Το άρθρο αυτό έχει σκοπό να φέρει στη μνήμη αυτούς που αγωνίσθηκαν και κάποιους που έδωσαν ό,τι πολυτιμότερο είχαν, τη ζωή τους, για την αντιμετώπιση του φασισμού και την ανεξαρτησία της χώρας. Επιδιώκει να θυμίσει τις κοινές προσπάθειες δύο κατεξοχήν ιστορικών περιοχών της πατρίδας μας, της Αρκαδίας και της Κρήτης. Το γεγονός αυτό αποτελεί ένα ακόμη κρίκο μιας αλυσίδας σχέσεων από τα προϊστορικά χρόνια ως τις μέρες μας.
Η εξέγερση στα Χανιά τον Ιούλιο του 1938 ενάντια στο βασιλομεταξικό δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου, αποτέλεσε αιτία για ενίσχυση της χωροφυλακής και αφοπλισμού των Κρητών. Οι Κρήτες θεώρησαν τουλάχιστον προσβολή το γεγονός αυτό, αφού τα όπλα τους αποτελούσαν σύμβολο αντίστασης ενάντια στην πολύχρονη ξένη κατοχή. Οι πράξεις αυτές έδειχναν την αντίθεση της συντριπτικής πλειοψηφίας των Κρητών απέναντι στη δικτατορία, αλλά και το φόβο του καθεστώτος για εξέγερση. Η αντίθεση αυτή επηρέασε τα γεγονότα που προηγήθηκαν της Μάχης της Κρήτης, αλλά και την έκβασή της.
Νοέμβριος 1940, μετά την διαβεβαίωση των Άγγλων για φύλαξη της Κρήτης και την απόσπαση στρατευμάτων για την άμυνα του κόλπου της Σούδας, επέτρεψε στην Ελληνική κυβέρνηση να μεταφέρει την 5η Μεραρχία Κρητών στο μέτωπο. Για την άμυνα του νησιού, όπως ισχυρίζονταν η κυβέρνηση, αλλά και για ανομολόγητους λόγους στήριξης του καθεστώτος μεταφέρονται στην Κρήτη 7.500 νεοσύλλεκτοι από τα κέντρα εκπαίδευσης Τρίπολης, Ναυπλίου και Καλαμάτας, 900 μαθητές της Σχολής Οπλιτών της Σχολής Χωροφυλακής, μαθητές της Σχολής Ευελπίδων και 1.000 χωροφύλακες που υπηρετούσαν στα νησιά. Να σημειώσουμε ότι οι νεοσύλλεκτοι προέρχονταν από περιοχές περισσότερο ευνοϊκά διακείμενες στο καθεστώς, αφού η αντιβενιζελική παράταξη υπερίσχυε σημαντικά. Για τα σώματα ασφαλείας και τους στρατιωτικούς, κυρίως νεοσύλλεκτους, βασικός όρος για την εισαγωγή τους στις σχολές ήταν η πίστη στο καθεστώς. Την παραπάνω άποψη ενισχύει και το γεγονός ότι η απόφαση για συγκρότηση πολιτοφυλακής 3.000 ανδρών από Κρήτες κλάσεων που δεν είχαν επιστρατευθεί τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι παραπάνω άνδρες παρά την πλημμελή εκπαίδευσή τους, τις ελλείψεις σε οργάνωση και οπλισμό δεν πολέμησαν με γενναιότητα και συνέβαλαν μαζί με τους συμμάχους και τους εθελοντές Κρητικούς άνδρες και γυναίκες στο έπος της Μάχης της Κρήτης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι μάχες των Ευέλπιδων στο Κολυμπάρι, των χωροφυλάκων στη μεγάλη πόρτα στο Ρέθυμνο, στη Χανιόπορτα του Ηρακλείου και αλλού.
