Η αναγκαιότητα για ένα Μουσείο των Κρητικών αγώνων
Όλες οι προηγούμενες αναφορές συνηγορούν στην αναγκαιότητα να υπάρξει ένα μουσείο ορόσημο για το σύνολο των αγώνων των Κρητών κατά των Οθωμανών. Οι λόγοι που το υπαγορεύουν είναι τόσον η ικανοποίηση του πατριωτικού κοινού αισθήματος του Κρητικού λαού, όσον όμως και της δικαίωσης των αγωνιστών και των οικογενειών τους αλλά και των μαρτυρικών τόπων. Ακόμη μεγάλη θα είναι και η συμβολή του στην εδραίωση της ιστορικής συνείδησης των νεότερων. Με απλούστερα λόγια, υπάρχει η ανάγκη, οι νεότερες γενιές να συνειδητοποιήσουν το πώς άντεξε ο Κρητικός λαός τους πιο πρόσφατους εξαναγκασμούς και τις προσπάθειες των Οθωμανών για την αλλοίωση της εθνικής και περισσότερο της θρησκευτικής του συνείδησης.
Για μια δίκαιη χωροθέτηση ενός παγκρήτιου Μουσείου
Έχει όμως μεγάλη σημασία ο τρόπος που θα διεκδικηθεί ένα τέτοιο μεγάλο έργο, ιστορικό-πολιτιστικό αλλά και παιδείας συγχρόνως. Η πρότασή θα πρέπει να συγκεντρώνει τη βούληση του συνόλου ή έστω του μεγαλύτερου μέρους του λαού της Κρήτης. Άρα θα πρέπει η προτεινόμενη περιοχή ανέγερσης του μουσείου, να είναι τέτοια, που θα συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά που θα της προσδίδουν συγκριτικό πλεονέκτημα ώστε να έχει και την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συναίνεση και υποστήριξη. Τα χαρακτηριστικά αυτά της προτεινόμενης περιοχής στοιχειοθετούνται ως εξής:
Α’. Ως προς το ιστορικό φορτίο της περιοχής.
Β’. Ως προς τη γειτνίασή της με άλλες περιοχές επίσης σημαντικού ιστορικού βάρους, ώστε να μπορούν να δημιουργούνται συνδυαστικές δράσεις.
Γ’. Ως προς την γεωγραφική της θέση, σε κεντροβαρές μέρος του νησιού.
Η επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου ως η πλέον κατάλληλη περιοχή
Η επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου σίγουρα διαθέτει το συγκριτικό πλεονέκτημα συγκεντρώνοντας τα περισσότερα λειτουργικά χαρακτηριστικά από τις άλλες περιοχές της Κρήτης.
Α’. Το ιστορικό φορτίο – τα γεγονότα.
Ως ευρύτερη περιοχή, διαθέτει βαρύ ιστορικό φορτίο ως προς τη συμμετοχή της στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες.
– Η Μονή Πρέβελη πάντα λειτουργούσε ως καταφύγιο των επαναστατών. Σπουδαία δράση ανέπτυξε ο ηγούμενος της Μονής, ο Μελχισεδέκ Τσουδερός αρχές του 1800, ως και το θάνατό του το 1823.
– Η Μονή του Αγίου Πνεύματος στον Κισσό, στην οποία λειτούργησε και σχολείο αλλά και ιερατική σχολή. Τον Ιούνιο του 1821 οι μοναχοί σφαγιάσθηκαν και η Μονή πυρπολήθηκε από τον Ντελή Μουσταφά Πασά. Πολύ αργότερα επανοικοδομήθηκε και διαδραμάτισε ξανά ρόλο στις επαναστάσεις.
Τον Απρίλιο του 1822 διεξήχθη η μάχη στο «Ροθιανό κακό ρυάκι» κοντά στις Μέλαμπες, με 1.200 νεκρούς Οθωμανούς και 120 χριστιανούς.
– Στο Ροδάκινο, στη θέση «κουρκουλέ» ο ηγούμενος του Πρέβελη Μελχισεδέκ Τσουδερός, ύψωσε τη σημαία της επανάστασης τον Μάιο του 1821.
– Σε μάχη σην Κοξαρέ τον Αύγουστο του 1821, αποκεφαλίστηκε ο Ντελή Μουσταφά Πασάς.
– Στη Λαμπινή τον Ιανουάριο του 1829, πυρπολήθηκε η εκκλησία της Παναγίας και σφαγιάστηκαν δεκάδες χριστιανοί.
