Με την ευκαιρία που αναφερθήκαμε στην οικογένεια Χομπίτη και πριν αναφερθούμε διεξοδικά και στο Βαρδή, σπουδαίο αγωνιστή, ας πλησιάσουμε τις ρίζες της καλόσειρης αυτής γενιάς κι ας συμπληρώσουμε το αφιέρωμα με λίγα λόγια και για τα υπόλοιπα αδέλφια που ήταν το ίδιο ξεχωριστά σε αντρειοσύνη και λεβεντιά.
Σύμφωνα με το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας, ο Αναγνώστης Χομπίτης (1740-1847) ήταν ο πατέρας του γιγαντόσωμου Χομπιτογιάννη (1775-1824) που σκοτώθηκε στο Ασκύφου πολεμώντας τους Τούρκους.
Στη Νίμπρο, στη γειτονιά Χομπιριανά, ακόμα στέκουν τα σπίτια της οικογένειας. Γύρω στα 1850 ο Ιωσήφ Χομπίτης ήρθε γαμπρός στο Ροδάκινο. Γυναίκα του ήταν η Μαρία Γαλάνη, κόρη μεγάλης ιστορικής οικογένειας. Και πεθερά του, μια Γιαννά της σπουδαίας επίσης φαμέλιας αγωνιστών. Ο Ιωσήφ (1812-1910) πήρε ενεργά μέρος στην επανάσταση του 1866-69.
Ο γιος του Γιάννης (1859-1964) έμεινε επίσης στην ιστορία για τη γενναιότητά του. Ήταν ένας λεβεντόκορμος Κρητίκαρος, θερμός πατριώτης που ακόμα και σε βαθειά γεράματα δεν απουσίασε από κανένα κάλεσμα της πατρίδας.
Το Μάη του 1943 τον συνέλαβαν οι Γερμανοί και τον οδήγησαν στο κρατητήριο του σταθμού Σελλιών. Παρά τα 80 του χρόνια, ωστόσο κατάφερε να δραπετεύσει και κρυβόταν έκτοτε σε συγγενικά σπίτια γειτονικών χωριών. Αργότερα κατά την επιδρομή των Γερμανών στο Ροδάκινο, το σπίτι του λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε.
Ήταν μια εμβληματική φυσιογνωμία και όταν πέθανε, γράφτηκε στον τοπικό τύπο:
«Γενιά του θρύλου και του μεγαλείου της αδάμαστης Κρητικής ράτσας, μας θύμιζε ο αιωνόβιος αρχοντάνθρωπος και σεβάσμιος πρεσβύτης των 105 χρόνων, που άφησε στο Ροδάκινο τον ψεύτη και αβέβαιο κόσμο, περνώντας στην αιωνιότητα στις 15 Μαρτίου 1964.
Ο Ιωάννης Χομπίτης απομεινάρι των Κρητικών επαναστάσεων μ’ όλες τις εκπληκτικές ιδιότητες της εκδηλώσεως του αθάνατου νησιού, μύριζε από μακριά καλοσύνη κι αρχοντιά, σύνεση και ανθρωπιά. Ήταν μια βιβλική μορφή εξαϋλωμένη με έντονη την έκφραση της δωρικής καταγωγής του. Διατηρούσε μέχρι τέλους πλήρη πνευματική διαύγεια και μνήμη που κατέπλησσε. Τις Κρητικές και ιδιαίτερα τις Σφακιανές του παραδόσεις και έθιμα ετήρει με θρησκευτικότητα…».
Ο Γιάννης είχε παντρευτεί, την Ελένη (1873-1967) θυγατέρα του Βαρδή Βότζη από τη μεγάλη οικογένεια του Αϊ-Γιάννη Σφακίων με την οποία έζησαν ένα περίπου αιώνα. Η οικογένεια Βότζη ξεκίνησε από την ορεινή επαρχία των Σφακίων στην Κρήτη και συγκεκριμένα από το χωριό Άγιος Ιωάννης Σφακίων. Σήμερα, η οικογένεια Βότζη έχει εξαπλωθεί σε όλη την Δυτική Κρήτη, στη Χώρα Σφακίων, στις πόλεις των Χανίων και του Ρεθύμνου, στις επαρχίες Αποκορώνου, Κυδωνίας, Σφακίων, Ρεθύμνου και στο δυτικό κομμάτι της επαρχίας Αγίου Βασιλείου. Επίσης, μέλη της οικογένειας βρίσκονται στον Καναδά, στις ΗΠΑ, στην Νορβηγία και στην Ιταλία. Τα επώνυμα Βότζης και Βοτζάκης συνδέονται οικογενειακά μεταξύ τους, καθώς ήταν η ίδια οικογένεια που ξεκίνησε από τα ορεινά των Σφακίων.
