Το Γερακάρι η εύανδρη, και πολυάνθρωπη κοινότητα (κάτοικοι 380) με την πονεμένη ιστορία κατά τα χρόνια της Κατοχής είναι χτισμένο στους πρόποδες του βουνού Κέντρου σε υψομ. 766 μ.
Κατά την επανάσταση του 1866 και μετά από αυτήν (1867-1868) έγιναν στην περιοχή σφοδρές μάχες με πολλά θύματα εκατέρωθεν. Οι περισσότερες ιστορικές, παραδοσιακές οικογένειες του χωριού είναι οι Γενεράληδες, οι Ταταράκηδες, οι Κουτελιδάκηδες, οι Κοκονάδες, οι Μανιουδάκηδες, οι Κραουνάκηδες και οι Ακουμιανάκηδες. Η ακατονόμαστη βαρβαρότητα των Γερμανών με τις αλόγιστες εκτελέσεις άφησαν μέχρι σήμερα μια άσβηστη πίκρα.
Ένας λογοτέχνης γερακαριανός υπήρξε ο Μανόλης Ακουμιανάκης ή Χαντρακομανόλης, ο οποίος θέλοντας να συνεχίσει κι η λαμπρή παράδοση, που ξεκινά από ένα Γεώργιο Χαρτάτση, έναν Ανδρέα Τρωίλο, έναν Ιω. Πικατώρο και πολλούς άλλους και ακόμα θέλοντας να διεκδικήσει μια θέση ανάμεσα στην πλειάδα των κρητικών λογοτεχνών συνέγραψε μια ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Γερακαριανές ρίμες και μνήμες».
Ο Μανόλης Ακουμιανάκης υπήρξε και λαϊκός οργανοπαίχτης (λυρατζής) και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους γνήσιους εκφραστές της κρητικής ποιητικής λογοτεχνίας. Με το ταλέντο του στιχοπλόκου έγραψε στιχουργήματα ιδιαίτερης τεχνοτροπίας, στα οποία φάνηκε η πηγαία αισθαντική του έμπνευση.
Η συλλογή ποιημάτων του Μανόλη Ακουμιανάκη γνωστού και ως στιχουργού Χαντρομανόλη είναι δημιουργήματα δεμένα με την Κρήτη και ιδιαίτερα το Γερακάρι και εκφράζουν τα συναισθήματα του συγγραφέα για τη γενέτειρα. Στα ποιήματα με τον τίτλο: «Γερακαριανές ρίμες και μνήμες» η έκφραση είναι συγκινησιακή, γι’ αυτό και επιβλητική. Ο ποιητής – στιχουργός μιλά όπως νιώθει και όπως πιστεύει. Οι λέξεις είναι προσεκτικά διαλεγμένες, περίτεχνες.
Στο στίχο του Μαν. Ακουμιανάκη υποφώσκει η τεχνική τελειότητα, η σαφήνεια και η χιουμοριστική διάθεση περιγραφής. Κι όλα αυτά χωρίς φιοριτούρες και στολισμούς στο στίχο. Είναι γνωστό ότι το κρητικό γλωσσικό ιδίωμα αρέσει ως προς την λογοτεχνική του ποιότητα και πέραν της Κρήτης. Οι κρητικές λέξεις θέλγουν, υποβάλλουν και δημιουργούν παραστάσεις και συγκινησιακές απηχήσεις.
Ο Μανόλης Ακουμιανάκης προσπαθεί μέσα από τα εκφραστικά σχήματά του, να δώσει δύναμη, ζωηρότητα και χάρη στο ύφος του. Η γλώσσα, δηλαδή το κρητικό ιδίωμα και η τεχνική του στίχου είναι σημαντικοί παράγοντες για να συναρπάσουν του αναγνώστη.
Είναι παρήγορο ότι η κρητική ύπαιθρος αγαπά και κρατά σφιχτά, ότι έχει κληρονομήσει. Κι αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα στα χωριά τα απόμακρα, που ζουν ακόμα μακριά από τον μοντερνισμό και τα night clamp όπως το Γερακάρι που ζει ακόμα μακριά από την ξενομανία και τον κοσμοπολιτισμό και σέβεται τις παραδόσεις τα ήθη και τα έθιμα. Κάθε ντόπιο το θεωρεί αποκλειστικά δικό του, ενώ αδιαφορεί και αποστρέφεται κάθε τι που έρχεται απ’ έξω, όπως π.χ. τα μουσικά είδη ποπ και ροκ και όπως το εκτός Κρήτης λεξιλόγιο όπως και η προφορά.
Το κρητικό λεξιλόγιο είναι πολύ πλούσιο. Πολλές λέξεις του έρχονται κατευθείαν από τα αρχαία είτε τα βυζαντινά ελληνικά. Αυτές τις λέξεις ανασύρει ο Μαν. Ακουμιανάκης και διαρθρώνει το στίχο του με ιδιότυπη, καινοφανή πρωτοτυπία, με λογοτεχνική ποιότητα και άρτια δόμηση. Το κρητικό γλωσσικό ιδίωμα, το οποίο κατέχει άψογα ο Χαντρακομανόλης και η πιστή απόδοση με την άριστη ομοιοκαταληξία προσδίδουν μιαν ανεπανάληπτη και αναμφισβήτητη αισθητικήν αξία.
Ιδιαίτερη σημασία όμως έχει ότι ο Χαντρακομανόλης ξέρει να καλλωπίζει το στίχο του με μιαν εντυπωσιακή σπάνια, ηθογραφική δεινότητα και να προσδίδει ένα σκωπτικό ύφος. Εξ άλλου τα 132 απολαυστικά ποιήματα διανθίζονται από πλείστες σπαρταριστές περιγραφές και ευτράπελες ιστορίες με σημείο αναφοράς και ιδιαίτερη μνεία στο Γερακάρι.
Σημειώνω «Τα παθήματα του φούρναρη», «Το ξυπνητήρι της χήρας», « Το στιβάνι του αγροφύλακα».
Η επιμέλεια των ποιημάτων οφείλεται στον γιό του Κωστή Ακουμιανάκη, Ανώτατο Αξιωματικό ε.α. Πολεμικής Αεροπορίας.