– Στο χωριό Νεφς Άγιος Βασίλειος, τον Αύγουστο του 1866 πυρπολήθηκε, το χωριό και η εκκλησία.
– Τον Αύγουστο του 1866, οργανώθηκε στο Αμπελάκι στρατόπεδο των επαναστατών.
– Τον Σεπτέμβριο του 1866, διεξήχθη η μάχη στο Βρύσινα με εκατοντάδες νεκρούς.
– Τον Ιούνιο του 1867 ο Ρεσίπ Πασάς, πυρπόλησε το χωριό Βάτος.
– Τον Ιούνιο του 1878, έγινε μεγάλη σφαγή χριστιανών στο φαράγγι της Κοξαρέ.
– Τον Ιούλιο του 1867, διεξήχθη η μάχη στη θέση «χαρουπίδι» στα Σελλιά, όπου σκοτώθηκε ο Ρεσίτ Πασάς.
– Τον Δεκέμβριο του 1868, διεξήχθη η μεγάλη μάχη στον Ακουμιανό ποταμό, στη τοποθεσία «τράχηλος» ανάμεσα σε Κεντροχώρι και Κισσό, με τους Μανιάτες εθελοντές του Δημήτρη Πετροπουλάκη. Σκοτώθηκαν τουλάχιστον 200 Μανιάτες.
– Τα Σελλιά ορίσθηκαν ως η έδρα της επαναστατικής Συνελεύσεως το 1868.
– Τον Σεπτέμβριο του 1896, διεξήχθη η μάχη στη θέση «κάμπος» στα Σελλιά.
Α’. Το ιστορικό φορτίο – οι πρωταγωνιστές
Στον Άγιο Βασίλειο αναδείχτηκαν πολλοί οπλαρχηγοί καθ’ όλη τη διάρκεια των αγώνων. Αρχής γενομένης από τους: Tον Μελχισεδέκ Ε. Τσουδερό, ηγούμενο της μονής Πρέβελη που αναδείχτηκε σε μεγάλο αγωνιστή και οπλαρχηγό. Τον αδελφό του Γεώργιο Ε. Τσουδερό επίσης αγωνιστή και οπλαρχηγό. Τον Μιχαήλ Ι. Τσουδερό Γενικό αρχηγό Αγίου Βασιλείου. Τον Κωνσταντίνο Τσελεπάκη αρχηγό του Ανατολικού τμήματος Αγίου Βασιλείου και τον Αναγνώστη Μαρινάκη που τον διαδέχτηκε, όταν ο Τσελεπάκης σκοτώθηκε στη μάχη. Τον Παύλο Σαββάκη αρχηγό του Δυτικού τμήματος Αγίου Βασιλείου και τον Γεώργιο Πλεύρη, που τον διαδέχτηκε όταν ο Σαββάκης σκοτώθηκε στη μάχη. Τον Νικόλαο Φωτάκη πληρεξούσιο της επαρχίας το 1878. Τον Στυλιανό Περυσσάκη πληρεξούσιο της επαρχίας και μέλος της προσωρινής κυβέρνησης. Τον Στυλιανό Δημητρακάκη επίσης πληρεξούσιο και μέλος της προσωρινής κυβέρνησης. Τον Αναγνώστη Τσουδερό αγωνιστή και οπλαρχηγό. Τον Ιωάννη Αναγν. Τσουδερό Γενικό Αρχηγό Ρεθύμνου και Σύμβουλο επί των εσωτερικών της Κρητικής Πολιτείας.
Β’. Η γειτνίαση
Η επαρχία Αγίου Βασιλείου γειτνιάζει με:
– Την επαρχία Σφακίων στα δυτικά, όπου διεξήχθηκαν πολλές μάχες και πραγματοποιήθηκαν συναθροίσεις και Γενικές Συνελεύσεις των επαναστατών. Επίσης τα Σφακιά ήταν και ο τόπος από όπου ξεκινούσαν οι εξεγέρσεις.
– Την περιοχή της Αμπαδιάς στα βόρειο – ανατολικά, όπου κατοικούσαν οι ονομαστοί για την αγριότητά του Αμπαδιώτες Τούρκοι. Το χωριό Βαθιακό ήταν το ορμητήριό τους, όπου υπήρχε τζαμί και ο πύργος του Χουσεΐν Αβνή Πασά. Επίσης και τα μικρότερα γειτονικά χωριά Ρίζικας και Σάτα ήταν με σχεδόν αμιγή μουσουλμανικό πληθυσμό.