Τα μέλη της οικογένειας Βότζη είναι απόγονοι μεγάλης οικογένειας που λόγω βεντέτας κατά τα παλαιά χρόνια στην περιοχή των Σφακίων αναγκάστηκαν να χωριστούν και να απλωθούν σε όλη τη Δυτική Κρήτη.
Όπως αναφέρει ο Πάρις Κελαηδής, η Ελένη ήταν μια πραγματική αρχόντισσα, που κρατούσε και από τη γενιά Μανούσακα. Ήταν δε εγγονή της πασίγνωστης Ζερβουδολενιάς.
Απέκτησε γιους που έμειναν στην ιστορία. Για τον Αναστάσιο, μετέπειτα Γενικό Διοικητή Κρήτης και τον επίσης γνωστό έμπορο και αγωνιστή Ιωσήφ Χομπίτη έχουμε κάνει ιδιαίτερα αφιερώματα.
Έτσι καθιερώθηκε η κρητική φορεσιά στην προεδρική φρουρά
Μια παρένθεση πρέπει να ανοίξουμε για μια συμπληρωματική πληροφορία από τη δράση του Αναστασίου Χομπίτη.
Αυτός κάθε φορά που περνούσε έξω από τη Βουλή κι έβλεπε την αλλαγή φρουράς μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, μάτωνε η ψυχή του στη σκέψη ότι απουσίαζε η κρητική φορεσιά. Γιατί δεν ήταν πάντα η σύνθεση όπως την ξέρουμε σήμερα.
Ο Αναστάσιος είχε μεγάλη αδυναμία στην Κρητική φορεσιά και μάλιστα δεν την αποχωρίστηκε ακόμα κι όταν ήταν φοιτητής. Έφερε με μεγάλη περηφάνια την παραδοσιακή φορεσιά της Κρήτης.
Όταν έγινε πρόεδρος της Παγκρητίου αλλά και με την ιδιότητα του τέως Γενικού Διοικητή Κρήτης προσπάθησε να υπάρχει και η κρητική φορεσιά στην τότε ανακτορική σημερινή προεδρική φρουρά. Κάθε του προσπάθεια πάντως προσέκρουε στη σθεναρή άρνηση του στρατηγού Μπαλοδήμου, που ήταν τότε αρμόδιος για το θέμα αυτό.
Ο Αναστάσιος Χομπίτης πικράθηκε αλλά δεν παραιτήθηκε από το όνειρο αυτό. Και το 1949 που συνέπεσε να βρίσκεται στην Αθήνα ο άλλοτε Ύπατος Αρμοστής Κρήτης πρίγκιπας Γεώργιος επιδιώκει μια συνάντηση με αυτόν και το πετυχαίνει χάρις σε ένα Κρητικό δικηγόρο τον Μιχάλη Φραντζεσκάκη.
Ο Γεώργιος αν και αντιπαθούσε τον Βενιζέλο, με τον οποίο είχε έρθει σε σύγκρουση, αγαπούσε την Κρήτη και τον κολάκευε να τον αποκαλούν Κρητικό.
Όταν λοιπόν άκουσε το αίτημα του Χομπίτη, δέχτηκε να βοηθήσει. Κι ύστερα από αλλεπάλληλες κοινές παραστάσεις στον τότε βασιλιά Παύλο, κατάφερε τελικά να καθοριστεί με διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Κυβέρνησης ότι η φρουρά θα ήταν μονίμως εναλλασσόμενη με τσολιάδες και κρητικούς βρακοφόρους.
Όπως επεξηγείτο στο διάταγμα η φουστανέλα θα εκπροσωπούσε την ηπειρωτική Ελλάδα και η κρητική βράκα την νησιωτική. Κι ακόμη, ότι η άσπρη φουστανέλα και τα μπλε σαλβάρια θα συμβόλιζαν το γαλανόλευκο της ελληνικής σημαίας.
