Ποιος το περίμενε ότι μια ομάδα από ατίθασα νιάτα θα έδινε και πάλι ανάσα στη Δημοκρατία;
Νοέμβρη του 1973 και το Ρέθυμνο ζούσε με την αγωνία των εξελίξεων στο Πολυτεχνείο.
Ήταν αρκετοί από τους «δικούς» μας μέσα κι έξω από το Πολυτεχνείο. Σιγά σιγά απέκτησαν ταυτότητα με την πάροδο των χρόνων όταν τους δόθηκε αφορμή να καταθέσουν την μαρτυρία τους. Οι περισσότεροι μόνο θυμούνται.
Το Ρέθυμνο αγωνιούσε για τους «αλήτες» κατά τον προσφιλή χαρακτηρισμό των κρατούντων που υιοθέτησαν άκριτα τα «ημέτερα» έντυπα μέσα ενημέρωσης. Αργότερα θα γίνονταν «ήρωες» όταν το Πολυτεχνείο δοξάστηκε. Τότε που αποτελούσε περγαμηνή τιμής και λεβεντιάς η παρουσία των. Κι άκουγες μέχρι κι έφηβους να καυχώνται για την συμμετοχή τους στην εξέγερση.
Από τους αδιαμφισβήτητους πάντως αγωνιστές ήταν τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής που πήρε πάνω της όλο το βάρος της εξέγερσης με τους δικούς μας Ολύμπιο Δαφέρμο και Γιάννη Γεωργακάκη ανάμεσά τους.
Ο Ολύμπιος Δαφέρμος γεννημένος στην Αξό το 1947 είχε στο «αίμα» του το γονίδιο της αντίδρασης σε κάθε τι που υπονόμευε τη δημοκρατία και την ελεύθερη έκφραση. Πως έφθασε όμως να είναι μέλος της συντονιστικής επιτροπής στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.
Σε μια σπάνια μαρτυρία του αναφέρει μεταξύ άλλων:
«Στην προσπάθειά μου να δράσω εναντίον της δικτατορίας, πριν από το ξεκίνημα του αφκ, είχα έρθει σε επαφή με αντιστασιακές οργανώσεις. Πρώτα με μια τροτσκιστική, που η μόνη δραστηριότητά της ήταν το διάβασμα των βιβλίων του Τρότσκι. Η δεύτερη ήταν μια αριστερίστικη υπερσυνωμοτική οργάνωση -δεν έμαθα ποτέ το όνομα της-, στην οποία υφίσταμαι παρατεταμένη κατήχηση για το πόσο συνωμότες πρέπει να είμαστε για να μην πιαστούμε, αν και δεν είχαμε καμιά δράση. Ούτε με την πρώτη ούτε με τη δεύτερη «έδεσα». Η τρίτη ήταν ο «Ρήγας Φεραίος». Πρόλαβα και πήρα μόνο μία εφημερίδα, γιατί συνελήφθη ο σύνδεσμός μου. Κατόπιν με ένα φίλο και συμφοιτητή οργανώσαμε μια πολιτική παρέα, όπου η μόνη της δραστηριότητα ήταν το διάβασμα μαρξιστικών βιβλίων, η συζήτηση και η ανάλυσή τους. Και περιμέναμε. Περιμέναμε ότι κάτι θα ξεκινήσει. Ήμασταν βέβαιοι για τα επερχόμενα αντιστασιακά συμβάντα. Αν μας ρώταγε κανείς τι περιμέναμε, δεν θα είχαμε τι να του απαντήσουμε. Πριν από το ξεκίνημα του αφκ ο φοιτητικός χώρος ήταν πλήρως διασπασμένος. Καμιά συλλογική εκδήλωση. Ανεξάρτητες παρέες υπήρχαν, με διάφορα ενδιαφέροντα.
Ιστορικό απόγευμα
Κάποιο απόγευμα, κατά τη διάρκεια του μαθήματος των στοιχείων μηχανών, όπου εργαζόμασταν μόνοι μας με τη βοήθεια των επιμελητών, φοιτητές, διορισμένοι στα διοικητικά συμβούλια των φοιτητικών συλλόγων, μπαίνουν στην αίθουσα για ανακοινώσεις. Ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο.- Δεν έμαθα αν αυτό συνέβη και σε κάποια άλλη σχολή του Πολυτεχνείου ή επιλέχτηκε μόνο η σχολή των Μηχανολόγων-Ηλεκτρολόγων επειδή προσέλκυε τους πιο διαβαστερούς φοιτητές, άρα, σύμφωνα με τη λογική του καθεστώτος, τους πιο «ακίνδυνους». Έγινε αντιπαράθεση μαζί τους. Κάποιοι γνωριστήκαμε και δημιουργήθηκε αμέσως ο αντιστασιακός πυρήνας της σχολής.
