Είναι γεμάτες μεγαλείο οι πρώτες μέρες της θρυλικής μάχης της Κρήτης.
Μας είπε σχετικά μεταξύ άλλων ο σ. εκπαιδευτικός κ. Κώστας Μυγιάκης που έζησε εκείνες τις μεγαλειώδεις στιγμές:
«Η νίκη των Ελληνικών, Αυστραλιανών και των ντόπιων μαχητών χωρικών της ομάδος του Διονυσίου είχε ως αποτέλεσμα όλοι τους που κατέβηκαν στη μάχη του αεροδρομίου με πρωτόγονα μέσα (τσατάλια -σκαπέτια- μαγκούρες και δρεπάνια) να εξοπλισθούν τις βραδινές ώρες, με τα τέλεια γερμανικά όπλα και αυτόματα.
Και εδώ αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση του Πηγιανού Πολεμιστή: Αριστείδη Κουλούρη, του Νικηταρά της Μάχης της Κρήτης. Βρίσκεται στο ύψωμα Παπίδα που βρίσκεται δυτικά του αεροδρομίου Πηγής. Ως όπλο κρατά μια τσάπα. Πίσω του σε μικρή απόσταση έχουν λάβει θέση μάχης οι στρατιώτες μιας διμοιρίας με τον ανθυπολοχαγό τους. Ύστερα από σφοδρό βομβαρδισμό αρχίζει η πτώση των αλεξιπτωτιστών. Οι στρατιώτες αγύμναστοι όντες, κλονίζονται και δειλιάζουν. Ο Αριστείδης έμπειρος από μάχες και ατρόμητος όπως ήταν πετά την τσάπα, παίρνει ένα όπλο από ένα στρατιώτη με αρκετές σφαίρες και μπαίνει επικεφαλής της διμοιρίας. Οι στρατιώτες πήραν θάρρος, τον ακολουθούν και ρίχνονται στη μάχη. Δεν αφήνουν αλεξιπτωτιστή να πατήσει ζωντανός στο κρητικό έδαφος. Μόλις δε πέρασε το πρώτο κύμα και μέχρι να φτάσει το δεύτερο τους υποδεικνύει ο Αριστείδης να κτυπούν τα καταδιωκτικά αεροπλάνα που συνέχεια περνούν.
Επιτυγχάνουν πράγματι ένα στην αποθήκη της βενζίνης του, αναφλέγεται και πέφτει δυτικότερα στην περιοχή Μετόχι του Αδελιανού Κάμπου.
Ο Διονύσιος Ψαρουδάκης ο άλλος πολέμαρχος Πηγιανός, στην επιμονή του να του πει πόσους αλεξιπτωτιστές σκότωσαν στο ύψωμα Παπίδα, του απαντά:
«Στην Κρητική μου τιμή σου λέω, πως στις τρεις εξορμήσεις των οπλιταγωγών ουδές εκ των 50 εως 60 αλεξιπτωτιστών έπεσαν ζωντανοί».
Την ίδια δε απάντηση έδωσε και σε μένα, που όντας δάσκαλος της Πηγής, του έκανα την ίδια ερώτηση του Διονυσίου.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι με το ίδιο μένος του Αριστείδη Κουλούρη πολέμησαν στον τομέα του αεροδρομίου Πηγής όλοι οι χωρικοί της ομάδος του Διονυσίου, κάτοικοι των χωρίων του τότε δήμου Αρκαδίου.
Το ίδιο όμως πείσμα και θάρρος έδειξαν τόσο τα δυο ελληνικά Συντάγματα Πεζικού, όσον και τα δύο Αυστραλιανά τάγματα, με τις δυο διμοιρίες πολυβόλων τους, που είχαν ταχθεί τις την άμυνα και υπεράσπιση του αεροδρομίου Πηγής, με το γνωστό αποτέλεσμα «το αεροδρόμιο Πηγής» να είναι το μόνο σημείο πάνω στην Κρήτη που ο Στούτεντ δεν πέτυχε το σκοπό του, να καταληφθεί το αεροδρόμιο Πηγής την πρώτη ημέρα της μάχης της Κρήτης, αλλά να μείνει ελεύθερο στο 10ήμερο αγώνα, που κράτησε «Η μάχη της Κρήτης».
Με το γνωστό αποτέλεσμα οι εναπομείναντες σώοι αλεξιπτωτιστές να στραφούν προς τον Εσταυρωμένο και να ενισχύσουν τους εκεί αμυνόμενους αλεξιπτωτιστές Γερμανούς, μέχρι τη λήξη του 10 ημέρου αγώνα της Μάχης της Κρήτης.
