Αν δεν ήταν γιατρός θα μπορούσε να είναι ένας λαμπρός δικηγόρος. Γεγονός είναι ότι ο Γεώργιος Ανδρεδάκης ή Ανδρεδής, θα μπορούσε να επονομαστεί ο «Μπέρναρ Σω» της επιστημονικής κοινότητας του Ιπποκράτη λόγω της ευφυέστατης ετοιμολογίας του με ατάκες που έμειναν ιστορικές. Σαν γιατρός ήταν κορυφαίος στον καιρό του, ανάργυρος ωστόσο και ανθρωπιστής. Θεωρείται μάλιστα ο πρόδρομος της πενικιλίνης.
Σαν πολιτικός παθιασμένος με τα θέματα του τόπου του και άξιος εθνοπατέρας. Ίσως γι’ αυτό και να περνούσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, χωρίς έσοδα, με τη διακριτική βοήθεια του φίλου του Ελευθερίου Βενιζέλου και πέθανε πάμπτωχος.
Αναφέρεται συνήθως με μια γραμμή σε ανάλογες πηγές τοπικής ιστορίας. Ο κ. Στέφανος Αντωνάκης στην ιστοσελίδα του αναφέρει συνοπτικά όλη τη δράση του σημαντικού αυτού Ρεθεμνιώτη. Έτσι σε λίγες γραμμές μαθαίνουμε ότι ο Γεώργιος Ανδρεδάκης-Ανδρεδής που γεννήθηκε στο Φουρφουρά το 1860 διετέλεσε:
- Βουλευτής επί σειρά ετών.
- Αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων στην Κυβέρνηση Βενιζέλου.
- Πρώτος Έπαρχος Αμαρίου.
- Διακεκριμένος Γιατρός των φτωχών και των αδύναμων Αμαριωτών.
- Άριστος Επιστήμονας και Πρόδρομος της ανακάλυψης της Πενικιλίνης, κατά τον Φλέμιγκ.
Ο Φουρφουράς, ως γενέτειρά του, αισθάνεται περήφανος για το πέρασμα αυτού του ανθρώπου απ’ αυτό τον τόπο. Μα και το Ρέθυμνο ομοίως. Γιατί ήταν σπάνιος άνθρωπος.
Μαρτυρίες Κώστα Μαμαλάκη
Ο Κώστας Μαμαλάκης μας τον περιγράφει σαν έναν άνδρα κοντό στο ανάστημα, απλό στους τρόπους, που αν τον έβλεπες μόνο του, χωρίς να μιλά, θύμιζε περισσότερο βιοπαλαιστή μικρονοικοκύρη. Όταν όμως έσμιγε με συναδέλφους του ή όταν έκανε διάγνωση έλαμπε ολόκληρος. Λες και μεταμορφωνόταν. Πότε ο ευγενικός και μειλίχιος αυτός άνθρωπος εκνευριζόταν το καταλάβαιναν όσοι τον γνώριζαν όταν άρχιζε να μιλά με βαριά κρητική προφορά.
Πολιτευόταν στο Αμάρι που υπεραγαπούσε αλλά και οι Αμαριώτες τον λάτρευαν. Είχε πάντα εκείνη την Αμαριώτικη περηφάνια και αρχοντιά που τον έκανε ακατάδεχτο σε πληρωμή, ιδιαίτερα αν προερχόταν από άπορο ή μεροκαματιάρη. Εύρισκε τρόπο να αρνηθεί τα χρήματα χωρίς όμως να προσβάλει το φιλότιμο ασθενή. Είχε μια άνεση να εντοπίζει τη ρίζα του προβλήματος σε κάθε περίπτωση ασθενή κι έκανε άριστη διάγνωση. Ήταν στον καιρό του από τους κορυφαίους γιατρούς.
Επιφυλακτικός με τους Ασκληπιάδες
Όσο η τοπική κοινωνία έμπαινε σε ρυθμούς ανάπτυξης, έβλεπες να έρχονται στην πόλη νέοι επιστήμονες με σπουδές στο εξωτερικό. Αυτούς ο Ανδρεδής δεν τους έβλεπε με καλό μάτι και διατηρούσε τις επιφυλάξεις του χωρίς να γίνεται προσβλητικός. Όταν όμως ήταν στις κακές τους δεν κρατούσε ούτε τα προσχήματα, όπως μας πληροφορεί στο σχετικό χρονογράφημα ο Κώστας Μαμαλάκης.
