Ίσως κάποτε η γνωριμία με την Αργίνη Φραγκούλη να μου φαινόταν σαν ένα από τα συνήθη προνόμια που έχει κάθε δημοσιογράφος.
Όσο ανατρέχω όμως στο πολυσήμαντο έργο της, κι όσο ακούω τη φωνή της στην παλιά πια κασέτα παρελθούσης τεχνολογίας να με ξεναγεί στο ανατολικό Ρέθυμνο τόσο πιο πολύ αναρωτιέμαι:
Άραγε το Ρέθυμνο είχε συνειδητοποιήσει πόσο σημαντική υπήρξε αυτή η γλυκιά χαριτωμένη γυναίκα που πέρασε τα τελευταία της χρόνια στην απόλυτη μοναξιά;
Ούτε κι εμείς, που υποτίθεται τη ζούσαμε, ξέραμε σε βάθος το παρελθόν της και την προσφορά της στην εκπαίδευση σαν διευθύντρια σχολών στην Αλεξάνδρεια, σαν πρώτη γυναίκα λυκειάρχης, σαν λαμπρή ιστοριοδίφης.
Φαίνεται πως η Αμνάτος Ρεθύμνης έχει παράδοση στις γυναίκες που η δράση τους ξεπερνά τα σύνορα του τόπου τους.
Η Αργίνη Φραγκούλη ήρθε πιο κοντά μου όταν, πάνε τριάντα χρόνια από τότε, αναζητούσα στοιχεία για την Χαρίκλεια Δασκαλάκη. Είχε συγκινηθεί από το ενδιαφέρον μου για την ηρωίδα που έγραψε τη δική της εποποιία στο Αρκάδι. Και με τίμησε με τη φιλία της.
Προφητικά δημοσιεύματα για την Ελεύθερνα
Μιλούσαμε ώρες ατέλειωτες για διάφορα ζητήματα και κάποια φορά μου είπε:
– Ξέρετε κα Εύα πως στην Ελεύθερνα κρύβεται ένας αρχαιολογικός θησαυρός;
Εντυπωσιάστηκα εγώ, το μοιράστηκα με δυο τρεις λόγιους του τόπου, εκείνοι γέλασαν, εγώ ντράπηκα κι ήμουν για κάποιο διάστημα αρκετά επιφυλακτική με όσα μου έλεγε η πολυμαθέστατη φίλη μου. Κι όταν έφερε το πρώτο της κείμενο για δημοσίευση στην εφημερίδα, δεν ήξερα τι να πω για να την προφυλάξω!!! Τόσο νου είχα βλέπετε.
Εκείνη συνέχισε για αρκετές μέρες ακόμα να καταθέτει τις απόψεις της κι ευτυχώς κανένας δεν είχε το θάρρος να της πει δημόσια αυτά που μου έλεγε κατ’ ιδίαν. Γιατί δεν άκουσα και λίγα.
Κι ένα μεσημέρι, οδεύοντας με το λεωφορείο στα Χανιά, για να γράψω την εκπομπή μου στην ΕΡΑ, κάνω τη γνωριμία ενός εντυπωσιακού νέου κυρίου, με αφορμή τα δημοσιεύματα αυτά και μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό μας μου έλεγε πως σύντομα αν ευοδωθούν οι προσπάθειες για να ξεκινήσουν ανασκαφές, αυτά τα δημοσιεύματα θα έμεναν στην ιστορία. Πίστευε ο γοητευτικός κύριος ότι πραγματικά η Ελεύθερνα έκρυβε θησαυρούς και θα έλυνε πολλά μυστήρια που προβληματίζουν τους επιστήμονες. Αν και δεν το συνηθίζω, αν κάποιος δεν μου συστηθεί από την αρχή, φθάνοντας ζήτησα να μάθω επιτέλους το όνομα του κυρίου που μου είχε μιλήσει με τόσο ενθουσιασμό για την Αργίνη και τα δημοσιεύματά της.
– Νίκος Σταμπολίδης μου είπε. Θα χαρώ να τα ξαναπούμε.
Και τα είπαμε πολλές φορές από τότε, από την πρώτη φάση των ανασκαφών, κάθε φορά που η Αρχαία Ελεύθερνα έδινε με τα ευρήματα φωνή στον 5ο αιώνα π.Χ.
