». Από την περιγραφή φαίνεται ότι το Ρέθυμνο υπήρξε ανέκαθεν πρωτοπόρο στις καρναβαλικές εκδηλώσεις. Ας δούμε το σχετικό απόσπασμα που δείχνει αυτή την πρωτοπορία:
[…] Εις κανέν άλλο της Κρήτης μέρος δεν εορτάσθησαν ως παρ’ ημίν τα καρναβάλια… Την έναρξιν της παρελάσεως όρισε το Κομιτάτον [= η επί τούτου οργανωτική ομάδα] από της 3ης μεταμεσημβρινής ώρας. Όμως πολύ ενωρίτερον είχε κατακλυσθεί η οδός Τσάρου υπό του πλήθους. Τα παράθυρα και οι εξώσται εκάμπτοντο-αλλά και εκαμάρωνον-υπό το επίχαρι βάρος όπερ επεκόσμει ταύτα … Ενωρίς ωσαύτως ήρχισε και ο πόλεμος … Επεκράτει το κομφετί, εφεδρείαν δ’ εσχημάτιζον τα φασόλια και τα πίσα [=μπιζέλια] και αραιότερον πυρ τα κουφέτα! Την 3ην ακριβώς παρήλασε το μεγαλοπρεπές άρμα του Καρναβάλου, κατακλυσθέν υπό του χαρτοπολέμου, ον και αυτό βροχηδόν επέχεε. Έπειτα επεφάνησαν αι μασκαράται … κ.λπ.
Σημασία έχει ότι υπήρξαν άρματα, τα καλύτερα των οποίων και βραβεύτηκαν. Θα μεταφέρω από την εφημερίδα την περιγραφή ενός βραβευμένου άρματος. Είχε για θέμα του την κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας:
[…] Άρμα, ικανώς ωραία εστολισμένον, παρίστα την αίθουσαν του υπουργικού μας συμβουλίου. Πέριξ τραπέζης εκάθηντο οι τέσσαρες υπουργοί με τους υψηλούς των πίλους, υπογράφοντες διορισμούς… με μισθούς ποικίλλοντας από 1000 έως 8000 δραχμάς. Και εσύρετο [το συγκεκριμένο άρμα όχι από ζώα, αλλ’] υπό του λαού, κυρτουμένου υπό το βάρος των φόρων … κ.λπ. κ.λπ.
Άλλα θέματα αρμάτων ή συνθέσεων ήταν: το πάγωμα των έργων στο Λιμάνι, η μάταιη αναζήτηση πτυχιούχου οικονομολόγου για την Τράπεζα Κρήτης, ο Γενικός Επιθεωρητής της Εκπαίδευσης που επιθεωρούσε τα σχολεία με… τηλεσκόπιο, η έλλειψη μέσων στο τοπικό Νοσοκομείο, η μειωμένη κίνηση στη ρεθεμνιώτικη αγορά κ.λπ.
Διαβάζοντας κανείς τα τότε προβλήματα που κέντρισαν τη σατιρική διάθεση των οργανωτών, εύλογα σκέφτεται ότι, μερικά, θα μπορούσαν να έχουν θέση και στη μεθαυριανή εκδήλωση.
Να συμπληρώσω λέγοντας ότι η παρέλαση κράτησε 3 ½ ώρες και η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με βεγγαλικά, πράγμα όχι σύνηθες για κείνη την εποχή.