Όταν λοιπόν ήταν στις κακές του ο Ανδρεδής έβαζε τις φωνές στον νεαρό Ασκληπιάδα που θα του έκανε τον «έξυπνο».
«Κύριε συνάδελφε, τι τας θέλετε τας σπουδάς εις Εσπερίαν; Τι τα θέλετε τα Παρίσια; Μελετάν δεν είναι το αναγιγνώσκειν αλλά το εννοείν».
Κι είχε δίκιο εδώ που τα λέμε να κοιτάζει τους νεαρούς γιατρούς «αφ υψηλού», γιατί είχε μάθει μόνο στις επιτυχίες κι ήξερε να δημιουργεί μια ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης γύρω από τον ίδιο και τις γνωματεύσεις του. Όλοι όμως οι συνάδελφοι του συγχωρούσαν την έπαρσή του αυτή, γιατί παραδέχονταν τις γνώσεις και την εμπειρία του.
Άλλωστε ήταν αρχαιότερος, άριστος επιστήμονας και σε δύσκολες περιπτώσεις δεν δίσταζε να παραμερίζει κάθε προσωπικό συναίσθημα και να προτάσσει την υγεία του ασθενούς από τη μια και το γόητρο του συναδέλφου του από την άλλη. Δεν άντεχε να δει κανέναν συνάδελφό του ταπεινωμένο από συγκυρία ή κακή στιγμή. Στις περιπτώσεις αυτές ειλικρινά δεν είχε διάθεση ούτε και για σκωπτικές παρατηρήσεις. Αμαριώτης με τα όλα του δηλαδή.
Έχουν πολλά χαριτωμένα να διηγηθούν για την μεγάλη του ικανότητα να διαγνώσκει και τον τρόπο που διατύπωνε τη διάγνωση. Ας αναφέρουμε μια χαρακτηριστική περίπτωση.
Ένας χωριανός του και φυσικά ψηφοφόρος του γύρισε από την αιχμαλωσία της Μικράς Ασίας σε κακό χάλι. Συνέφερε κάπως αλλά το βηχαλάκι του έγινε μόνιμο.
Τον άκουσε μια μέρα ο Ανδρεδής, καθώς περνούσε δίπλα του και δεν του άρεσε ο βήχας.
Με τη γνωστή του σιγουριά που έδινε θάρρος στην ασθενή του είπε για προληπτικούς λόγους να περάσει από το ιατρείο του να τον ακροαστεί.
Έτσι κι έγινε.
Πάει ο ανθρωπάκος στο ιατρείο, γδύνεται όπως του ζήτησε ο γιατρός κι αφέθηκε στην εξέταση που ξεκίνησε με τον κλασικό τρόπο της επίκρουσης με τα δάχτυλα.
«Ε… Ας παίξωμενε και μια ουλιά νταμπούρλο συντεκνάκι του είπε για να διασκεδάσει την αγωνία του άλλου.
Κολλά ύστερα τ’ αυτί του στην πλάτη του ασθενούς, γιατί ως γνωστόν δεν καταδεχόταν ποτέ να χρησιμοποιήσει ακουστικά έχοντας ακλόνητη εμπιστοσύνη στην ακοή του. Και τον αρχίζει στο βήξε ανάπνεε, βήξε ανάπνεε και ξαναβήξε.
Κάποτε τέλειωσαν.
– Ε κύριε γιατρέ ν ‘ ακούσομε τώρα και τα χαμπάρια λέει με μισή φωνή ο ασθενής.
Κι ο Ανδρεδάκης με απόλυτη φυσικότητα,
– Δεν έχεις μπρε συ πράμα. Φθίση έχεις.
– Και το λες με τόση άνεση;
– Γιάντα μωρέ ξεσπαθώνει ο Ανδρεδής. Δεν είναι πράμα. Μην είσαι «κουρκουζάνης». Θα πας στα ριζά του Ψηλορείτη στο Παρδί, θα πίνεις «χουμά» μπόλικο από το Μιτάτο και σε δυο μήνες θα γενείς παρδί.