Η Αργίνη Φραγκούλη είχε δικαιωθεί.
Διορισμός σε ιστορικό εκπαιδευτήριο
Η Αργίνη Φραγκούλη γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια. Ο πατέρας της ήταν από την Αμνάτο και η μητέρα της από την Άνδρο.
Είχε την μεγάλη τύχη να διέπεται η οικογένειά της και κυρίως ο πατέρας της από φιλελεύθερο πνεύμα, που επέτρεπε και στις κόρες το δικαίωμα της μόρφωσης.
Έτσι η πρωτοκόρη του Αργίνη τελειώνοντας το σχολείο, σπούδασε φιλολογία και ιστορία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στα παιδαγωγικά στη Λουκέρνη.
Αρχικά διορίστηκε στο ελληνικό ημιγυμνάσιο του Ζαγαζίκ, όπου είχε μετακομίσει στο μεταξύ η οικογένεια Φραγκούλη και το 1940, αν όχι νωρίτερα, προσελήφθη στο Αχιλλοπούλειο Παρθεναγωγείο της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου.
Δεν ήταν τυχαίο το σχολείο αυτό.
Το Αχιλλοπούλειο ήταν το καμάρι της παροικίας και σύμβολο της ακμής της. Η άριστη υποδομή που διέθετε, για την εποχή του, ήταν αφορμή να έχει στο δυναμικό του όλες τις Ελληνοπούλες του Καΐρου από οικογένειες με παράδοση. Να σημειωθεί ότι το σχολικό έτος 1939-40 φοιτούσαν σ’ αυτό 1.018 μαθήτριες.
Η φιλία της με τον Τριανταφυλλίδη
H Aργίνη Φραγκούλη είδε από την αρχή τη διδασκαλία σαν λειτούργημα και οι παραδόσεις της έμειναν στην ιστορία. Μου έλεγε η μαθήτριά της κ. Μαρία Αδαμαντίδου, ότι τους άνοιγε το παράθυρο της λογοτεχνίας και της ποίησης, ενώ οι αναλύσεις που έκανε στα αρχαία κείμενα ήταν εξαιρετικές.
Αυτό που δεν ήξερα κι εντυπωσιάστηκα όταν μου το είπε η κ. Αδαμαντίδου, ήταν η φιλία της Αργίνης Φραγκούλη με τον μεγάλο γλωσσολόγο – εκπαιδευτικό Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Μου έδωσε μάλιστα κι ένα σχετικό άρθρο της εφημερίδας «Παναιγύπτια» που αναφέρει:
«Βασικό της μέλημα ήταν να διδαχθούν τα παιδιά το λεξιλογικό θησαυρό της Νεοελληνικής» και ζητούσε συχνά τη συμβουλή του Μανόλη Τριανταφυλλίδη σε εκπαιδευτικά θέματα.
Η αλληλογραφία της με τον μεγάλο γλωσσολόγο αποκαλύπτει μια νέα γυναίκα με αγωνία για ουσιαστική εκπαίδευση και λαχτάρα για πνευματική δημιουργία».
Ταγμένη στο ρόλο της εκπαιδευτικού
Το 1951 διευθύνουσα πλέον της σχολής είναι ήδη ταγμένη στο ρόλο της εκπαιδευτικού. Η ζωή της όπως γράφει πάντα στον Τριανταφυλλίδη «δεν βρίσκει τίποτε το εξαιρετικό έξω από τη σημασία της δουλειάς. Αυτής της δουλειάς που μου έχει γίνει μοναδικός αξιολάτρευτος σκοπός και φροντίδα».
Αμέσως μετά τις πυρκαγιές του Καΐρου το 1952 περιγράφει:
«Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αγωνία εκείνης της τραγικής μέρας και την ευθύνη όλων μας, έως ότου πληροφορηθήκαμε αν έφθασαν τόσα παιδιά στα σπίτια τους σώα».
Έχοντας εξαντλήσει την ιεραρχία στα σχολεία του αιγυπτιακού ελληνισμού, συνεχίζει λόγω μεταβολών κι έκρυθμων καταστάσεων την θητεία της στην εκπαίδευση στην Ελλάδα. Εδώ συνταξιοδοτείται ως πρώτη γυναίκα με το βαθμό λυκειάρχη.
