Ατσιπόπουλο το Εύανδρον

      «Κι ηύρα σαν πρωτάρη ένα λαό κι έχει γνώμη κι έχει δύναμη και θέλει κι είναι μέσα στους σκυφτούς τα παλληκαριά κι είναι μεσ’ τους κοιμισμένους οι στρατιώτες… Μια πλατεία καρδιά βροντολαλεί μαρτυρώντας πολεμώντας τραγουδώντας…!».

 

 

       Μια ράτσα ανυπόταχτη, στιβαρή και περήφανη, γαντζωμένη πάνω σε μια τραχιά και άνυδρη αλλά καρπερή και φιλόξενη γη, μια ράτσα που ζωντάνεψε τους θρύλους του Διγενή Ακρίτα κι αγωνίστηκε στα μαύρα χρόνια να κρατηθεί ορθόστητη στην ελεύθερη ζωή με ζηλευτή λεβεντιά και αξιοπρέπεια σήμερα αντιπαραθέτει σ’ εκείνο το αγωνιστικό ψυχισμό έναν ιδιαίτερο πνευματικό πολιτισμό, με εκλεπτυσμένα ήθη, με δυναμική ανάπτυξη με αρμόζουσα συμπεριφορά στις σχέσεις μεταξύ των κατοίκων, στην αισθητική αντίληψη, στην ανιδιοτελή προσφορά και στις κάθε λογής φιλόφρονες εκδηλώσεις όπως ομιλίες, επιδείξεις, χορευτικές, μουσικές, καλλιτεχνικές μα πάνω απ’ όλα εγκάρδιες.Με σκληρό μόχθο αυτός ο λαός φύτεψε πάνω στις χαλεπές και στα χάλαβρα ένα κλίμα, το λιάτικο, με τις ρίζες του ν’ αναζητούν τη ζωή μέσα από το σχίσμα του βράχου κι όμως δίνει ένα κρασί ευφραντικό και περιζήτητο, άλλοτε να προσφέρει ευωχία στα παλάτια της Βενετίας και παραΰστερα να στολίζει τα σουλτανικά τραπέζια στην Πόλη.

      Όλα τα πολύπαθα χρόνια και κείνα και τούτα, οι Ατσιπουλιανοί ποτέ δε δείλιασαν, δε λιποψύχησαν και δεν τα ‘βαλαν κάτω. Γι’ αυτό και ο Βενετσιάνος κατακτητής τους ονομάτισε και τους έδωσε το χαρακτηριστικό όσο και θρυλικό παρώνυμο: «Aces populus» που σημαίνει «λαός αψύς, δριμύς, ατίθασος κι ανυπόταχτος, που δε σηκώνει μύγα στο σπαθί του». Αναπότρεπτη και μοιραία συνέπεια ήταν έναν τέτοιο λαό ο κάθε κατακτητής να τον φοβάται, να τον σέβεται και να τον υπολογίζει σαν έναν επίφοβο, αμείλικτο αντίπαλο και πού; Σε απόσταση αναπνοής από την κεντρική εξουσία. Μόλις πέντε χιλιόμετρα από την πολίχνη στο Ρέθυμνο.

 
      Η νεότερη ιστορία της Κρήτης είναι πλούσια σε γενναίες πράξεις
αυτοθυσίας και υπήρξαν πολλοί που έδωσαν και την τελευταία ρανίδα του
αίματος τους για την Ελλάδα, όμως το Ατσιπόπουλο έχει μια παράδοση και
μιαν ιστορία εθνικής αξιοπρέπειας τόσο επική, τόσο μοναδική και τόσο
θαυμαστή που συγκινεί και ξεχωρίζει. Και η παράδοση αυτή ξεκινά από τα
πολύ παλιά χρόνια και φτάνει ίσαμε τη Γερμανική Κατοχή. Χαρακτηριστικό
παράδειγμα της πατροπαράδοτης αρετής της φιλοξενίας είναι η διέλευση από
εκεί κάποτε του οπλαρχηγού Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη ως εμφανίζεται από
σχετική επιστολή του: «Εκ του Προφήτου Ηλιού (εννοεί Ρουστίκων)
μετέβωμεν εις Ατσιπόπουλον, έξω της Ρεθύμνης, όπου διεμείναμεν περί τας
τέσσερας ημέρας και ετύχομεν μεγάλης περιποιήσεως. Μας προσεφέρθησαν δε
μεταξύ των άλλων και διάφορα τρόφιμα ως άρτοις πεντακόσιαι οκάδες, τυρός
καθώς και εις βους, δέρματα και άλλα» (Αρκάδι: Τ. Βενέρη Μητροπολίτου
Κρήτης).