Ο Μιχάλης Ρούλιος (γεν. 1919) που ζει στα Ανώγεια και έλαβε μέρος ως κληρωτός στον πόλεμο της Αλβανίας, όπου έπαθε κρυοπαγήματα και μετά την αποθεραπεία του παρουσιάσθηκε στο Ρέθυμνο και πήρε μέρος στη μάχη της Κρήτης ανέφερε πρόσφατα «Το Πάσχα μας έδωσαν άδεια επ’ αόριστο, φαίνεται δεν είχαν αρχικά πρόθεση να δώσουν μάχη. Μετά μια βδομάδα μας κάλεσαν και πάλι να παρουσιασθούμε. Στο Ρέθεμνο ήμασταν 600 άνδρες, μας έδωσαν 50 μαννλίχερ με 20 σφαίρες για κάθε ντουφέκι να τις χρησιμοποιήσουμε για επίθεση ή για την προσωπική μας άμυνα;… Εμείς πολεμήσαμε στου Αλμπάνη το μετόχι στο Λατζιμά μαζί με Αυστραλούς, Νεοζηλανδούς και ντόπιους, επτά μόνο από τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές που έπεσαν στην περιοχή μας διασώθηκαν από αυτούς που ήλθαν από τα Χανιά. Στη Μεγάλη Πόρτα ήταν Πελοποννήσιοι χωροφύλακες, πολέμησαν σκληρά και δεν επέτρεψαν στους Γερμανούς να μπουν στην πόλη. Σκοτώθηκαν αρκετοί…».
Μια άλλη μαρτυρία προέρχεται από τον Βασίλειο Σπυράκη (1919-1990) από την Πλατάνα Κυνουρίας. Νεοσύλλεκτος του 11ου Συντάγματος Πεζικού Αρκαδίας βρέθηκε στη Μάχη της Κρήτης στο Ηράκλειο, πολέμησε στα περίχωρα και στη Χανιόπορτα. Με την λήξη των επιχειρήσεων οι Έλληνες αξιωματικοί τους προέτρεψαν να φορέσουν πολιτικά ρούχα και να μην παραδοθούν αιχμάλωτοι στους Γερμανούς. Ο κρητικός λαός τους προστάτεψε, αυτός δούλεψε για κάποιο διάστημα σε ένα φούρνο στη πόλη του Ηρακλείου. Προσπαθούσαν να βρουν μέσο για να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Κάποια μέρα ανέβηκαν σε μια βάρκα, ήταν πολλοί, η βάρκα αναποδογύρισε στο λιμάνι, τον έσωσε ένας αυστριακός, δεν γνώριζε ως ορεσίβιος κολύμπι. Τελικά κατόρθωσε με ένα καΐκι να φθάσει στον Πειραιά, από κει με το τραίνο στην Ανδρίτσα και με τα πόδια στο χωριό του αρκετούς μήνες αργότερα…
Ποιο αδιάψευστος όμως μάρτυρας της παρουσίας των Αρκάδων στη Μάχη της Κρήτης αποτελούν οι νεκροί 33 Στρατιωτικοί και δύο Χωροφύλακες. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία γεννημένοι το 1919 (κλάσης 1940), νεοσύλλεκτοι που αναφέρεται ως μονάδα τους το Κέντρο Εκπαίδευσης Τρίπολης ή το 11ο Σύνταγμα Πεζικού Αρκαδίας. Η κατάσταση που ακολουθεί είναι από τον «κατάλογο πεσόντων Αρκάδων 1940-41» που επιμελήθηκαν οι ερευνητές, ο καθηγητής Αργύρης Πετρονώτης και ο Γεώργιος Ζαχαρόπουλος.
Στρατιωτικοί
1) Αθανασάκης Γεώργιος του Κωνσταντίνου και της Αγγελικής, 1919 Κοσμάς Κυνουρίας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαίδευσης Τριπόλεως, +Χανιά (αιχμάλωτος), 8-10-1941.
2) Βασιλόπουλος Δημήτριος του Νικολάου και της Γεωργίτσας, 1919 Ροεινό Μαντινείας, Στρατιώτης, 6ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 20-5-1941.
3) Βουτυρίτσας Γεώργιος του Παναγιώτη και της Σταμάτας, 1918 Μάναρι Μαντινείας, Έφεδρος Ανθυπολοχαγός, 2ο Τάγμα Μουρνιών, +Αλικιανός Κρήτης, 26-5-1941.