Δεν είχαμε ιδέα από φοιτητικό συνδικαλισμό. Μας ενημέρωσαν, μας παρέπεμψαν στον αστικό κώδικα και μας έδωσαν καταστατικά των παλαιών φοιτητικών συλλόγων. Διαβάζαμε, ρωτούσαμε και συζητούσαμε. Αποφασίσαμε να διαλύσουμε τη συγκέντρωση, αφού δεν θα μπορούσαμε να την ελέγξουμε. Μοιράσαμε ρόλους και περιμέναμε. Στη συγκέντρωση τρέμαμε. Ήταν όμως ωραία τρεμούλα. Τη συγκέντρωση αυτή τη θυμάμαι περισσότερο από όλες τις μετέπειτα δράσεις μας. Η αντιπαράθεση με τους διορισμένους έγινε σε χαμηλούς τόνους. Ζητήσαμε συνέλευση για να πάρουμε αποφάσεις, αμφισβητώντας την εγκυρότητα της συγκέντρωσης. Έγινε κόντρα και η συγκέντρωση διαλύθηκε. Έμειναν μόνοι τους οι διορισμένοι στο αμφιθέατρο. Άρχισαν οι κλήσεις στην ασφάλεια, στην οποία οι φοιτητές δοκίμασαν τόσο τις απειλές όσο και τους άγριους ξυλοδαρμούς των ασφαλιτών. Εκεί προβάλαμε το άλλοθι των φοιτητικών προβλημάτων. Όμως θέλαμε και ξέραμε από την αρχή ότι η δράση μας στρεφόταν εναντίον της δικτατορίας. Το αφκ από το ξεκίνημα του στράφηκε εναντίον του καθεστώτος. Με κάθε αφορμή που δινόταν, οργανώναμε κινητοποιήσεις. Όσοι φοιτητές έβγαιναν μπροστά τούς καλούσαμε στους πυρήνες χωρίς άλλες διατυπώσεις. Αρκούσε ότι δημόσια τόλμησαν να εκφράσουν τη δημοκρατική τους άποψη. ∆εν λαθέψαμε ούτε μία φορά.
Το Φθινόπωρο του 1972 διενεργούνται φοιτητικές εκλογές κάτω από άγρια τρομοκρατία και απροκάλυπτη νοθεία των μηχανισμών καταστολής του καθεστώτος. Το αφκ δίνει συντεταγμένο και θαρραλέο αγώνα για να επιβάλει ελεύθερες εκλογές. Έξαρση του κινήματος στο Πολυτεχνείο τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο 1973. Εισβολή της αστυνομίας. Άγριοι ξυλοδαρμοί ακόμη και μέσα στην αίθουσα της συγκλήτου. Κλείσιμο του Πολυτεχνείου. Παραίτηση της συγκλήτου. Η κοινή γνώμη στρέφει το βλέμμα της στο αφκ. Το καθεστώς, ανήμπορο να καταστείλει το κίνημα, διακόπτει την αναβολή στράτευσης δεκάδων φοιτητών και τους στέλνει στα στρατόπεδα. Έτσι νομίζει ότι θα καταστείλει το κίνημα. Αντίθετα προκαλεί την κατάληψη της Νομικής. Η δεύτερη σημαντικότερη κινητοποίηση του αφκ, στην οποία για πρώτη φορά το κίνημα έχει την ενεργή συμπαράσταση και μη φοιτητικού πληθυσμού. Στο στρατό ο αγώνας δίνεται ώστε να μη φωνάξουμε συνθήματα υπέρ του καθεστώτος. Νομίζω τα καταφέραμε. Βρισκόμαστε υπό συνεχή παρακολούθηση. Όσοι ήταν οργανωμένοι πέρασαν από τα κολαστήρια της ΕΣΑ».