Ο ασθενής που ήξερε και γράμματα έφυγε με μαύρη καρδιά από του γιατρού. Εκείνη την εποχή η φυματίωση θέριζε. Έκανε όμως ότι του είπε και πράγματι σε λίγο καιρό ήταν μια χαρά!
Έντιμος πολιτικός
Ο Γεώργιος Ανδρεδάκης διέγραψε λαμπρή πολιτική καριέρα πλάι στο Βενιζέλο κι υπηρέτησε με ανιδιοτέλεια τον τόπο του. Δεν απέκτησε ποτέ περιουσία. Κι έμεινε τόσο πτωχός που μέχρι το 1933 που πέθανε τον συντηρούσε διακριτικά ο φίλος του Ελευθέριος Βενιζέλος για να μην προσκρούσει στην παροιμιώδη περηφάνια του. Σημασία έχει πως άφησε μνήμη αγαθή έντιμου πολιτικού, γιατί ανήκε πραγματικά στην κατηγορία των πολιτικών εκείνων που έδιναν κύρος στο ελληνικό κοινοβούλιο προκαλώντας βαθύτατο σεβασμό στους ψηφοφόρους τους.
Ευάγγελος Δασκαλάκης
Ο Ευάγγελος Δασκαλάκης έμεινε στην ιστορία ως ένας από τους λαοφιλέστατους δημάρχους αλλά υπήρξε κι ένας εξαιρετικός γιατρός.
Ήταν ο αγαπητός του λαού κι αυτό προσυπογράφουν πολλοί συμπολίτες που έγραψαν με τη δράση τους τη νεότερη ιστορία.
Γεννήθηκε το 1902 στα Περβόλια. Κι ήταν από τους ανάργυρους γιατρούς της εποχής του. Πόσοι και πόσοι δεν γιατρεύτηκαν και μάλιστα αρκετοί χωρίς να πληρώσουν μια δεκάρα.
Εκτός από μεγάλος ανθρωπιστής ήταν και θερμός πατριώτης. Είχε λάβει μέρος στο Μικρασιατικό Πόλεμο και στον πόλεμο του ’40. Ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δράση κι αυτό είχε αποτέλεσμα τη σύλληψή του και μετά από βασανιστήρια τη φυλάκισή του. Από συγκυρία καλή γλίτωσε το εκτελεστικό απόσπασμα.
Ήταν τόσο δημοφιλής, που εκλέχτηκε τρεις φορές βουλευτής Ρεθύμνου με το κόμμα των Φιλελευθέρων και διετέλεσε υπουργός Κρήτης. Μέχρι το 1964, ασχολήθηκε αφιλοκερδώς με τους περισσότερους ασθενείς του.
Ο Ευάγγελος Δασκαλάκης μπροστά στη θεραπεία του ασθενούς δεν υπολόγιζε ούτε προσωπικά έξοδα. Ιδιαίτερα όταν σπούδαζε στο εξωτερικό ο γιος του, εκλεκτός επίσης επιστήμων, πόσοι δεν σώθηκαν από βέβαιο θάνατο, καθώς πατέρας και γιος σε συνεργασία με τις τελευταίες εξελίξεις της επιστήμης τους, είχαν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν πιο σύγχρονη φαρμακευτική αγωγή για τη θεραπεία του ασθενούς.
Το 1964 όμως πιέζεται να κατέβει δήμαρχος.
Με τις δυνατότητες της εποχής έκανε ότι μπορούσε. Ο περίφημος αυτός άνθρωπος ήξερε να αξιοποιεί το ντόπιο δυναμικό. Γιώργης Αγγελιδάκης, Γιάννης Χαλκιαδάκης, Μανόλης Λουκάκης, Μαρία Τσιριμονάκη ήταν μαζί με αυτόν, μερικοί από τους θεμελιωτές του αγώνα για την ίδρυση του Πανεπιστημίου. Πόσες και πόσες φορές δεν κατέφυγαν σύσσωμοι στο γραφείο του Γιώργη Βογιατζάκη, που με το πείσμα και τη θέλησή του είχε μεταβάλει την Παγκρήτιο Ένωση σε υπουργείο Κρήτης για την προώθηση θεμάτων του Ρεθύμνου.