4) Γιούτσος Γεώργιος του Θεμιστοκλή και της Αγγέλως, 1917 Καρδαρίτσι Γορτυνίας, Στρατιώτης, 2ο Ανεξάρτητο Τάγμα, +Χώρα Σφακίων (εξαφανισθείς), 31-5-1941.
5) Γρηγορίου Μιχαήλ του Γρηγορίου και της Ελένης, 1894 Μεσορράχη Κυνουρίας, Ταγματάρχης, 6ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 20-5-1941.
6) Δημόπουλος Νικόλαος του Ιωάννη και της Ελένης, 1919 Σέρβου Γορτυνίας, Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. +Μουρνιές Κρήτης, 25-5-1941.
7) Δήμος Ηλίας του Νικολάου και της Μαριγώς, 1917 Κολλίνες Μαντινείας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως, + Περιβόλια Χανίων, 24-5-1941.
8) Δικαίος Ηλίας του Βασιλείου και της Παναγιώτας, 1919 Άγιος Ιωάννης Άστρους Κυνουρίας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως, +Κρήτη -5-1941.
9) Ευαγγέλου Κωνσταντίνος του Ιωάννη, 1917 Περδικόβρυση Κυνουρίας, Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. +Σφακιά Χανίων, 29-5-1941.
10) Κακαβάς Γεώργιος του Δημητρίου και της Ελένης, 1917 Νεοχώρι Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. +Κρήτη, 24-5-1941.
11) Καλαθάς Έξαρχος του Νικολάου και της Αικατερίνης, 1918 Καμάρα Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 26-5-1941.
12) Κανατάς Ιωάννης του Δημητρίου, ….., Άστρος Κυνουρίας, Στρατιώτης,…., +Πρόχειρο Νοσοκομείο Αγιάς, 6-6-1941.
13) Καπετάνιος Χαράλαμπος του Ιωάννη και της Κωνσταντίνας, 1919 Βαλτεσινίκο Γορτυνίας, Στρατιώτης, Έμπεδο Τριπόλεως, +Γαλατάς Χανίων, 30-5-1941.
14) Κατσάβος Ιωάννης του Πολυδώρου και της Σοφίας, 1919 Μεσορράχη Κυνουρίας, Στρατιώτης, 6ο Τάγμα Εκπαιδεύσεως, +Μουρνιές Κρήτης, 25-5-1941.
15) Κατσούλης Γεώργιος του Δημητρίου και της Κωνσταντίνας, 1919 Βλαχέρνα Μαντινείας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως 6ο Τάγμα, +Μουρνιές Κρήτης, -5-1941.
16) Κλουκίνας Παναγιώτης του Ιωάννη και της Παναγιώτας, 1913 Τρόπαια Γορτυνίας, Στρατιώτης,….., +Κρήτη, -5-1941.
17) Κολοβός Παναγιώτης του Ευαγγέλου, 1919 Τριποταμιά Γορτυνίας, Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. +Χανιά, 26-5-1941.
18) Κομινάκης Εμμανουήλ του Νικολάου και της Σταυρούλας, 1919 Τουρκολέκα Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, VI Τάγμα Πεζικού, +Μουρνιές Κρήτης, 25-5-1941.
19) Λαδάς Γεώργιος του Σωτηρίου και της Βασιλικής, 1917 Θάνα Μαντινείας, Στρατιώτης, Ανεξάρτητο Τάγμα Χανίων, +Γαλατάς Χανίων, 21-5-1941.
20) Μακρής Σταύρος του Κωνσταντίνου και της Πολυτίμης, 1919 Ελαιοχώρι Κυνουρίας, Στρατιώτης, Ανεξάρτητο Τάγμα Αμύνης Μάλεμε, +Κρήτη, -5-1941.
21) Μάντης Κωνσταντίνος του Γιαννάκη και της Λεμονιάς, 1919 Τσελεπάκο Μαντινείας, Στρατιώτης, 8ο Σ.Π. +Περιβόλια Χανίων, 24-5-1941.