      Στο Πάνθεον των Ατσιπουλιανών ηρώων δεσπόζουν μορφές
θρυλικές και μαρτυρικές, επιβλητικές και αξιοσέβαστες και σε εντυπωσιακό
αριθμό, που υψώνονται σε ακατάλυτα σύμβολα και καθιερώθηκαν ως κατ’
εξοχήν υποδειγματικοί εκφραστές και ενσαρκωτές της ιδέας της ελευθερίας
της μονάκριβης.

      Σε κάθε μεγάλο σηκωμό τα γυναικόπαιδα τα μετακινούσαν
σε μακρινά χωριά ορεινά και τούτο όχι μόνο για λόγους ασφαλείας και την
αποτροπή ενός απευκταίου κινδύνου, αλλά και για να μπορούν οι άνδρες να
κινούνται ανεμπόδιστα και να πολεμούν «αλίμπερτοι».

      Στις 13 του
Ιουνίου 1821 ο απαγχονισμός και ο μαρτυρικός θάνατος του Δεσπότη
Γεράσιμου Περδικάρη στο Ρέθυμνο εξοργίζει τους χριστιανούς. Οι
Ατσιπουλιανοί θα ξεσηκώσουν πεντακόσιους ραγιάδες από το Δυτικό
διαμέρισμα της επαρχίας. Οι ψυχωμένοι επαναστάτες θα αποτολμήσουν και θα
δώσουν ένα τέτοιο ανελέητο «γιουρούσι» στους Τούρκους, που θα το
βάλουνε στα πόδια και θα αναγκαστούνε να κλειστούνε στο Ρέθεμνος, ενώ οι
Ατσιπουλιανοί με αρχηγό το Δρουλίσκο θα επεκτείνουν την ελεύθερη
επικράτεια του χωριού μέχρι τον Κουμπέ. Σ’ εκείνη και σε συμπλοκή σώμα
με σώμα σκοτώνεται ο Ατσιπουλιανός Ι. Μιστράκης από τον Τούρκο Ζαφτιγιέ
Περβαντή, τον οποίο αμέσως μετά θα σκοτώσει ένας άλλος Ατσιπουλιανός ο
Κωστής Ροδινός.

      Τον ίδιο χρόνο με 300 πολεμιστές απ’ όλη την Κρήτη με
μπροστάρηδες τους Ατσιπουλιανούς υψώνεται η επαναστατική σημαία στη
Θυμιανή Παναγία στα Σφακιά. Στα 1927 ο διοικητής του Ρεθέμνου Νουμαν
Πασάς αντιλαμβάνεται τη σπουδαιότητα και τον επαναστατικό ουσιαστικό
ρόλο και ιδιαίτερη συμβολή που διαδραμάτισε στα γεγονότα ο γενναίος
Ατσιπουλιανός Μ. Σκορδίλης. Τον συλλαμβάνει με τρόπο ύπουλο και του
προτείνει για να σώσει τη ζωή του να αλλαξοπιστήσει. Ο Σκορδίλης θα
αρνηθεί θαρραλέα, θα του απαντήσει με μια υβριστική φράση και θα
πληρώσει με τη ζωή του στην κρεμάλα. Αμέσως μετά οι Ατσιπουλιανοί
εκδικούμενοι κατεβαίνουν απ’ το χωριό τους και φτάνουν ίσαμε την
Γαλλιανή καμάρα. Εκεί δίδουν μάχη και βρίσκουν το θάνατο τρεις Τούρκοι.

      Στα
1866 τη χρονιά της Αρκαδικής εθελοθυσίας ακολουθούν σκληρές μάχες μέσα
κι έξω απ’ το Ατσιπόπουλο. Στις πλατείες, στους δρόμους και στα σόχωρα
γίνεται άγριος σκοτωμός και πολλές φορές έρχονται στα χέρια Τούρκοι και
Ρωμιοί.
       Σ’ ένα σφιχταγκάλιασμα θανάτου πέφτουν νεκροί ο Μπιμπίρης, ο
Γαγαίνης, ο Καραγιάννης, ο Περπιράκης, ο Λιονής, ο Δημητρακάκης και
Αγγελάκης . Ακολουθεί ένα ανελέητο κυνηγητό των Τούρκων από τους
Ατσιπουλιανούς και οι Τούρκοι μόλις προλαβαίνουν να κλειστούν μέσα στα
τείχη.