Την ίδια κίνηση δε έκαναν και τα Αυστραλιανά και ελληνικά στρατεύματα και μαζί τους και οι εθελοντές αγωνιστές της ομάδας του Διονυσίου Ψαρουδάκη. Τις μεταμεσονύκτιες ώρες οδηγούμενοι από τον Πηγιανό μαχητή Βασίλειο Χαλκιαδάκη, μέσω της ενδοχώρας εις τον Εσταυρωμένο, παίρνοντας θέσεις στα υψώματα απέναντι από το ελαιουργείο που είχαν ταμπουρωθεί οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές αγωνιζόμενοι μέχρι και τις μεταμεσονύκτιες ώρες της 29ης προς την 30 Μαΐου του 1941, οπότε και έληξε η Μάχη της Κρήτης, αφήνοντας αρκετούς νεκρούς της τον Ευσταυρωμένο και Λατζιμά.
Μεταξύ αυτών ήτο και ο Πηγιανός αγωνιστής Δημήτριος Κατσανάκης ο γνωστός Κατσανοδημήτρης.
Για την ιστορικότερη αυτή μάχη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μίλησαν:
- Ο Γερμανός Στρατηγός Μπρόγερ, που μετά την κατάληψη της Κρήτης λέει στον Έλληνα στρατηγό Λιναρδάκη «ο Γερμανικός στρατός πολέμησε ηρωικά σε όλη την Ευρώπη, αλλά πουθενά δεν αντίκρισε ένα τέτοιο φαινόμενο, να βρίσκεται αντιμέτωπος σε κάθε του βήμα με ένοπλους πολίτες, με γυναίκες, με παιδιά, και με παπάδες ακόμη».
- Ο Άγγλος Ταξίαρχος Solbery που βρισκόταν και αυτός στη Κρήτη γράφει στο ημερολόγιό του: «Ήταν υπέροχο θέαμα να βλέπει κανείς χωρικούς όλων των ηλικιών να εκλιπαρούν να τους δοθούν όπλα. Το ηθικό των Κρητών είναι αδύνατον να περιγραφεί».
- Τόση δε ήταν η ορμή των Κρητικών χωρικών εθελοντών, ώστε οι επιτιθέμενοι Γερμανοί κατελήφθησαν υπό τρόμου. Χαρακτηριστικόν δε επί του προκειμένου είναι το κατωτέρω απόσπασμα εκθέσεως Γερμανού αξιωματικού ο οποίος έλαβεν μέρος εις την μάχην:
«εις την Κρήτην, μόνο οι πέτρες δεν εσηκώνοντο μόνες των να μας κτυπούν. Κάθε άλλο έμψυχον μας επολέμει, και μας επολέμει ως την ύστατην στιγμήν του».
4) Και ο ανταποκριτής της μεγαλύτερης Ιαπωνικής εφημερίδος «Χρόνος» του Τόκιο, έκθαμβος προ του ηρωικού μεγαλείου των μαχητών εκείνων, έγραφε: «προτείνομεν ως ζήτημα υπερτάτου καθήκοντος τιμής, να δημιουργηθεί έκτακτον Τάγμα Ιπποτών της Κρήτης, δια να τιμηθεί με ειδικόν παράσημον κάθε πολίτης, αξιωματικός ή στρατιώτης που έλαβεν μέρος εις την παραδοξοτέραν και ενδοξοτέραν των μαχών της παγκοσμίου Ιστορίας, δηλαδή την Μάχην της Κρήτης. Οι Έλληνες και Άγγλοι στρατιώτες, οι άνδρες και οι γυναίκες της Κρήτης που έλαβαν μέρος εις την θρυλικήν αυτήν μάχην, πρέπει να καταταχθούν ονομαστί εις ένα ειδικόν Τάγμα υπερανθρώπων».
Και αυτοί ακόμη οι Γερμανοί, τονίζει εν κατακλείδι η εχθρική εφημερίς «Χρόνος», θα σταθούν εν προσοχή, θα υψώσουν το χέρι των και θα χαιρετήσουν ευλαβικά τις δαφνοστεφανωμένες κεφαλές των γενναίων εν Κρήτη μαχητών, που εκρατήθησαν υψηλά χωρίς να πέσουν, ούτε όταν ήσαν αιμόφυρτοι!