Κι ήρθε η χούντα των συνταγματαρχών να προσπαθήσει στην αρχή με «καλόπιασμα» να τον πείσει για το έργο της εθνοσωτήριας κυβέρνησης. Εκείνος βέβαια, έδειξε από την αρχή τις προθέσεις του. Όταν δεν δίστασε να τα βάλει με τα θηρία του τρίτου Ράιχ και να κινδυνεύσει με εκτέλεση, δεν ήταν δυνατόν να δειλιάσει μπροστά στη θέα μερικών στρατιωτικών που το έπαιζαν εθνοσωτήρες. Η στάση τους περήφανη και ασυμβίβαστη, τους είχε βέβαια εξοργίσει. Επειδή όμως ήταν λαοφιλής δεν μπορούσε η Χούντα να τον τιμωρήσει αμέσως. Στις 31 Δεκέμβρη 1967 μόνο βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία και τον καθαίρεσε με κάθε επισημότητα. Είχε προλάβει ωστόσο ο υπέροχος εκείνος άνθρωπος επί δημαρχίας του, να κάνει κάποια πράγματα στα Περιβόλια που έκτοτε δεν είδαν φως ανάπτυξης κι «ας έβγαζαν δήμαρχο» κατά τα λεγόμενα των «εκλογομαγείρων».
Κι ένα απόγευμα του 1973, εκεί στα Περιβόλια που τόσο αγαπούσε ενώ μιλούσε με φιλικό του πρόσωπο άφησε την τελευταία του πνοή. Εκείνο το απόγευμα σαν βόμβα έπεσε κι άλλο θλιβερό άκουσμα. Είχε φύγει ένας ακόμα εκλεκτός του τόπου ο Νικόλαος Ανδρουλιδάκης. Μια επίσης θρυλική μορφή. Διάβηκαν μαζί την πύλη της Αθανασίας οι δυο αυτοί ξεχωριστοί άνθρωποι.
Αξέχαστες στιγμές οδύνης έζησε το Ρέθυμνο. Και δεν θυμόμαστε να είχαν επαναληφθεί σε παρόμοια περίπτωση με άλλο εκλεκτό συμπολίτη.
Σπάνια το Ρέθυμνο κήδευσε με τέτοια καθολική συμμετοχή και λαϊκές εκδηλώσεις θλίψης τοπικό παράγοντα. Δεκάδες ήταν τα στεφάνια στη σορό του, ανάμεσα στα οποία δέσποζαν αυτά του Παύλου Βαρδινογιάννη και του Γιώργη Βογιατζάκη. Εκ μέρους του Ιατρικού Συλλόγου τον είχε αποχαιρετήσει ο Νικόλαος Βαρδάκης, τονίζοντας το έντονο αγωνιστικό του φρόνημα.
Κι είχε δηλώσει ο Παύλος Βαρδινογιάννης, μετά το θλιβερό άκουσμα «Σπάνια μπορεί κανείς να κλείσει τη ζωή του για να έχουν το δικαίωμα να πουν οι επιζώντες ότι ανηλώθη εις τα κοινά, και υπηρέτησε με πάθος και ανιδιοτέλεια τον ανώνυμο άνθρωπο όσο διά τον ιατρό Ευάγγελο Δασκαλάκη. Οπουδήποτε ευρέθη είτε ως βουλευτής, είτε ως δήμαρχος, έμεινε ο αγνός, ο σκέτος, ο απόλυτος, ο ασυμβίβαστος γιατρός. Θα λείψει από κάθε Ρεθεμνιώτη, όσο θα λείψει και από την οικογένειά του διότι ανήκε εις όλους. Ας είναι σε όσους τον αγάπησαν και τον εξετίμησαν η μνήμη του παντοτινή».
Έχουν περάσει τόσα χρόνια από την αποφράδα εκείνη μέρα που χάθηκε ο λαμπρός αυτός άνθρωπος. Κι όμως εκείνοι που τον έζησαν πάντα τον θυμούνται και τον τιμούν εκτιμώντας τη μεγάλη του προσφορά στον τόπο και στους ανθρώπους.
Γεώργιος Χαλκιαδάκης
Ο Γεώργιος Χαλκιαδάκης αποτελούσε έναν συνδετικό κρίκο με την παλιά καλή φρουρά των παραδόσεων του Ρεθύμνου. Άριστος επιστήμονας, είχε προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες τιμώντας την παιδιατρική, το λειτούργημά του. Διακρινόταν πάντα για την έφεσή του στην επιμόρφωση και για την πάγια τακτική του να ενημερώνει τους γονείς για θέματα πρόληψης προκειμένου να θωρακίζεται καλύτερα η υγεία των παιδιών τους.
