Γιάννης Σμαραγδής: «Είναι καρμική η σχέση μου με τον Νίκο Καζαντζάκη»

«Αυτό που με έχει πονέσει από τη σημερινή επικαιρότητα, είναι όταν οι Έλληνες βγάζουν τον κατώτερό τους εαυτό. Η συμπεριφορά αυτή γεμίζει χαρακιές την ψυχή μου».
«…Υπάρχει μία ολόκληρη σκηνή, με ό,τι βρίσκει ο Καζαντζάκης από τα συντρίμμια που άφησε η γερμανική βαρβαρότητα. Είναι πάλι επίκαιρος και γι’ αυτό».
«Έχω την αγιάτρευτη αγωνία της Ελλάδας, που θέλουν να την γκρεμίσουν. Μα αυτή είναι αιώνια το ξέρω καλά και θα βγει γιγαντωμένη από κάθε δοκιμασία».
«Κάθε ταινία που ενισχύει την εικόνα της Ελλάδος και προβάλλει το ελληνικό αίσθημα, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται η χρηματοδότησή της με ιδιαίτερο τρόπο».

Ο κινηματογραφικός «Ζορμπάς» έφερε την Κρήτη, πριν από μερικές δεκαετίες, στην πρώτη σειρά των τουριστικών προορισμών. Ο Γιάννης Σμαραγδής με τη νέα του υπερπαραγωγή «Νίκος Καζαντζάκης», φιλοδοξεί να κάνει άλματα πιο πέρα. Να μετουσιώσει σε σπίθες πολιτισμού το βαθύ στοχασμό του μεγάλου συγγραφέα, έτσι ώστε το φως από την Κρήτη, να φθάσει μέχρι τη μακρινή Κίνα, όπου ακριβώς οδηγούν τα βήματα της αναζήτησης, ενός γίγαντα της Λογοτεχνίας, σε εποχές που το ταξίδι ήταν και μια μεγάλη περιπέτεια.

 

Ο διεθνούς φήμης σκηνοθέτης μας Γιάννης Σμαραγδής, δέχτηκε πρόθυμα να μας μιλήσει για τη νέα του αυτή δημιουργία. Και διαπιστώνουμε με ικανοποίηση, ότι ακόμα και σε τηλεφωνική επικοινωνία, στέλνει θετική ενέργεια, καθώς μας αναπτύσσει την καινούργια του πρωτοβουλία να ξαναφέρει την Ελλάδα στον διεθνή κινηματογραφικό χάρτη.

Αλλά γιατί επέλεξε Καζαντζάκη;

 

– Καζαντζάκης πάλι… και Κρήτη… μας απαντά. Διότι ένα κομμάτι αυτού του τόπου είμαι κι εγώ. Δεν μπορεί κανείς μας να απομακρυνθεί από αυτόν που τον γέννησε. Εγώ, συμπληρωματικά, δεν θέλω και να απομακρυνθώ. Η ταινία «Νίκος Καζαντζάκης» στηρίζεται πάνω στην «πνευματική» αυτοβιογραφία του «Αναφορά στον Γκρέκο», όπου ευγενικά και με αγάπη μας παραχώρησε η διευθύντρια των εκδόσεων Καζαντζάκη Νίκη Σταύρου.

 

 

Έχει τελειώσει το σενάριο και τώρα έχουμε ξεκινήσει την προεργασία, με κύριο στόχο τη συγκέντρωση των χρημάτων από την Ελλάδα και κυρίως, από την Κρήτη μας, όπως έγινε και με τον El Greco, αφού τα πρώτα απολύτως αναγκαία χρήματα τα έδωσαν γενναιόδωροι Κρήτες επιχειρηματίες.

 

Στη συνέχεια θα διεκδικήσουμε χρήματα από το εξωτερικό, κυρίως από τις χώρες όπου θα γίνουν γυρίσματα, τη Γαλλία, την Αίγυπτο, τη Γερμανία, την Αυστρία και βεβαίως την Κίνα.