Το ράψιμο των πρώτων 50 Κρητικών ενδυμασιών ανατέθηκε στον γνωστό λεβέντη ράπτη των Χανίων τον Μπαλαντίνο.
Κάθε Χομπίτης και μια ιστορία
Κάθε μέλος της οικογένειας Χομπίτη έκανε το χρέος του στην πατρίδα άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο αλλά κανένας δεν απουσίασε. Και συνέχιζε να κάνει τη γενιά του περήφανη και με το δικό του βίο και πολιτεία, είτε σε περίοδο επανάστασης και πολέμων είτε σε περίοδο ειρήνης.
Ας γνωρίσουμε και τα υπόλοιπα αδέλφια του Αναστασίου και του Ιωσήφ Χομπίτη.
Ο Σπύρος έδρασε κατά τη θρυλική μάχη της Κρήτης. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και φυλακίστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Υπηρέτησε ως ομαδάρχης στην Ταξιαρχία Ανταρτών Κρήτης του καπετάν Παυλή Γύπαρη, όπου και διακρίθηκε.
Ο Βαγγέλης πολέμησε σε όλη τη διάρκεια του Αλβανικού έπους, όπου και διακρίθηκε όπως φαίνεται από σχετικό πιστοποιητικό του 9ου Συντάγματος πεζικού. Επέδειξε ακατάβλητη ψυχική και σωματική αντοχή στις επικίνδυνες αποστολές που του ανατέθηκαν. Γι’ αυτό και προτάθηκε για ηθικές αμοιβές. Κατά την περίοδο της Κατοχής υπήρξε από τα πρώτα στελέχη της Εθνικής Κρητικής Οργάνωσης (ΕΚΟ).
Σταδιοδρόμησε ευδόκιμα έως επιθεωρητής στην Τράπεζα Ελλάδος, η διοίκηση της οποίας του απένειμε τιμητικές διακρίσεις.
Ένας ακόμα της μεγάλης αυτής οικογενείας ο Θεοχάρης που πέθανε νέος.
Οι δυο κόρες η Αργυρώ παντρεύτηκε τον Σήφη Πετράκη και η Μαρία έγινε σύζυγος του Γιάννη Ζωγραφάκη.
Ένα από τα αδέλφια Χομπίτη πάντως ο Βαρδής έγραψε δική του πολυσέλιδη ιστορία δράσης.
Ο βίος του Βαρδή Χομπίτη
Γεννήθηκε το 1901 στο Ροδάκινο. Ήταν ένα άξιο παιδί της γενιάς του. Πρώτος στη λεβεντιά, πρώτος και στ’ άρματα.
Με ενθουσιασμό βρέθηκε στο μέτωπο της Μικράς Ασίας, όπου απέδειξε τις ιδιαίτερες χάρες του. Εκτός από άριστο σημάδι, ξάφνιαζε τους πάντες με την ικανότητα στο τρέξιμο, την αντοχή του στις τόσες κακουχίες, την ψυχραιμία του σε κάθε δύσκολη περίσταση, την υπομονή και την επιμονή του μέχρι να φέρει σε πέρας την κάθε αποστολή που αναλάμβανε.
Όλα όμως έχουν ένα κόστος. Επέστρεψε με σοβαρά προβλήματα υγείας που τον έφερναν στο χείλος του τάφου. Θα είχε πεθάνει αν δεν πάλευε με νύχια και με δόντια η μάνα του να τον κρατήσει στη ζωή με υποδειγματικές φροντίδες. Και η αγάπη της κέρδισε ζωή για τον γιο της.
Ο Βαρδής συνέχισε με συνέπεια τις παραδόσεις της γενιάς του. Το σπίτι του ήταν πάντα ανοιχτό και φιλόξενο. Ο ίδιος γενναιόδωρος πάντα και σε αισθήματα. Έβαζε τη φιλία και τη μπέσα πάνω από προσωπικές διαφορές.
Κοντά του, άξια σύντροφος η Ελένη (1919 – 1959) του Μανούσου και της Κατίνας Μανουσέλη. Γυναίκα που το έλεγε η ψυχή της.