– Την περιοχή της Μεσαράς στα ανατολικά, όπου στο χωριό Κουσσές κατοικούσε η μεγάλη οικογένεια των Κουρμούληδων, οι οποίοι ήταν κρυπτοχριστιανοί και φανερώθηκαν με την επανάσταση του 1821. Ο αρχηγός της οικογένειας, Μιχαήλ Χουσεΐν Κουρμούλης γνωστός ως τότε ως Χουσεΐν Αγάς, αναδείχτηκε σε οπλαρχηγό και ήρωα των αγώνων.
Γ’. Η κεντροβαρής θέση
Η επαρχία Αγίου Βασιλείου καταλαμβάνει στα νότια του νησιού τη πλέον κεντρική θέση, βρισκόμενη ακριβώς στο μέσον ανάμεσα στη δυτική και την ανατολική Κρήτη, με πολύ ικανοποιητική πρόσβαση και από τα δυτικά και από τα ανατολικά.
Η ολοκληρωμένη πρόταση
α) Ο φορέας και η διοίκηση
Προτείνεται λοιπόν, η ίδρυση φορέα με την επωνυμία «Μουσείο των Οθωμανικών χρόνων της Κρήτης» στα πρότυπα του Μουσείου της Ακρόπολης. Συστατικοί φορείς προτείνονται οι: το Υπουργείο Πολιτισμού, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, ο Δήμος Αγίου Βασιλείου, ο Δήμος Σφακίων, ο Δήμος Φαιστού, ο Δήμος Αμαρίου, ο Δήμος Κανδάνου-Σελίνου, ο Δήμος Σητείας και ο Δήμος Ρεθύμνης. Τη διοίκηση θα ασκεί ο πρόεδρος του φορέα, συνεπικουρούμενος από το Δ.Σ. Τον πρόεδρο και το Δ.Σ. τους ορίζει ο υπουργός Πολιτισμού. Υποχρεωτικά στο Δ.Σ. συμμετέχουν, ο δήμαρχος Αγίου Βασιλείου, ο δήμαρχος Σφακίων, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθηγητής Τουρκολόγος Πανεπιστημίου της Αλλοδαπής και ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ελευθέριος Βενιζέλος.
β) Η έδρα και τα παραρτήματα
Η έδρα του Μουσείου και οι κεντρικές εγκαταστάσεις προτείνεται να ανεγερθούν στην Μπαλέ Αγίου Βασιλείου, όπου και υπάρχει πληθώρα κατάλληλων εκτάσεων, επί του κεντρικού οδικού άξονα: Σφακιά – Σπήλι – Μοίρες Μεσαράς. Έτσι θα υπάρχει άνετη πρόσβαση και από το νομό Χανίων και από το Ρέθυμνο αλλά και από το νομό Ηρακλείου.
γ) Ως παραρτήματα προτείνονται:
Α. Ασκύφου, όπου προτείνεται να απαλλοτριωθεί και να ανακαινισθεί το κτίριο που χρησιμοποιήθηκε ως η έδρα της Γενικής Συνελεύσεως.
Β. Κουσές Μεσαράς, όπου θα απαλλοτριωθούν και θα ανακαινισθούν οι δύο πύργοι των Κουρμούληδων.
Γ. Βαθιακό Αμαρίου, όπου θα απαλλοτριωθούν και θα ανακαινισθούν ο πύργος του Χουσεΐν Αβνή Πασά και το τζαμί.
Δ. Μυρσίνη Σητείας, όπου θα απαλλοτριωθεί και θα ανακαινισθεί ο Τούρκικος πύργος.
Ε. Σπανιάκος Σελίνου, όπου θα απαλλοτριωθεί και θα ανακαινισθεί ο Τούρκικος πύργος.