Ακούραστη οδοιπόρος
Η συνταξιοδότησή της σήμανε μια νέα περίοδο σημαντική στη ζωή της. Επιστρέφοντας στην Κρήτη, με ορμητήριο το όμορφο και ιστορικό χωριό της, την Αμνάτο, άρχισε να επισκέπτεται ιστορικές και άλλες περιοχές, να μελετά και να γράφει τις παρατηρήσεις της. Στη συνέχεια από τις ανεξάντλητες πηγές της, ο Gerola ήταν η πιο συχνή και αξιόπιστη, έκανε τις συγκρίσεις της κατέγραφε τα συμπεράσματά της και τα δημοσίευε.
Η ίδια θεωρούσε μεγάλη ανταμοιβή την ανταπόκριση των χωρικών, όποτε διάβαζαν κάτι που αφορούσε το χωριό τους κι εκείνοι αγνοούσαν.
Ευτυχώς για τα Κρητικά Γράμματα, ο κ. Βαρδής Βαρδινογιάννης, τη στήριξε για την έκδοση αρκετών βιβλίων, αλλά και η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση.
Η Αργίνη Φραγκούλη δεν ήθελε τίποτα άλλο. Μετά την έκδοση αναλάμβανε ο εκδοτικός φορέας την δωρεάν αποστολή σε Ιδρύματα και σε συλλόγους κι ήταν μεγάλη ικανοποίηση να δέχεται την ευγνωμοσύνη πολλών για το σημαντικό της έργο που αναδείκνυε την πολιτιστική κληρονομιά του Ρεθύμνου και ιδιαίτερα της Περιφέρειας.
Τα βιβλία της, 16 και πλέον, αποτελούν πολύτιμες πηγές. Αλλά θα πρέπει κάποια στιγμή και τα άρθρα της να συγκεντρωθούν και να προβληθούν, γιατί αναφέρει στοιχεία πολύτιμα για κάθε ερευνητή. Ιδιαίτερα στην ξενάγηση που μου έκανε αναφέρεται σε κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Μονής Ατάλης, ενώ αξιοπρόσεκτη είναι και η αναφορά της στο Ναό του Αγίου Ευτυχίου.
Οι διακρίσεις που έλαβε ήταν άπειρες στην πολύχρονη ζωή της.
Η απώτατη κρατική αναγνώριση ήρθε το 2000 από την Ακαδημία Αθηνών που τη βράβευσε «για τη μακροχρόνια εκπαιδευτική προσφορά και εθνική δράση της».
Απέραντη μοναξιά
Ο χρόνος που βάραινε στους ώμους της και κάποιες σοβαρές οικογενειακές υποχρεώσεις την υποχρέωσαν να μείνει στην Αθήνα. Εκεί ήπιε το πικρό ποτήρι της απώλειας αγαπημένων προσώπων. Ιδιαίτερα ο θάνατος του αδελφού της ήταν για κείνη η μεγαλύτερη δοκιμασία. Βίωνε μια απέραντη μοναξιά και το δήλωνε.
Η χαρά της ήταν να επικοινωνεί τηλεφωνικά με πνευματικούς φίλους της και να μιλά για τις πρόσφατες έρευνές της. Γιατί τελευταία αξιοποιούσε κάποιες πηγές από το Αρχείο της Βενετίας.
Έφυγε πλήρης ημερών και διακριτικά όπως έζησε το Μάρτιο του 2007.
Εκτός από το πλούσιο συγγραφικό της έργο δώρισε στον δήμο και το πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για τη δημιουργία του Δημοτικού Μουσείου Ιστορίας της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης που ιδρύθηκε στην Αμνάτο. Ήταν όμως αρκετές ακόμα οι δωρεές που έκανε στον τόπο της Ιδιαίτερα στην Εκκλησία.
Η Αργίνη Φραγκούλη ήταν ίσως η μοναδική που είδε εν ζωή να της έχουν δώσει το όνομά της σε δρόμο του χωριού της. Τιμή που άξιζε όσο λίγοι στον τόπο αυτό.