 

 

 

 

Είναι μεγάλη «μήτρα» η Κρήτη. Η Κρήτη έχει δώσει στην Ελλάδα και στην ανθρωπότητα γενικά πολιτισμό, κάτι που, συχνά, δεν το βάζουμε στην κουβέντα. Με τον Μινωικό πολιτισμό η Ελλάδα στην ουσία έχει τριπλό πολιτισμό. Και αυτός ο τριπλός πολιτισμός μας συνδέει μόνο με τους Κινέζους που είχαν τρεις δυναστείες, δηλαδή τρία στρώματα επίσης πολιτισμικά.

 

 

Μας συνδέουν τελικά αρκετά σημεία πολιτισμού με την Κίνα. Αυτό το έχει περιγράψει με καταπληκτικό τρόπο ο Νίκος Καζαντζάκης, με τη φράση «αν ξύσεις έναν Κινέζο από κάτω θα βρεις έναν Έλληνα κι αν ξύσεις έναν Έλληνα από κάτω θα βρεις έναν Κινέζο». Όταν είχε έρθει ο πρωθυπουργός της Κίνας εδώ, το ανέφερε χωρίς να ξέρει ότι είναι του Καζαντζάκη. Δηλαδή, είναι σαν ένα γνωμικό που υπάρχει στην Κίνα ότι ειπώθηκε από την Ελλάδα, χωρίς να το προσδιορίσει ότι είναι του Καζαντζάκη. Τόσο πολύ έχει μπει πια μέσα στο δικό τους «είναι».

 

 

 

Ο Καζαντζάκης είναι όπως η θάλασσα. Δεν μπορείς να περιγράψεις τη θάλασσα. Μέχρι τα 15 μου χρόνια είχα διαβάσει ολόκληρο τον Καζαντζάκη εδώ στο Ηράκλειο και μετά, έκλαιγα γιατί δεν υπήρχαν άλλα βιβλία να διαβάσω. Στην κηδεία του ήμουν 11 χρονών. Όλα ήρθαν πολύ φυσικά κάποια στιγμή, όταν δηλαδή άρχισε να ενεργοποιείται η διαδικασία του σεναρίου. Φαίνεται ότι κάτι συμβαίνει. Αυτή τη στιγμή δεν λειτουργώ ούτε ως σκηνοθέτης ούτε ως δημιουργός ούτε ως Κρήτας, αλλά ως διάμεσος. Μοιάζει να είναι καρμικό, μία εντολή, ένα χρέος που πρέπει να τελειώσω με όσες δυνάμεις έχω ακόμη. Ο Καζαντζάκης είναι μια προέκταση του Γκρέκο για να κλείσω τον κύκλο που άνοιξα με τις μεγάλες προγονικές μορφές…

 

 

 

 

Όχι δεν είναι «αγκάθι». Νομίζω ότι ορισμένοι άνθρωποι, εκείνης της περιόδου από την Εκκλησία διάβασαν λάθος τον Καζαντζάκη και ο καιρός έδειξε ότι η Εκκλησία δεν έχει τίποτα με τον Καζαντζάκη. Πολύ περισσότερο οι ορθόδοξοι και πολύ περισσότερο η Κρήτη. Υπάρχει μάλιστα πρόσφατα κι ένα εξαιρετικό κείμενο του Μητροπολίτη Αστερουσίων, του κυρίου Νανάκη, ο οποίος απολύτως αποκαθιστά τη σχέση της Εκκλησίας με τον Νίκο Καζαντζάκη και θέλω να σας θυμίσω ότι ο τότε Πατριάρχης όταν ρωτήθηκε για τον Καζαντζάκη, μετά από όλα αυτά που έγιναν και μετά τον θάνατό του, είπε «Αυτό που μπορώ να σας πω ως Πατριάρχης είναι ότι όλα τα βιβλία του Καζαντζάκη είναι στην προσωπική μου βιβλιοθήκη.»

 

 

Αυτό που με έχει πονέσει από τη σημερινή επικαιρότητα, είναι όταν οι Έλληνες βγάζουν τον κατώτερό τους εαυτό. Η συμπεριφορά αυτή γεμίζει χαρακιές την ψυχή μου.