Την 30 Μαΐου ο Υποστράτηγος Λιναρδάκης πηγαίνει εις το γραφείο του 43ου Συντάγματος πεζικού, προς συνάντησιν του Διοικητού των Γερμανικών δυνάμεων και υπογραφήν της ανακωχής πράγμα που και έγινε.
Όλοι δε οι ένοπλοι πολίτες με τον γερμανικό οπλισμό που άρπασαν από τους φονευθέντες Γερμανούς αλεξιπτωτιστές, σχημάτισαν σε ολόκληρη την Κρήτη, τις ομάδες τώρα της Εθνικής Αντίστασης, οι οποίες με τους αγώνες των και με τις θυσίες των, βοήθησαν τα μέγιστα για την όσον τον δυνατόν ενωρίτερη απελευθέρωση της Κρήτης.
Πράγμα βέβαια που προκάλεσε την μήνιν και οργήν του κατακτητού, ο οποίος κατά περίπτωση επέβαλε σκληρότατες κυρώσεις με τις κατά τόπους εκτελέσεις του αμάχου πληθυσμού της ηρωικής Μεγαλονήσου.
Ένας λοχαγός των αλεξιπτωτιστών από τους πρώτους που έπεσαν σημείωσε στο ημερολόγιό του: «πέσαμε και αμέσως σχηματίσαμε την ομάδα μας, βαδίζοντες με άκρα προφύλαξη. Και ξάφνου μέσα από τις ελιές και τους θάμνους σηκώνεται σβέλτα ένας Κρητικός πολεμιστής και με δύο εύστοχους πυροβολισμούς σκοτώνει δύο από την ομάδα μου. Εμείς τον κυνηγήσαμε αλλά αυτός σαν αίλουρος χάθηκε στα λιόδεντρα. Εμείς συνεχίσαμε με μεγαλύτερες προφυλάξεις αλλά σε μια στιγμή αφανής τότε πυροβολεί και σκοτώνει άλλους δύο της ομάδας μου. Του έριξα τότε μια χειροβομβίδα μια και ήταν κοντά μου που τον τραυμάτισε θανάσιμα. Τον πλησιάσαμε, τον σήκωσα και τον ακούμπησα με μια ρίζα ελιάς, και σε λίγο ξεψύχησε. Το κεφάλι του έγυρε προς τα πίσω και έπεσε το μαυρομάντηλο που το είχε δεμένο, και ένας ποταμός μαύρα μαλλιά χύθηκαν προς κάτω. Ήταν μια κοπέλα 20 χρονών. Και τότε είπα μέσα μου «Λάθος τόπο ήρθαμε να κατακτήσομε».
Μια ανδραγαθία του Τζίτζικα
Ο Γεώργιος Τζίτζικας (Μπεχρής) που έφυγε προ διετίας υπεραιωνόβιος, εκτός από τη μεγάλη του συμμετοχή στην Αντίσταση, είχε λάβει μέρος και στη Μάχη της Κρήτης. Είχε μάλιστα καταφέρει να καταρρίψει ένα αεροπλάνο.
Κάποια στιγμή ενώ προχωρούσε με ένα χωριανό του χωροφύλακα τον Αντώνη Κατσαντώνη, που κρατούσε ένα ταχυβόλο της Αστυνομίας πόλεων άρχισε να τους πολυβολεί ένα αεροπλάνο. Ο Τζίτζικας που είχε ειδική εκπαίδευση από τη θητεία του στην Ξάνθη ως σκοπευτής αεροπορικής αμύνης στα πολυβόλα δεν άντεξε για πολύ να νοιώθε πάνω του το εχθρικό αεροπλάνο και κόβει βόλτες.
Ζήτησε λοιπόν το όπλο από τον Κατσαντώνη για να το ρίξει. Εκείνος δίστασε γιατί είχε μόλις δυο δεσμίδες σφαίρες.
– Και μια μου είναι αρκετή απάντησε ο Τζίτζικας και πραγματικά κατάφερε να ρίξει το αεροπλάνο.
Στη δεύτερη τρίτη στροφή που έκανε ο πιλότος δέχτηκε τα πυρά του Τζίτζικα που κατάφερε να ρίξει το αεροπλάνο, στη θέση Ασπρουλιάνος.
Ο αξέχαστος Μάρκος Πολιουδάκης μας είχε μιλήσει για το ανδραγάθημα αυτό. Μάλιστα ο ίδιος είχε εντοπίσει τα υπολείμματα του αεροπλάνου αλλά ήταν αδύνατο να ανασυρθούν λόγω του δύσβατου της περιοχής που είχε καταπέσει.