Ένα έργο πολιτισμού αλλά και μια ισχυρή αναπτυξιακή πρόταση
Η δημιουργία του μουσείου, σίγουρα θα είναι ένα λαμπρό έργο πολιτισμού. Όμως συγχρόνως θα αποτελέσει και μια δυνατή αναπτυξιακή πρόταση για τις περιοχές της Νότιας Κρήτης από τα Σφακιά, το Σπήλι και ως τη περιοχή της Μεσαράς. Στις περιοχές αυτές υπάρχει αδιαμφισβήτητα η ανάγκη να δημιουργηθεί ένας ισχυρός πόλος προσέγγισης επισκεπτών. Συγχρόνως οι πιο μακρινές περιοχές του Σελίνου και της Σητείας, θα αποκτήσουν δύο σημαντικά σημεία πολιτισμικής αναφοράς που θα προβάλλονται και στο κεντρικό μουσείο. Εκτίμησή μας είναι ότι το μουσείο θα αποτελέσει ένα ισχυρό πόλο πολιτισμού για τη Νότια Κρήτη και θα συντελέσει στο να δημιουργηθεί ένα ισχυρό ρεύμα οικονομικής και κοινωνικής κινητικότητας.
Η μεθόδευση
Η όλη πρόταση, είναι φανερό πως, είναι ένα έργο που και λόγω σπουδαιότητας αλλά και λόγω κλίμακας μεγέθους ξεπερνά τα όρια ενός ή δύο Δήμων. Είναι ένα έργο που αφορά όλο το νησί μας και ως τέτοιας εμβέλειας έργο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Με πρωτοβουλία λοιπόν των άμεσα σχετιζόμενων Δήμων, δηλαδή, του Δήμου Αγίου Βασιλείου, του Δήμου Σφακίων και του Δήμου Φαιστού, θα πρέπει να τεθεί η πρόταση στο κοινωνικό χώρο του νησιού μας. Έτσι θα ξεκινήσει ένας κύκλος συζητήσεων ώστε το αίτημα προς την κυβέρνηση, η οποία και θα αποφασίσει για την υλοποίηση ενός τέτοιου μεγάλου έργου, να αποκτήσει ωριμότητα και δυναμική.
Για παράδειγμα αναφέρομε ότι θα μπορούσε να οργανωθεί ένα μεγάλο διεθνές συνέδριο με θέμα την Οθωμανοκρατία στον ευρύτερο Ευρωασιατικό χώρο με τη συμμετοχή χωρών (και των Πανεπιστημίων τους), που είχαν κατακτηθεί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σκοπός της συνάντησης θα είναι να παρουσιαστούν οι εμπειρίες των χωρών αυτών από παρόμοιες δράσεις ανάδειξης της δικής τους Οθωμανικής περιόδου. Τέτοιες χώρες θα μπορούσαν να είναι: Η Σερβία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Κροατία, η Βοσνία, το Μαυροβούνιο, η Αλβανία, η Ρουμανία, η Μολδαβία, η Αρμενία, η Γεωργία και η Κύπρος. Υπάρχουν όμως και σπουδαίοι μελετητές αυτής της περιόδου από πανεπιστήμια της Αμερικής (Πανεπιστήμιο Princeton) αλλά και της Τουρκίας, οι οποίοι θα πρέπει να προσκληθούν.
Για μια δράση συγκρητισμού
Ας μην ξεχνούμε πως η σκέψη για τη δημιουργία του «Μουσείου της Ακρόπολης» κυοφορούνταν ως σχέδιο ίσως και δεκαετία έως ότου μπει σε τροχιά εξαγγελίας και υλοποίησης. Ας αποτελέσει λοιπόν το έργο αυτό την ευκαιρία να αποδειχτεί για άλλη μια φορά το φαινόμενο του συγκρητισμού, δηλαδή της ενοποίησης των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων της Κρήτης, τώρα όμως για πολιτισμικό σκοπό! Όπως δηλαδή οι δυνάμεις αυτές ενώνονταν σε μια δύναμη για να επιτύχουν την υπεράσπιση του νησιού τους, τα χρόνια της Ελληνιστικής περιόδου. Όπου η Κρήτη ήταν χωρισμένη σε πολλές ανεξάρτητες πόλεις, ας ενωθούν λοιπόν και τώρα για να διεκδικήσουν ένα έργο που θα εξυμνεί τον ηρωισμό των αγωνιστών προπαππούδων τους. Ας αποτελέσει λοιπόν το άρθρο αυτό, τον προπομπό σε ένα εγχείρημα πρωτοποριακό για τον Ελλαδικό χώρο, αφού όμοιό του δεν υπάρχει. Και εκτιμούμε πως δεν μπορούν να υπάρξουν οι προϋποθέσεις συναίνεσης για τη δημιουργία ενός ανάλογου μουσείου αλλού, αφού θα το διεκδικούν από το Μοριά και τη Ρούμελη στα δυτικά ως και την Αλαμάνα στα ανατολικά!