 

 

Κάνω ό,τι έκανε ο Καζαντζάκης που ήταν και το πιο υψηλό δέντρο, οπότε οι επιθέσεις ήταν και δυσχερέστερες… χυδαιότερες. Τι κατάλαβα εγώ, από τη ζωή αυτή και το κατάλαβα ακόμα περισσότερο δουλεύοντας τον Καζαντζάκη; Όταν σου χαρίζονται δώρα, σου χαρίζονται και προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσεις.

 

 

 

 

Το μόνο πράγμα που με φοβίζει είναι μήπως δεν βρεθούν τα χρήματα για να γίνει η ταινία.

 

 

Κατά την ταπεινή μου άποψη, κάθε ταινία που ενισχύει την εικόνα της Ελλάδος και προβάλλει το ελληνικό αίσθημα, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται η χρηματοδότησή της με ιδιαίτερο τρόπο. Κυρίως οι ταινίες εποχής που είναι ακριβές παραγωγές. Ο κινηματογράφος είναι η μεγάλη λαϊκή τέχνη των καιρών μας με τεράστια επιρροή στο κοινό. Αυτό, άλλωστε, κάνουν όλες οι χώρες. Πολύ δε περισσότερο η Ελλάδα αυτήν τη στιγμή, που δοκιμάζεται, θα πρέπει όχι μόνο να χρηματοδοτεί ξεχωριστά φιλμ που βάζουν σε κίνηση τις ελληνικές αξίες του πολιτισμού, αλλά να προτρέπει τους σκηνοθέτες να καταφεύγουν στη μεγάλη δεξαμενή των ελληνικών θεμάτων που θα ενισχύονται είτε από το υπουργείο Πολιτισμού είτε από το Εξωτερικών.

 

 

Ακριβώς. Δεν είναι τυχαίο ότι η ταινία El Creco – η οποία στον ιστοτόπο του IMDB, κατατάσσεται 5η στις καλύτερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών. Το έτος 2014 ήταν διεθνώς αφιερωμένο στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο.

 

-Μεγάλη η προσφορά της ταινίας στην προβολή της χώρας μας.

 

Ναι. Το πιο σημαντικό που ίσως προσέφερε η ταινία είναι ότι ενώ μέχρι να προβληθεί, όλος ο κόσμος πίστευε ότι ήταν ισπανός ζωγράφος (εκτός βεβαίως από εμάς τους Έλληνες). Μετά την προβολή της ταινίας όλοι πλέον ξέρουν ότι ήταν Έλληνας. Ακόμα και οι Ισπανοί αναγκάστηκαν να το πουν δημόσια. Και έτσι οι εκδηλώσεις για τα 400 χρόνια από το θάνατό του ξεκίνησαν από το Τολέδο με τίτλο: Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΤΟΥ ΤΟΛΕΔΟ… Αυτό και αν είναι επιτυχία…!

 

 

 

– Βεβαίως γιατί κινδύνεψε η παραγωγή, παραλίγο να μην τελειώσουμε, αλλά είχα καλούς συμπαραστάτες, ξέρετε, και ήταν οι Κρήτες. Στον Γκρέκο, οι Κρήτες ήταν οι άνθρωποι που στήριξαν την ταινία κι έγινε. Επιχειρηματίες. Και μετά, είχα και την στήριξη του κόσμου όταν κάναμε τα γυρίσματα στο Ηράκλειο. Και μάλιστα, μ’ αυτή τη δύναμη, μ’ αυτούς τους ανθρώπους, ξεκινώ την καινούρια ταινία. Δε θέλω να είναι μόνο το Ηράκλειο της Κρήτης. Έχουμε κάνει μία κίνηση. Να συμμετάσχουν και οι τέσσερις μεγάλοι δήμοι του νησιού. Έχουν συμφωνήσει και το λέω με ευγνωμοσύνη και χαρά και οι δήμαρχοι, φυσικά και ο δήμαρχος ο δικός σας, ο κύριος Μαρινάκης. Έχουμε καλές σχέσεις και τον εκτιμώ. Θα κάνω γυρίσματα και στις τέσσερις μεγάλες πόλεις.

