Γιάννης Δαλέντζας: Ο απροσκύνητος «Σωκράτης» του Ρεθύμνου

Αν θα επιχειρούσαμε με μια λέξη να χαρακτηρίσουμε το Γιάννη Δαλέντζα θα έπρεπε να πούμε Απροσκύνητος.

 

Γιατί αυτό υπήρξε ο μεγάλος μας λογοτέχνης και συγγραφέας, που δεν είχε ποτέ τη θέση που του αξίζει στο πάνθεον των μεγάλων λογοτεχνών του τόπου. Ίσως επειδή το βιβλίο του «Ντάρα Μανέλα» (Η πολιτεία της ανοχής) πλήγωσε τόσο με την αλήθεια και την ειλικρίνειά του, που δεν υπήρχε συγγνώμη με την υστεροφημία του συγγραφέα. Έμεινε όμως ο τίτλος να χαρακτηρίζει το Ρέθυμνο κι ας μη θυμάται κανένας το συγγραφέα. Κι όσο περνούν τα χρόνια τόσο περισσότερο δικαιώνεται και ο δημιουργός αλλά και ο τίτλος του δημιουργήματος.

 

 

 

Ο Γιάννης Δαλέντζας με την «εισαγγελική» πένα και την καθαρή καρδιά γεννήθηκε το 1911 στο Χαράρ Αιθιοπίας από γονείς Κρητικούς. Είχαν καταγωγή από την Κούφη και το Ατσιπόπουλο.

 

Το 1920 εγκαταστάθηκε στην Κρήτη και από το 1964 μόνιμα στην Αθήνα. Διετέλεσε εφοριακός υπάλληλος. Ήταν διευθυντής και εκδότης της εφημερίδας «Αλήθεια» του Ρεθύμνου το 1929-1930.

 

Έγραψε κριτικές, χρονικά, διηγήματα, βιογραφίες και άρθρα. Έργα του εκτός από την «Πολιτεία της Ανοχής» (1955) είναι και τα «Χρονικά του Ρεθύμνου» (1958) « Κρητικοί αντίλαλοι» (1959) «Αστραπές του Μπράσκου» (1962).

 

Αυτά που δεν είδαν το φως της δημοσιότητας ήταν τα έργα του «Καπητάνιος», «Ανθισμένοι Τάφοι» «Μορφές της Κρήτης» «Χρονικά των Γραφείων».

 

Ήταν επίσης συνιδρυτής (1945) και μέλος του Δ.Σ. του συλλόγου «Πνευματική Εστία Ρεθύμνης».

 

 

 

Ο Γιάννης Δαλέντζας, ήταν ένας προικισμένος άνθρωπος του πνεύματος και του λόγου, αλλά τον αδικούσε η πάγια τακτική του να μη χαρίζεται σε κανέναν.

 

Ένα ποίημα που εντοπίσαμε στην Άγονη Γραμμή του αγαπητού φίλου και εκλεκτού λόγιου και συγγραφέα Γιώργου Φρυγανάκη νομίζουμε ότι τον αντιπροσωπεύει απόλυτα.

 

Αγωνιστή ασυμβίβαστε

Αδέκαστε δημόσιε κατήγορε

Κήρυκα της αλήθειας και της ανθρωπιάς

Με τον αγνό οραματισμό προφήτη βιβλικού

υψώθηκες στα μέτρα ανθρώπου-φωτοδότη

όπως τον θέλει ο Πλάτωνας στο «Μύθο του Σπηλαίου»

και όπως τον ενσάρκωσε ο «ενοχλητικός» Σωκράτης…

 

Ανήκε κι ο Ρεθεμνιώτης αυτός στην κατηγορία των ανθρώπων που δεν μπορούσαν να ταυτιστούν ούτε κοινωνικά αλλά ούτε και ιδεολογικά με το κατεστημένο της εποχής τους. Ο θαυμασμός ακόμα και από πλευράς εκείνων που απείχαν για ευνόητους λόγους από τον κύκλο του εκλεκτού αυτού ανθρώπου, ήταν απόλυτα δικαιολογημένος γιατί ποιος μπορούσε να μείνει αδιάφορος σε ένα τόσο μοναδικό ύφος, σε τόσο παραστατικές περιγραφές, στις γλαφυρές εικόνες στη λόγια γλώσσα που συναρπάζει.