Η μετέπειτα πορεία
Αυτά αναφέρει στη γλαφυρή του περιγραφή ο Ολύμπιος Δαφέρμος και μέσα από την προσωπική του εμπειρία μαθαίνουμε για το πώς φθάσαμε στην εποποιία της φοιτητικής εξέγερσης.
Μετά τα γεγονότα κι αφού ο Ολύμπιος υπέστη όλες τις συνέπειες της δράσης του επέλεξε άλλα μετερίζια κοινωνικών αγώνων.
Το βιογραφικό του αναφέρει: Διπλωματούχος μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος Ε.Μ.Π. και διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου. Εργάστηκε ως σύμβουλος στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Στέλεχος του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος, είναι συγγραφέας των βιβλίων «Φοιτητές και δικτατορία: Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα 1972-1973» (Γαβριηλίδης, 1999· 2009) και «Όνειρο ήταν» (Γαβριηλίδης, 2003· επανέκδοση: Οδυσσέας, 2005).
Ο χώρος δεν μας επιτρέπει να αναπτύξουμε όλο αυτό το βιογραφικό που καλύπτει 2-3 σελίδες. Σημασία έχει ότι ο Ολύμπιος Δαφέρμος δεν επαναπαύθηκε στις δάφνες του Πολυτεχνείου. Κι έδωσε μεγάλο βάρος στην ανάπτυξη και ανάδειξη της τεχνικής εκπαίδευσης.
Από τα 22 χρόνια συνολικά, που αφιέρωσε στην εκπαίδευση διετέλεσε:
- Δύο χρόνια διευθυντής στο Τεχνικό Λύκειο Ρεθύμνου
- Σύμβουλος του υφυπουργού Παιδείας Χ. Καστανίδη σε θέματα δευτεροβάθμιας γενικής και τεχνικής – επαγγελματικής εκπαίδευσης
- Μέλος της μόνιμης επιτροπής παιδείας του ΤΕΕ (πέντε χρόνια)
- Μέλος της ομάδας εμπειρογνωμόνων που σχεδίασε, εφάρμοσε και παρακολούθησε το πρόγραμμα Τεχνομάθεια της ΓΓΕΤ.
Ο Γιάννης Γεωργακάκης
Από τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής της κατάληψης του Πολυτεχνείου και ο Γιάννης Γεωργακάκης από την οικογένεια των γνωστών αγωνιστών.
Συμμετείχε στην εξέγερση ως ανένταχτος ενώ δεν φαίνεται να μπλέχτηκε ποτέ με την κεντρική πολιτική σκηνή. Τέλειωσε τις σπουδές του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Σήμερα είναι ένας από τους καταξιωμένους Γλύπτες, συγγραφέας και δημοσιογράφος.
Αμέτρητες οι συμμετοχές
Είναι γεγονός ότι πολλοί Ρεθεμνιώτες είτε ως φοιτητές είτε ως μέλη οργανώσεων είτε απλά γιατί ήθελαν κι αυτοί να διευρύνουν το ρήγμα και να πέσει η χούντα των συνταγματαρχών συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις.
Η φωνή του Αρχάγγελου της μουσικής Νίκου Ξυλούρη, ξεσήκωνε τα πλήθη.
Αυτή η συμμετοχή ήταν που του χάρισε και την αθανασία και τον καθιέρωσε ως σύμβολο αντίστασης.
Μια φωτογραφία ωστόσο ταυτοποιεί δυο ακόμα συμπολίτες. Υπάρχει σε επετειακή έκδοση της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» και την έχει τραβήξει ο δημοσιογράφος Κώστας Ζηρίνης. Πρέπει να ήταν ή την παραμονή ή ανήμερα της εισβολής στο Πολυτεχνείο. Συνόδευε το ηχητικό ντοκουμέντο του Πολυτεχνείου που διανεμήθηκε από την Ελευθεροτυπία.
Αν και ταλαιπωρημένα μπορείς να αναγνωρίσεις από αριστερά προς τα δεξιά Τζιανουδάκη Λεωνίδα, Χημικό, Μερτίκα Γιώργο μετέπειτα εκδότη του περιοδικου Λεβιάθαν, Κλάδο Μανόλη χημικός.
Ο Λεωνίδας Τζιανουδάκης με δυσκολία δέχτηκε να μας μιλήσει θεωρώντας ότι έκανε απλά το καθήκον του. Φοιτητής κι αυτός μαζί με τους Μερτίκα και Κλάδο βρέθηκε μέσα στις ροές των πολιτών που έσπευσαν για συμπαράσταση των εγκλείστων του Πολυτεχνείου.