 

 

 

– Μακάρι να γίνει έτσι, αλλά εγώ θα πρέπει στο μεταξύ να πατώ στα χνάρια του εφικτού, στο δρόμο που έχω αποφασίσει να πορευτώ, που είναι όμοιος με το δρόμο που υπηρέτησαν και άλλοι, όλοι οι άνθρωποι οι οποίοι αισθάνθηκαν την ύπαρξή τους σ’ αυτόν τον τόπο ως χρέος. Και χρέος είναι να ανέβεις την ανηφόρα η οποία δεν είναι στρωμένη με ροδοπέταλα, πρέπει να αντέξεις να φτάσεις, να δώσεις αυτό που αισθάνεσαι ότι πρέπει να δώσεις στις ανθρώπινες ψυχές.

 

 

– Έχουμε κάνει συζητήσεις με τον Σταύρο Αρναουτάκη που πρέπει να σας πω ότι μας συνδέει το εξής: Το πρώτο βραβείο που μου δόθηκε από Δήμο στη χώρα μας ήταν με τον Καβάφη και μου το έδωσε ο Αρναουτάκης ως δήμαρχος Αχαρνών. Οπότε λοιπόν υπάρχει μία σχέση βαθύτατη. Σήμερα λίγο ή πολύ, υπάρχει αυτή η αποδοχή κάθε λίγο και λιγάκι με τιμούν με διάφορους τρόπους. Αυτό όμως το ξεκίνησε ο Σταύρος. Άρα είδε πράγματα πριν να συμβούν, αυτό θέλω να πω.

 

 

 

Κάνετε πολύ καλά που με ρωτάτε. Υπάρχει στην ταινία μία ενότητα, υπάρχει μία ολόκληρη σκηνή, με ό,τι βρίσκει αυτός από τα συντρίμμια που άφησε η γερμανική βαρβαρότητα. Είναι πάλι επίκαιρος και γι’ αυτό ο Καζαντζάκης.

 

 

 

Έχω ήδη επιλέξει τους ηθοποιούς που θα υποδυθούν τον Νίκο Καζαντζάκη στις δύο ηλικίες, 17 έως 30, και μετά τον ώριμο συγγραφέα. Όπως επίσης έχει επιλεγεί η γυναίκα του Ελένη. Έχω επιλέξει και ορισμένους άλλους ρόλους, όπως τη Μελίνα Μερκούρη, έναν καλόγερο στο Άγιο Όρος κ.λπ. που όμως δεν είναι ανακοινώσιμοι. Δεν έχουν επιλεγεί οι ρόλοι που θα υποδυθούν τον Ζυλ Ντασσέν, μια Εβραία ερωμένη του Καζαντζάκη, το Γερμανό γιατρό του, τον Αμερικανό μεταφραστή της Οδύσσειάς του, καθώς και οι Κινέζοι ηθοποιοί που έχουν έναν ειδικό και πολύ γοητευτικό χαρακτήρα στην ταινία.

Δεν μπορώ να σας πω περισσότερα γιατί σ’ αυτή την ταινία θα συμμετάσχουν, εκτός από την Ελλάδα η Γαλλία, η Αυστρία, η Γερμανία, η Κίνα και η Αμερική. Τα θέματα των ηθοποιών είναι γενικά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

 

 

 

Ο Νίκος Καζαντζάκης, ως στοχαστής και συγγραφέας, δεν έμεινε στα πολιτικά θέματα ως κυρίαρχο στοιχείο της ζωής, αλλά στα ουσιώδη ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Έβαλε δηλαδή σε κίνηση, μέσα από τα έργα του, την σχέση του ανθρωπίνου είδους με το θείο.

 

Αυτό με κάνει αισιόδοξο και συμφωνώ με τον Καζαντζάκη που λέει: «Έχω την αγιάτρευτη αγωνία της Ελλάδας, που θέλουν να την γκρεμίσουν. Μα αυτή είναι αιώνια το ξέρω καλά και θα βγει γιγαντωμένη από κάθε δοκιμασία».