Απέκτησαν έξι παιδιά. Αναστάσιο, Κατίνα, Γιάννη (που πέθανε στη διάρκεια της κατοχής) Σήφη, Βαγγέλη και Μαρία.
Αντάρτικο στον Κρυονερίτη
Η μάχη της Κρήτης τον βρήκε πρώτο στις επάλξεις. Αρχηγός ομάδας, πολέμησε με ηρωισμό, αντικρίζοντας πολλές φορές το χάρο, σε σκληρές επιχειρήσεις όπου χάθηκαν και αρκετοί άνδρες του. Κι όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν το νησί επιδόθηκε σε ένα αγώνα ασυμβίβαστο να κρύβει συμμάχους μέχρι να βρουν διέξοδο σωτηρίας στη Μέση Ανατολή.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Βαρδής Χομπίτης μπορεί να είχε συγκεκριμένη ιδεολογία αλλά ποτέ δεν την άφησε να κυριαρχήσει στη συνείδησή του και να τον οδηγήσει σε πράξεις που ντροπιάζουν τον άνθρωπο.
Η φιλία πάνω απ’ όλα
Χαρακτηριστική η περίπτωση του αγωνιστή Μάντακα, από τους προοδευτικούς πατριώτες που ήταν ιδεολογικά απέναντι από τον Βαρδή. Δεν έπαυε όμως να είναι στενός του φίλος. Μια από τις πικρές μέρες της κατοχής, πήγε να τον επισκεφθεί κι εκείνος άνοιξε το σπίτι του με χαρά κι ετοίμασε ένα πλούσιο τραπέζι να περιποιηθεί το φίλο του. Πάνω που ήταν όλα έτοιμα κι έβαζαν κρασί στις καράφες, έκαναν την εμφάνισή τους Γερμανοί. Μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου ο Βαρδής έγνεψε στο Μάντακα να εξαφανιστεί και με μια γρήγορη κίνηση άρπαξε ένα σεντόνι και σκέπασε το στρωμένο τραπέζι.
Οι Γερμανοί τον βρήκαν να τους κοιτάζει ατάραχος και δήθεν απορημένος για την απροσδόκητη εμφάνισή τους. Αμέσως μετά όμως με μια κίνηση ξεσκέπασε το τραπέζι και τους είπε να καθίσουν να το τιμήσουν. Άλλο που δεν ήθελαν αυτοί. Ο Χομπίτης ήξερε την αδυναμία τους αυτή και την εκμεταλλεύτηκε δίνοντας έτσι καιρό στο Μάντακα να φύγει και να γλιτώσει τη σύλληψη. Αν ήταν άλλος ο Βαρδής θα αξιοποιούσε την ευκαιρία να εξαφανίσει έναν πατριώτη της …αριστερής όχθης. Κι όμως η φιλία ήταν γι’ αυτόν πάνω κι από τις ιδεολογικές διαφορές.
Συνέχεια στον αγώνα
Όταν οι Γερμανοί εκδικούμενοι πυρπόλησαν το Ροδάκινο, ο Βαρδής αρχηγός ομάδας εκλεκτών πολεμιστών κατέφυγε στον Κρυονερίτη συνεχίζοντας τον αντιστασιακό του αγώνα με περισσότερη ορμή πια. Κρυονερίτης, Κρητικές Μαδάρες και Ψηλορείτης ακόμα αντιλαλούν τα κατορθώματα του ηρωικού Ροδακινιώτη αρχηγού. Συνέχιζε όμως να πληρώνει ακριβά το τίμημα της ανδρείας του. Οι Γερμανοί έγιναν αφορμή να χάσει σε συμπλοκή τον αγαπημένο του πρωτοξάδελφο Βαγγέλη Χομπίτη και το γιο του Γιάννη από τις τόσες κακουχίες.
Μπροστά το λάβαρο του Ροδάκινου
Όπως διαπιστώθηκε αργότερα, όταν γινόταν ο απολογισμός της αντιστασιακής δράσης των ομάδων οι άνδρες της ομάδας του Χομπίτη προστάτευσαν την πόλη του Ρεθύμνου από λεηλασίες και άλλες ασχήμιες που δημιουργούσε η έξαρση των πολιτικών παθών.