Μας αποκάλυψε μάλιστα ότι τον ξάφνιασε όταν την πρωτοείδε η φωτογραφία αυτή στην εφημερίδα, που του θυμίζει μια από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της ζωής του.
Από την παρέα αυτή ο ίδιος και ο Μανόλης Κλάδος είναι μόνιμοι κάτοικοι Ρέθυμνου.
Ο Λεωνίδας Τζιανουδάκης αποφοίτησε από το Χημικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1977.
Διορίστηκε το 1979 στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Αγάπησε την αίθουσα και αυτό με το οποίο ασχολήθηκε.
Επί 15 χρόνια ήταν υπεύθυνος στο Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστημών (ΕΚΦΕ) Ρεθύμνου. Εδώ έμαθε πολλά και κυρίως πόσα λίγα είναι αυτά που νομίζουμε ότι γνωρίζουμε.
Με την βοήθεια και την εμπειρία εξαιρετικών συνεργατών, συντέλεσε ώστε να δημιουργηθεί ένας χώρος που μάλλον βοήθησε αρκετούς και αυτό είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη θητεία του.
Εργάσθηκε για τρία χρόνια στο Εργαστήριο Διδακτικής Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης, και δίπλα στον Καθηγητή Παναγιώτη Μιχαηλίδη έμαθε να βλέπει τις Φυσικές Επιστήμες με «άλλο μάτι». Πίσω και πέρα από αυτές.
Υπήρξε για πολλά χρόνια τακτικός επιμορφωτής του ΠΕΚ Ηρακλείου.
Μετά την συνταξιοδότησή του το 2010 τιμήθηκε από την Διεύθυνση Β/μιας Εκπ/σης Ρεθύμνου, από την ΠΑΝΕΚΦΕ της οποίας είναι επίτιμο μέλος και από το Περιφερειακό Τμήμα Κρήτης της Ένωσης Ελλήνων Χημικών για την συμβολή του στη διάδοση της χημείας.
«Περάσαμε καλά»
Μετά από 47 χρόνια πως αισθάνεται ένας που έζησε από τόσο κοντά τα γεγονότα; Αισθάνεται τον ίδιο ενθουσιασμό; Πιστεύει ότι δικαιώθηκε το μήνυμα του Πολυτεχνείου;
Εύστοχες απαντήσεις δίνει στις απορίες αυτές, μια χθεσινή ανάρτηση του Ολύμπιου Δαφέρμου στον προσωπικό του λογαριασμό στο F/B.
Μια κατάθεση ψυχής που θα προσυπέγραφαν πολλοί ακόμα από τη γενιά του Πολυτεχνείου. Αναφέρει μεταξύ άλλων ο συμπολίτης καθηγητής:
Να ‘ναι η απόσταση του χρόνου. Να ‘ναι ο ορίζοντας που πλησιάζει; Να ‘ναι οι εποχές που μαραίνονται; Όλο και περισσότερο μου φαίνεται ποιητική εκείνη η εποχή (1972-73). Και τότε ποιητικά ένιωθα. Με μια διαφορά. Τότε (τη) ζούσα, σήμερα (την) αναστορούμαι.
Από τη μία οι κωμικοί δικτάτορες. Από την άλλη ή, σε σύγχυση, ηττημένη πολιτική ηγεσία. Και το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα να πορεύεται, ανασκευάζοντας δοκιμασμένες πρακτικές, καταργώντας βεβαιότητες, εκπλήσσοντας τους παραδοσιακούς, αυτοεκπλησσόμενο και το ίδιο. Και οι χωροφύλακες να ψάχνουν τα κρυφά δίκτυα της ανομίας. Και τέτοια να μη βρίσκουν.
Το κίνημα αυτοδιαμορφώνεται μέσα από τη δράση του. Δίχως πολλές θεωρητικές συζητήσεις και αναλύσεις, εισβάλλει στα δημόσια πράγματα από το πουθενά. Πιστεύει πως από μόνο του μπορεί να αλλάξει τα πράγματα και πλημμυρίζει με ευτυχία και χαρά τους συμμετέχοντες. Είναι πράγματι ευτυχής συγκυρία να συμμετέχεις σε ένα αυτόνομο κίνημα χωρίς καθοδηγητές και οπαδούς, που το καθορίζει η ανιδιοτέλεια, η αντίσταση και η αξιοπρέπεια. Με βαθύ κοινωνικό περιεχόμενο, ένα κίνημα που έδειχνε να ’ναι χειραφετημένο.