      Στο σηκωμό του 1889 στις 21 Ιουλίου ακολουθούν κι άλλες μάχες
κι άλλες αιματηρές συμπλοκές στου Βιολή το Χαράκι που σηματοδοτεί ένα
ορόσημο καθώς εντοπίζει τα πλαίσια της Ατσιπουλιανής επικράτειας.
Από
τότε το Ατσιπόπουλο γίνεται άπαρτο κάστρο, βράχος ορθόστητος κι
αλύγιστος που πάνω ξεσπάνε τα κύματα της εχθρικής μανίας. Το Δυτικό
διαμέρισμα στο εξής αναπνέει ελεύθερο αέρα. Για το χρέος προς τη πατρίδα
σπεύδουν ακόμα και μακριά από το Ατσιπόπουλο εκεί που τους καλεί να
πολεμήσουν στις 6 τ’ Αυγούστου 1896 ανήμερα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα
παραστέκονται και πολεμούν στη θέση Βίγλα δίπλα στους Αηβασιλιώτες . Κι
ακούστηκε να λέει κάποιος Τούρκος «Βαλαϊ- μπιλαϊ ως κι επαέ μωρέ στη
Βίγλα αποσώσανε οι γκιαούρηδες οι Ατσιπουλιανοί».

      Στις 22 του Φλεβάρη
του 1897 χίλιοι Τούρκοι ξεκινάνε για να πατήσουνε και να ξεμπερδέψουνε
με τον Αη-Βασίλη από τα Γαλλιανά άξαφνα αντικρίζουνε ανάστατοι το
Ατσιπόπουλο λεύτερο να πανηγυρίζει σημαιοστολισμένο. Ακούνε τις λύρες
και τα λαγούτα και η πορεία τους αλλάζει και κατευθύνεται προς τα
δυτικά. Ο Λιαντρής αντιλαμβάνεται τυχαία να ’ρχονται και να πλησιάζουν
δυο Τούρκοι ανιχνευτές. Έρποντας και αθέατος τους πλησιάζει και τους
σκοτώνει. Οι πυροβολισμοί ξεσηκώνουν τους Ατσιπουλιανούς κι αρχίζει μια
κεραυνοβόλα επίθεση. Το κυνηγητό μ’ ένα ανελέητο γιουρούσι συνεχίζεται.
Οι Τούρκοι ανασυντάσσονται και επιχειρούν συντονισμένη πεισματώδη
επίθεση, για να εκδικηθούν και οι μάχες συνεχίζονται μερόνυχτα από τη
Γρούντα κοντά στη θάλασσα και τις Καβαλούρες ίσαμε του Βιολή το Χαράκι.

      Ας
μη μπούμε στις λεπτομέρειες και ας μείνουμε στα ουσιώδη από όλη αυτή
την επική ιστορία του χωριού, σε μια κρίσιμη ώρα στα 1811
αποκεφαλιστήκανε δύο Ατσιπουλιανοί. Στο Ρέθεμνος ο Κώστας ο Τζελέσης και
στα Φραντζεσκιανά ο Γιώργης ο Γιαννούλης, που τους είχαν επισημάνει οι
Τούρκοι σαν έναν εχθρό άκρως επικίνδυνο και αμείλικτο.

      Από τότε πόσες
φορές να’ ναι που πολέμησαν οι Ατσιπουλιανοί, όπως αργότερα στο
Μακεδονικό Αγώνα και στην Εθνική Αντίσταση αλλά σημαντική και η δυναμική
παρουσία και συμμετοχή τους στο Θέρισσο, ανταποκρινόμενοι στην
πρόσκληση του Βενιζέλου. Και πόσες άλλες μάχες έδωσαν ακόμα τα
Ατσιπουλιανά νιάτα και πόσο αίμα έχυσαν πάνω στα χιονισμένα βουνά της
Αλβανίας ;

      Η εποποιία και τα αξιοθαύμαστα επιτεύγματα των
Ατσιπουλιανών κανείς δεν ξέρει που αρχίζουν και που τελειώνουν. Όμως
υπάρχει ένα ιστορικό γεγονός, το οποίο έχει περάσει στα ψιλά και δεν
έχει αναγνωριστεί δεόντως.

      Είναι μοναδική όσο και αυθεντική η
αλήθεια πως το Ατσιπόπουλο βρέθηκε μόλις λίγα χιλιόμετρα έξω από το
Ρέθεμνος. Μιαν «ασκελές» από το στόμα του λύκου, τη σφηγκογωλιά της
Τουρκιάς. Κι όμως δεν κιότεψε. Με μάτι αητού απ’ τον Βιολή το Χαράκι
ίδιος βιγλάτορας πάνω σε μετερίζι «έβαλε μπέτι» και στάθηκε μπροστάρης
και φύλακας άγγελος της πόλης στα μαύρα κι άραχνα χρόνια.