 

 

Ήταν τα προσωπικά του βιώματα αυτά που όπλιζαν τη χαρισματική του πένα.

 

Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπηρέτησε ως λοχαγός πυροβολικού στο Αλβανικό Μέτωπο. Έλαβε ενεργό μέρος στη Μάχη της Κρήτης. Στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στις φυλακές της Αγιάς. Καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά αφέθηκε ελεύθερος την 25^η Μαρτίου του 1944, όταν ο Χίτλερ χορήγησε αμνηστία.

 

Στο διάστημα της κράτησής του έκανε τη δοκιμασία του μούσα των όσων ακολούθησαν. Με έντονες πινελιές έχει καταγραφεί ο βίος των έγκλειστων της Αγιάς που περίμεναν καθημερινά το θάνατο. Η παγωνιά του κελιού, ο πόνος από τα βασανιστήρια, ο ήχος από το βογγητό του συναγωνιστή στο διπλανό κελί, η μακάβρια προετοιμασία των εκτελέσεων, τα συναισθήματα μετά από κάθε νέα φουρνιά κρατουμένων και ομήρων, όλα αυτά στοιχειώνουν στη μνήμη των αναγνωστών του έργου του Δαλέντζα έτσι που να τον θυμούνται κάθε φορά που η επικαιρότητα προκαλεί για σχολιασμό.

 

Σε κείνες τις ώρες που θέριζε η πείνα, τρυπούσε το κόκαλο το δριμύ κρύο και πιο πολύ πάγωνε η καρδιά όσο την πλησίαζε η παγερή πνοή του θανάτου, ερχόταν και η Σειρήνα του συμβιβασμού να προκαλέσει. Τι μπορεί να είναι μια ομολογία; Μια υπογραφή αδελφέ τι μπορεί να σημαίνει πέρα από λευτεριά, ανεξαρτησία, απολαβές, προνόμια.

 

Ο Γιάννης Δαλέντζας για το λόγο αυτό δεν κατάφερε ποτέ να συμβιβαστεί. Προτιμούσε την οδύνη από την δολερή γαλήνη του συμβιβασμού.

 

Σπαρακτικές είναι οι ενότητες εκείνες που περιγράφει τις στιγμές σπάνιες πραγματικά που επιτρεπόταν η επίσκεψη. Μια χάρη που έπρεπε να αποτιμηθεί με χρυσάφι.

 

Η σύντροφος του δημιουργού η εκλεκτή ζωγράφος Νέλλη Δαλέντζα έκανε κάθε φορά ό,τι το δυνατόν για να στηρίξει το κουράγιο του συζύγου της. Κι ας ήξερε κάθε φορά πως ο χρόνος που του έμενε να ζήσει λιγόστευε.

 

 

 

Αμέσως μετά τον πόλεμο αυτό που απασχολούσε τον Γιάννη Δαλέντζα ήταν η ανασυγκρότηση της πατρίδας του, η μόρφωση των νέων, η ευκαιρία για όλους να ζήσουν καλύτερες μέρες.

 

Πρωτοστατεί στην ίδρυση της Πνευματικής Εστίας Ρεθύμνης που έχει αποκλειστικό σκοπό τη δημιουργία βιβλιοθήκης. Συνοδοιπόροι του στον ευγενή αυτό προορισμό οι Πολύβιος Τσάκωνας δικηγόρος (Πρόεδρος), Κώστας Αντωνάκης δικηγόρος, Δημήτριος Δαφέρμος καθηγητής, Ευάγγελος Δρανδάκης δικηγόρος, Νικ. Β. Δρανδάκης καθηγητής, Βασίλειος Καλαϊτζάκης εκδότης εφημερίδας, Κώστας Καλοκύρης καθηγητής, Γεώργιος Τσουδερός γιατρός και Εμμανουήλ Φραγκιαδάκης γιατρός.