Ο Αντώνης Κατσαντώνης σκοτώθηκε εκείνη τη μέρα στον Άη Γιώργη που γινόταν οι πιο φονικές μάχες. Το όπλο του βρέθηκε αργότερα στα χέρια ενός Λευτέρη Αλεξάκη από την Πατσό που το τίμησε και σε σημαντικές μάχες που δόθηκαν στην διάρκεια της Αντίστασης αλλά σκοτώθηκε στον Εμφύλιο.
Ένας μικρός ήρωας
Για έναν μικρό ήρωα της Μάχης της Κρήτης ανέφερε σε μια εκπομπή της ΕΡΤ ο βετεράνος Ανδρέας Μανουράς που αν και ο νόμος του έδινε το δικαίωμα να εξαιρεθεί από τα στρατιωτικά του καθήκοντα αυτός και τα άλλα τέσσερα αδέλφια του έγραψε τη δική του σελίδα δόξας.
Είχε πει χαρακτηριστικά:
«…Κατά τη διαδρομή από Ρέθυμνο προς τη Βιό για να τοποθετήσουμε το πολυβόλο προσκολλήθηκε μαζί μας ένας πιτσιρίκος γύρω στα 12 ίσως 13 ετών. Αφού ετοποθετήθη το πολυβόλο και ο σιτιστής μαζί με το στρατιώτη πήγαν σε άλλες αποστολές μαζί μου έμεινε ο πιτσιρίκος, στον οποίο είχα στο μεταξύ δείξει πώς να μου γεμίζει ταινίες, αφού στο μεταξύ μας είχαν στείλει πυρομαχικά και τα αποτελέσματα που ήρθανε οφείλονται εν πολλοίς στην τροφοδοσία του πολυβόλου από τον πιτσιρίκο, ο οποίος με πολύ δραστηριότητα και ταχύτητα ετροφοδοτούσε το πολυβόλο το οποίο διαρκώς ελειτούργη…».
Όποιος θέλει να την ακούσει αυτή τη μαρτυρία ας ανατρέξει «Μάχη της Κρήτης ΕΡΤ». Είναι μια πολύτιμη παρακαταθήκη στοιχείων παραγωγής 1985 με μαρτυρίες από μορφές θρύλους της ιστορικής μάχης.
Ομολογώ ότι είχα εντυπωσιαστεί από τη μαρτυρία αυτή.
Αλλά ο Μανουράς ανέφερε μόνο το μικρό όνομα του παιδιού, που ήταν Γιώργης. Αναζητώντας το επώνυμο έπεσα στην Ιστορία του Ιωάννη Μουρέλλου, που αναφέρει το περιστατικό και κατονομάζει ένα δωδεκάχρονο ήρωα Γεώργιο Βεράκη. Κι έτσι το παρουσίασα στην πρώτη εκείνη γραφή.
Προσπάθησα να μάθω περισσότερα από παλιούς Ρεθεμνιώτες αλλά εις μάτην. Κανένας δεν τον ήξερε…
Πέρασαν τα χρόνια κι εγώ πρόσφατα, από μια τυχαία αναζήτηση έπεσα πάλι στη μαρτυρία Μανουρά. Κι όπως έχω πια άπλετο χρόνο για να σκεφτώ έβαλα μερικές φορές ν’ ακούσω ξανά και ξανά τη μαρτυρία. Ποιος να ήταν άραγε εκείνος ο 12χρονος που κανένας δεν τον θυμόταν;
Όπως αναφέρει στη συνέχεια ο Μανουράς, δέκα μήνες μετά τα γεγονότα της μάχης κι ενώ κάνει ένα προσκύνημα στην περιοχή που έπεσε ηρωικά μαχόμενος ο αδελφός του Μανόλης, φθάνοντας στην προκυμαία ακούει μια φωνή:
«Κυρ λοχία, κυρ λοχία…».
Γυρίζει και βλέπει ένα λουστράκο. Ετοιμαζόταν να του πει ότι δεν χρειάζεται τις υπηρεσίες του όταν ο μικρός τον ρώτησε με φωνή τρεμάμενη από τη συγκίνηση:
«Δεν με θυμάσαι κυρ λοχία. Είμαι το Γιωργιό…».
Αγκαλιάστηκαν κλαίγοντας. Έπειτα ο μικρός του είπε με σκυμμένο κεφάλι.
«Είδες που κατάντησα για να βγάλω το ψωμί μου;».