Γιος του δασκάλου Ευαγγέλου Χαλκιαδάκη και της Στυλιανής Μαραγκουδάκη, ευτύχησε να έχει δάσκαλο στο δημοτικό σχολείο τον παπά Γιάννη Μακρή, αυτό τον φωτισμένο εκπαιδευτικό που είχε μεταλαμπαδεύσει τη γνώση και σε άλλες μεγάλες προσωπικότητες του Ρεθύμνου.
Ο Γεώργιος Χαλκιαδάκης συνέχισε με εξαιρετικές επιδόσεις στο γυμνάσιο και χωρίς καμιά εξωσχολική βοήθεια, χωρίς φροντιστήριο, πέτυχε το 1940 στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών. Κατάφερε μάλιστα να έρθει 25ος στους 1.200 υποψηφίους. Δυστυχώς γι’ αυτόν οι περιπέτειες της κατοχής και των εμφυλίων συρράξεων δεν του επέτρεψαν να πάρει το πτυχίο του πριν από το 1953. Ευτύχησε όμως να κάνει λαμπρές σπουδές.
Άρχισε στην παιδιατρική κι έκανε ένα χρόνο και στην παθολογία. Οι σπουδές πλάι σε καθηγητές, όπως ο Αρκάγαθος Γούτας και ο Κωνσταντίνος Χωρέμης, ήταν ό,τι καλύτερο για την εποχή εκείνη ιδιαίτερα για φοιτητή, όπως ο Χαλκιαδάκης που ήθελε να εμβαθύνει στην επιστήμη του.
Τον Ιούνιο του 1958 επέστρεψε στο Ρέθυμνο ως διευθυντής της παιδιατρικής κλινικής στο νοσοκομείο Ρεθύμνου, διακρινόμενος για τη συνέπεια και την ευρυμάθεια που τον καταξίωσε σύντομα στον επιστημονικό χώρο. Δική του ενέργεια ήταν ο εφοδιασμός της παιδιατρικής κλινικής με σύγχρονα μέσα, όπως θερμοκοιτίδες και συσκευές φωτοθεραπείας και οξυγονοθεραπείας. Από τα μεγάλα του επιτεύγματα η διάσωση ενός νεογνού μόλις 950 γραμμαρίων που μεγάλωσε και έγινε άνδρας σημαντικός.
Πικράθηκε όταν παρά το σπουδαίο έργο που είχε επιτελέσει αναγκάστηκε να αποχωρήσει μετά από 26 χρόνια υπηρεσίας ως διευθυντής Α για να αποφύγει υποβιβασμό, αποτέλεσμα στενοκεφαλιάς παραγόντων που ασκούσαν εξουσία σε βάρος των παραδόσεων του Ρεθύμνου στον τομέα των αξιών.
Ιδιώτευσε για κάποιο διάστημα απολαμβάνοντας πάντα την κοινωνική καταξίωση και μετά αφοσιώθηκε στην υπέροχη οικογένειά του μελετώντας και αποφασίζοντας να μας δώσει το πολύ χρήσιμο βιβλίο του με τίτλο «Λευκόγεια, το χωριό και οι οικογένειές του δια μέσου των αιώνων», που εξεδόθη από τη Γραφοτεχνική το 2012. Μια εξαιρετική έκδοση με πολλές πληροφορίες για το χωριό το οποίο πάντα λάτρευε.
Τελικά το αφιέρωμά μας δεν μπορεί να τελειώσει σήμερα όπως υπολογίζαμε. Θα ανοίξουμε μια μικρή παρένθεση για θέματα επικαιρότητας και από την ερχόμενη Τρίτη θα συνεχίσουμε μέχρι την ολοκλήρωση της αναφοράς μας με Στέλιο Αναγνωστάκη, Γεώργιο Σταυρουλάκη, Μιχάλη Καυκαλά, Νίκο και Άγγελο Βαρδάκη, Γεώργιο Λίτινα, χειρουργό, τον συνεπώνυμό του που σκοτώθηκε στη μάχη των Ποταμών κ.α.