22) Μαρκόπουλος Νικήτας του Πανάγου και της Αγγελικής, 1918 Δυρράχιο Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 20-5-1941.
23) Μερμίγκης Δημήτριος του Γεωργίου και της Μαριγώς, 1919 Άστρος Κυνουρίας, Στρατιώτης, 5ο Σ.Π. +Νοσοκομείο Άδελε Ρεθύμνου, 26-5-1941.
24) Μητσόπουλος Σπυρίδων του Ιωάννη και της Παναγούλας, 1919 Τρίπολη, Στρατιώτης,……, +Περιβόλια Χανίων, 24-5-1941.
25) Μπάρκας Παναγιώτης του Αντωνίου και της Αθανασίας, 1919 Θάνα Μαντινείας, Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. + Γαλατάς Χανίων, 21-5-1941.
26) Μπατζιάς Κωνσταντίνος του Χρήστου και της Ιουλίας, 1919 Μεγαλόπολη, Στρατιώτης, 3ο Σ.Π. +βοηθητικό αεροδρόμιο Ρεθύμνου, 26-5-1941.
27) Ντόπης Στέφανος του Παναγιώτη και της Παναγιώτας, 1919 Χώρα Γορτυνίας, Στρατιώτης, Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως, + Σφακιά, 26-5-1941.
28) Οψυμούλης Ιωάννης του Κωνσταντίνου και της Βασιλικής, 1902 Αρτεμίσιο Μαντινείας, Λοχαγός, Α.Σ.Δ. Κρήτης, +Γαλατάς Χανίων, 20-5-1941.
29) Ρούπας Γεώργιος του Παναγή και της Παρασκευής, 1919 Αλεποχώρι Μαντινείας, Στρατιώτης, VI Τάγμα, +Χανιά, -5-1941.
30) Σύρνιος Ιωάννης του Κωνσταντίνου και της Ελένης, 1919 Κολλίνες Μαντινείας, Στρατιώτης, ΙΙ Τάγμα Μουρνιών +Κρήτη, 29-5-1941.
31) Τζανέτος Διαμαντής του Νικολάου και της Αγγελικής, 1919 Μεγαλόπολη Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. +Ηράκλειο, 20-5-1941.
32) Τσιούσης Νικόλαος του Ιωάννη και της Τασίας, 1916 Καμάρα Μεγαλόπολης, Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. +Γαλατάς Χανίων, 23-5-1941.
33) Φέλιος Αθανάσιος του Κωνσταντίνου και της Αρχόντως, 1919 Αλέα Μαντινείας, Στρατιώτης, 11ο Σ.Π. +ύψωμα Κολέ Μουρνιών, 24-5-1941.
Χωροφύλακες
34) Αντωνόπουλος Δημήτριος του Κυριάκου και της….., 1920 Θωκνία Μεγαλόπολης, Χωροφύλακας (από 5-8-1940), +Ρέθυμνο Κρήτης 26-5-1941.
35) Μπάρλας Παναγιώτης του Αναστασίου και της …., 1914 Βελιγοστή Μεγαλόπολης, Χωροφύλακας (από 14-11-1939), + Χανιά Κρήτης 24-5-1941.
Σήμερα 73 χρόνια μετά δεν ξεχνάμε την ιστορία μας, θυμόμαστε τους πατριώτες και τα θύματα του ναζισμού, αλλά και τους προδότες του «γκεσταπίτες» που λένε οι Κρητικοί. Οφείλουμε δε ως κοινωνία να απαντήσουμε στη νεοναζιστική πρόκληση και στους κινδύνους που κυοφορούνται για τη Δημοκρατία και Ανεξαρτησία της χώρας.
Τρίπολη Μάιος 2014
Βιβλιογραφία:
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος ΙΕ.
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος 7ος.
Ιστορικά-Ελευθεροτυπία τεύχος 136.
Κρήτη-η μάχη και η Αντίσταση-Antony Beevor.
Κατοχικά-Κούλα Ξηραδάκη.