Ο Μανουράς του εξήγησε πως καμιά δουλειά δεν είναι ντροπή. Κι έληξε εκεί η συγκινητική τους συνάντηση.
Μα ποιος ήταν τελικά ο μικρός; Ποιος να μου έλεγε κάτι περισσότερο γι’ αυτόν;
Ευλογημένο το Facebook.
Mε τα στοιχεία που έδωσα στους φίλους μου έφτασα τελικά στον Γεώργιο Κονταράτο. Αυτός ήταν τελικά ο 12χρονος ήρωας στη Μάχη της Κρήτης.
Ο Γεώργιος Κονταράτος γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1929, όπως αναγράφει η ταυτότητά του. Ίσως όμως να ήταν λίγο μεγαλύτερος.
Από μικρό παιδί αναγκάστηκε να γνωρίσει τη σκληρή βιοπάλη. Μόλις έπεσαν οι αλεξιπτωτιστές εκείνος έτρεξε με τους μεγάλους από μια εσωτερική ανάγκη να προστατεύσει τους δικούς του. Παιδί με εξαιρετική ευστροφία δεν δυσκολεύτηκε να καταλάβει τη διαδικασία. Και αποδείχτηκε ένας ικανότατος βοηθός του Μανουρά γεμίζοντας με ταχύτητα το πολυβόλο όπως του έδειξε ο τότε λοχίας.
Εκείνες τις μέρες όμως του έπεσε ο κλήρος και για ένα θλιβερό καθήκον. Επιστρατεύθηκε να θάψει τα άμοιρα «χωροφυλακάκια» που είχαν αποδεκατιστεί από τον οργανωμένο γερμανικό στρατό, καθώς πήραν μέρος στη Μάχη της Κρήτης χωρίς εκπαίδευση, με μοναδικό τους εφόδιο την αγάπη για την πατρίδα.
Όταν οι Γερμανοί κατέκτησαν το νησί, ο μικρός οργάνωσε το κασελάκι του και στημένος εκεί που είναι σήμερα το κτήριο της παλιάς Νομαρχίας έβαφε παπούτσια.
Ο ίδιος δεν μίλησε ποτέ για τα κατορθώματά του. Κανένα παιδί όμως δεν έμενε αμέτοχο όταν ο λαός μας έκανε αντίσταση και μάλιστα στο χώρο που δρούσε η μεγάλη αγωνίστρια Μαρία Λιονή. Εκείνη που δεν δίστασε να εμπλέξει και το μικρό της γιο σε μια αποστολή, ήξερε να οργανώνει στον αγώνα τα παιδιά που έδειχναν διάθεση να αγωνιστούν για την πατρίδα.
Ο Γιωργάκης απέκτησε με τον καιρό το δικαίωμα να μπαίνει στα μαγειρεία των Γερμανών και να παίρνει τα πατατόφυλλα και τα κρεμμυδόφυλλα. Με αυτά συντηρήθηκε η μάνα, η Χρυσή Σταθάκη, που ήταν εντελώς τυφλή και οι αδελφές του μέχρι την απελευθέρωση.
Είχε πάντα υψηλό το αίσθημα της ευθύνης. Αδιαφορώντας για τον κόπο, έκανε αρκετές φορές τη διαδρομή μέχρι τα Σελλιά, χωριό της μάνας του, για να εξοικονομήσει λίγο λάδι.
Βέβαια ο μικρός για ένα χρόνο έζησε κι άλλη ταλαιπωρία.
Αναγκάστηκε να πάρει τη θέση του πατέρα του στις αγγαρείες που έστελναν τους πατριώτες οι Γερμανοί στην Αγία Γαλήνη. Κι ήταν μόλις 13 χρόνων. Το ξεπέρασε κι αυτό.
Για το μικρό ήρωα της Μάχης της Κρήτης έχουμε κάνει εκτενέστερο αφιέρωμα σε παλαιότερη επέτειο.
Το αφιέρωμά μας συνεχίζεται…
Πηγές:
Κώστα Μυγιάκη: «Αναμνήσεις και βιώματα από τις πρώτες μέρες της Μάχης της Κρήτης»
Μαρτυρία Ανδρέα Μιούλη (επετειακή εκπομπή ΕΡΤ)
Γεωργίου Τζίτζικα: Αυτοβιογραφία
Εύας Λαδιά: Ένας μικρός ήρωας στη Μάχη της Κρήτης
Εύας Λαδιά: Γιώργης Τζίτζικας (Μπαχρής). Ένας αιώνας ζωής γεμάτος δράση