Και η ομάδα του ήταν που παρέλασε με τους άλλους αγωνιστές στη λεωφόρο όταν έφυγαν οι Γερμανοί.
Όπως μας έλεγε ο εγγονός του ήρωα, που φέρει και το όνομά του, Βαρδής Χομπίτης, από τους πιο δραστήριους και συνεχιστές της παράδοσης Ροδακινιώτες, βρήκε μια επιστολή του θείου του Ιωσήφ στον Αναστάσιο, στην οποία του γράφει μεταξύ άλλων:
«Αδελφέ ελευθερωθήκαμε με μεγάλη συνεισφορά της ομάδας Ροδακίνου του αδελφού μας Βαρδή. Χθες έκαναν παρέλαση στην πόλη του Ρεθύμνου με λάβαρο τη σημαία του Αγίου Γεωργίου από το Ροδάκινο και με σημαιοφόρο τον ξάδελφό μας Νικόλαο Ανδρουλιδάκη…».
Διαμαρτυρία στο Σέρβο πρόξενο
Ούτε σε καιρό ειρήνης έπαιρνε ανάσα ο ήρωας. Σε μια από τις νεκρολογίες που τον αφορούν αναφέρεται μεταξύ άλλων:
«Και μετά την απελευθέρωση, διαρκώς ανήσυχος, για την πατρίδα μας, βρέθηκες στα ακριτικά σύνορα της Μακεδονίας και με άλλους αναπήρους φώναξες στον Σέρβο πρόξενο ότι βρίσκεστε εκεί συμβολικά αλλά θα διαθέσετε και τα υπόλοιπα μέλη του σώματός σας αν χρειαστεί, για να μη μολυνθούν τα άγια ελληνικά χώματα…».
Ο Βαρδής Χομπίτης δεν έπαψε μέχρι το τέλος της ζωής του παρά τα τόσα προβλήματα της υγείας του που αναζωπύρωνε η συνεχής πατριωτική του δράση, να είναι ένας ενεργός πολίτης. Σε καιρό ειρήνης ήταν ο φωτισμένος πάντα μεσολαβητής σε «σασμούς» σώζοντας με το κύρος του λόγου του ζωές και υπολείψεις. Είχε το χάρισμα με επιχειρήματα να διώχνει πάθη και άλλες ψυχοφθόρες καταστάσεις που έθεταν σε κίνδυνο την ασφάλεια αθώων ανθρώπων.
Η καρδιά του που είχε δεχθεί τα πρώτα πλήγματα από τις περιπέτειες στο μέτωπο της Μικράς Ασίας άρχισε να του δημιουργεί περισσότερα προβλήματα. Αναγκάστηκε να μεταφερθεί στην Αθήνα, καθώς η κατάσταση της υγείας του χειροτέρευε. Κι εκεί τον βρήκε ο θάνατος με ήσυχη τη συνείδηση ότι δεν υπέστειλε ούτε λεπτό την αγωνιστική σημαία τιμώντας τη γενιά του.
Η σορός του μεταφέρθηκε με στρατιωτικό αεροπλάνο στο νεκροταφείο Ρεθύμνου και η ταφή του έγινε με πάνδημη συμμετοχή και όλες τις τιμές που του άξιζαν.
Έτσι πέρασε στην αθανασία. Και δεν είναι τυχαίο ότι τον ύμνησε και η λαϊκή μούσα μόλις αναγγέλθηκε ο θάνατός του.
Βροντή μαντάτο θλιβερό εις τον Κρυονερίτη
Απ’ την Αθήνα ο χαμός έφθασε του Χομπίτη
της λεβεντιάς και της ανδρειάς
και της φιλιάς η χάρη
κρίμα τον τόσο γρήγορα ο χάρος να τον πάρει
Του Ροδακίνου σταυραετέ και δοξα της Ρεθύμνης
Βαρδή Χομπίτη αρχηγέ αθάνατος θα μείνεις
Πηγές:
Αρχείο Βαρδή Χομπίτη εγγονού του ήρωα
Πάρι Κελαϊδή: Αναστάση Χομπίτη «Μια ζωή δοσμένη στην πατρίδα»
Εύας Λαδιά: Βαρδής Ι Χομπίτης: Ασυμβίβαστος αγωνιστής