 

Αυτοί οι άνθρωποι πρωτοστάτησαν επίσης και σε κάθε προσπάθεια για πολιτιστική αναβάθμιση του τόπου και τους αξίζει η αιώνια μνήμη και ευγνωμοσύνη μας.

 

 

 

Κι όμως ο Γιάννης Δαλέντζας, ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος είναι ο πιο αδικημένος λογοτέχνης του Ρεθύμνου, όπως εύστοχα τονίζει σε κάποιο άρθρο του ο εκλεκτός συμπολίτης αρχιτέκτων κ. Μάνος Τσάκωνας προτείνοντας μάλιστα να δοθεί το όνομα του Γιάννη Δαλέντζα σε κεντρικότερο δρόμο από αυτόν που βρίσκεται νότια, και είναι κάθετος στο δρόμο που οδηγεί στα Πευκάκια. Μόνο σε κουίζ θα μπορούσε να βρεθεί, γιατί είναι ελάχιστοι οι Ρεθεμνιώτες που ξέρουν ότι ο δρόμος αυτός φέρει το όνομα του Γιάννη Δαλέντζα.

 

Ενώ με τη μετονομασία της οδού Χειμάρρας, σε οδό Γιάννη Δαλέντζα, όπως προτείνει ο κ. Τσάκωνας η πολιτεία εκπληρώνει ένα τεράστιο χρέος στο μεγάλο μας λογοτέχνη.

 

Για να γίνει αυτό θα ‘πρεπε να έχει προσέξει η πολιτεία το άρθρο του κ. Μάνου Τσάκωνα που προαναφέραμε, να έχει διαβάσει περισσότερος κόσμος το έργο του Γιάννη Δαλέντζα, να λειτουργούσαν οι πνευματικοί φορείς της εποχής μας περισσότερο για την ανάδειξη και προώθηση των Ρεθεμνιωτών δημιουργών και λιγότερο για την προσωπική προβολή του προεδρείων τους. Αλλά κάθε πολιτεία καταντά της… ανοχής όταν προστάζουν μόνο τα μεγάλα συμφέροντα Αυτά που φωτογράφιζε στα έργα του ο Γιάννης Δαλέντζας. Και το πλήρωσε με τη λήθη που απειλεί τη φωτεινή μορφή του όσο οι γενεές αλλάζουν σκυτάλη.

 

 

 

Εκτός από τυχαίες αναφορές δεν έχει προβληθεί ανάλογα το έργο του λογοτέχνη μας αυτού.

 

Εξαίρεση αποτελεί μια εμπνευσμένη εισήγηση του κ. Γιώργου Φρυγανάκη στο Ατσιπόπουλο, το προπερασμένο καλοκαίρι, όταν έγινε ένα ενδιαφέρον συνέδριο για την πορεία στο χρόνο της περιοχής. Ο κ. Φρυγανάκης αναφερόμενος στο Ατσιπόπουλο, μέσα από την ποίηση και φθάνοντας στο Γιάννη Δαλέντζα, τόνισε ότι είναι ανεπίτρεπτο να μην είναι αναγνωρίσιμος ούτε ο τάφος του και να μένει παραμελημένος χωρίς καν να διακρίνονται τα γράμματα στην πλάκα, όταν έρχονται από άλλα σημεία ερευνητές και φιλόλογοι αναζητώντας να γνωρίσουν τον τόπο που έδωσε έναν τόσο σημαντικό συγγραφέα.

 

Ο κ. Φρυγανάκης έκανε και άλλες επαφές με αρμοδίους για το θέμα αλλά κάθε του ενέργεια έπεσε δυστυχώς στο κενό.

 

Ο Γιάννης Δαλέντζας πέθανε το Νοέμβρη του 1974. Μένει όμως αθάνατος μέσα από το έργο του. Κι ας μην έχει διαδοθεί όπως θα έπρεπε κι όπως θα είχαν υποχρέωση να κάνουν οι πνευματικοί ταγοί αυτού του τόπου.