Όλοι οι άνθρωποι πεθαίνουν κάποια στιγμή. Κανείς δεν είναι αθάνατος. Από την ώρα που θα έρθουν στη ζωή το ξέρουν.
Στη διάρκεια της ζωής τους, όμως, οι άνθρωποι δρουν και σκέφτονται άλλοτε επηρεασμένοι από τον ψυχικό τους κόσμο και άλλες φορές από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Και οι πράξεις τους επηρεάζουν πάντα την προσωπική και συχνότατα, μολονότι δεν είναι όλοι ίδιοι μεταξύ τους, και τη δημόσια ζωή τους.
Το κοινωνικό περιβάλλον με γραπτούς και άγραφους νόμους και κανόνες προσπαθεί να περιφρουρήσει και να εξασφαλίσει τις αρχές για μια αρμονική συμβίωση των μελών του. Πολλοί από αυτούς τους κανόνες ή/και τους νόμους περιλαμβάνουν απαγορεύσεις συγκεκριμένων συμπεριφορών χωρίς να προτείνουν τι θα έπρεπε να κάνουν τα άτομα – μέλη μιας κοινωνίας. Σε τέτοιες περιπτώσεις, αναπόφευκτα, είναι σύνηθες φαινόμενο οι συγκρούσεις ανάμεσα στις απαγορεύσεις αυτές και στην ανθρώπινη φύση που αρνείται να γίνεται υποχείριο άλλων -παροδικά- πιο δυνατών πολιτικά ή οικονομικά.
Μέσα από τις κοινωνικές συγκρούσεις αλλάζουν οι κοινωνικές δομές και μαζί με τις τελευταίες μεταβάλλονται και οι κοινωνικοί κανόνες. Έτσι, όπως το κράτος διώκει κάθε παράνομο και τον θέτει στο περιθώριο, επιβάλλεται και ο ξεσηκωμός όταν δεν τηρούν οι κρατούντες τους νόμους και, παραβιάζοντάς τους, καταπατούν και τα δικαιώματα των χαμηλών κοινωνικών τάξεων, του λαού.
Τα μέλη μιας κοινωνίας διαφοροποιούνται ανάλογα με τη δυνατότητα συμμετοχής στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, ανάλογα με τη δυνατότητα ελέγχου της διακίνησης των υλικών αγαθών και ανάλογα με τη δυνατότητα συμμετοχής στα πολιτισμικά αγαθά και στην παιδεία. Η κοινωνική τους τάξη και ο βαθμός ένταξής τους στο κοινωνικό περιβάλλον, ο παθητικός ή ενεργητικός τους ρόλος σε όσα τους «παρέχει» το κράτος είναι που τους ωθούν στις διαφοροποιήσεις τους.
Ό,τι όμως στον αντίποδα θα πρέπει να τους ενώνει είναι ο τρόπος που οι ιδέες τους θα γίνουν πράξη, ο τρόπος που τα πολύτιμα για όλους αγαθά της υγείας και της παιδείας θα γίνουν κτήμα κάθε πολίτη, ο τρόπος που η κοινωνική ζωή θα βασίζεται στην ανθρωπιά και στο σεβασμό των δικαιωμάτων των ανθρώπων ως μελών του οργανωμένου κοινωνικού συνόλου και ως μεμονωμένων ατόμων.
Η ζωή έχει νόημα όταν αγωνίζεσαι και δε συμβιβάζεσαι. Και μάλιστα, όταν αγωνίζεσαι με όλες τις ψυχικές και σωματικές και πνευματικές δυνάμεις, ανεξάρτητα από το πόσοι σε ακολουθούν, όχι για το ατομικό συμφέρον αλλά για το κοινωνικό καλό ανιδιοτελώς. Τότε είναι που και όταν έρθει ο θάνατός σου είναι η απώλεια για όσους μένουν, μεγάλη και δυσαναπλήρωτη και όχι ένας συνηθισμένος βιολογικός θάνατος…
Σκέψεις, μόλις άκουσα για το σωματικό θάνατο του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες…
* Ο Γιώργος Η. Ορφανός είναι φιλόλογος, υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ.