Με τη δράση του προκάλεσε ιστορικά γεγονότα και αναδείχθηκε ως ο μοναδικός υπολογίσιμος αντίπαλος των ανόητων συνταγματαρχών. Γεμάτο συναισθήματα, γεμάτο συγκινήσεις, ονείρατα και ελπίδες.
Περάσαμε καλά. Η ψυχή μας ήταν γεμάτη. Λέγαμε δημοκρατία και ελευθερία και συγκλονιζόμασταν. Λέγαμε σοσιαλισμός και απογειωνόμασταν.
Όπως όλα τα αυθόρμητα κινήματα λίγη σχέση είχε με τον ορθολογισμό. Και αναλύσεις προσπαθούσαμε να κάνουμε και τακτικές να καταστρώσουμε. Λίγα από αυτά λειτούργησαν.
Το κίνημα τολμά ίσαμε εκεί που φτάνει ώσπου μένει μόνο του. Πίσω του η αμηχανία.
Η πείρα δεν είδε και δεν άκουσε. Ήξερε όμως να περιμένει.
Η έκρηξη (Πολυτεχνείο) ήρθε ως νομοτέλεια. Και η ένδεια της σοφίας των εξουσιών αναδύθηκε. Το κίνημα εξαντλήθηκε. Κενό εξουσίας. Κενό αντίστασης. Κενό αμφισβήτησης…
Κατάρρευση του ολοκληρωτισμού. Η ελευθερία. Η ελευθερία των αρχηγών. Το ανολοκλήρωτο κίνημα κομμάτια και θρύψαλα.
Στήνεται ο μύθος του Πολυτεχνείου. Από τη μία οι ενοχές της ελληνικής κοινωνίας, από την άλλη η προσπάθεια των μη δεξιών πολιτικών δυνάμεων να σφετεριστούν το γεγονός οδήγησε στη μυθοποίηση του.. Καμιά πολιτική δύναμη και κανείς φιλόδοξος δεν επιδιώκει να διερευνηθούν τα αίτια που προκάλεσαν το Πολυτεχνείο, να αναλυθεί ο χαρακτήρας του και οι κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις που προκάλεσε. Ο συντηρητισμός των μηχανισμών αμύνεται απέναντι σε ένα γεγονός που βρίσκεται εκτός της πολιτικής του λογικής. Έτσι οι νέες γενιές θαυμάζουν το μύθο δίχως να κατανοούν τα γεγονότα. Τι πιο συντηρητικό;
Το πολυτεχνείο παίρνει μεταφυσικές διαστάσεις και απομακρύνεται από τους νέους, κυρίως, ανθρώπους. Οι προηγούμενες και οι επόμενες γενιές αδυνατούν να το ανταγωνιστούν.
Στην μεταπολίτευση η πολιτική κυριαρχείται από δύο προσωπικότητες με την αριστερά στη γωνία. Όλη, σχεδόν, η χώρα μοιράζεται στα δύο και οπαδοποιείται.
Η πολιτική εξουσία στους κληρονόμους. Όπως τότε, στη φεουδαρχία.
Η πολιτική σε κρίση. Ευτελείς ατάκες, προσβολές, επικοινωνιακά τεχνάσματα, απουσία θέσεων, ηθικής και ευθύνης. Ανάλγητοι εξουσιαστές καλύπτουν τις ανομίες τους. Η κρίση χορεύει.
Και το πολυτεχνείο γιορτάζεται δίχως να παραδειγματίζει. Το περίβλημα αναγορεύεται σε ουσία. Οι ψυχές άδειες, δίχως αξίες, ιδανικά και ελπίδες τσαλαβουτούν στον καταναλωτισμό και αυτοκαταναλώνονται.
Ίσαμε σήμερα δεν φαίνεται να έχει γίνει αντιληπτό ότι τα παιδιά μας, το μέλλον αυτού του τόπου, μας διαγράφουν χωρίς να μπορούν ακόμα να γράφουν. Τι προοιωνίζεται το μέλλον;
Κανένα σχόλιο. Ο Ολύμπιος Δαφέρμος τα είπε όλα.
