Για την πρώτη περίοδο διοργάνωσης του Καρναβαλιού έχουμε ασχοληθεί κατά κόρον με βάση τα ποιήματα του Γιώργη Καλομενόπουλου, τα κείμενα του Ανδρέα Νενεδάκη και τα πληρέστατα ρεπορτάζ του Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκη.
Η δεύτερη περίοδος φέρει την υπογραφή της Περιηγητικής Λέσχης και αναφερθήκαμε σε αυτή με πολλά στοιχεία από τις πρώτες διοργανώσεις.
Ήταν ευτύχημα που την πρωτοβουλία του Κώστα Μανουρά, προέδρου της Περιηγητικής Λέσχης και των συνεργατών του πλαισίωσαν ο πρόεδρος του τουριστικού συνδέσμου Δημήτρης Δαφέρμος αλλά και οι Γ. Τσουδερός. Γ. Κούνουπας, Γ. Μαραγκάκης, Εμμ. Αστρινός, Χαρ. Πραματευτάκης, Εμμ. Βογιατζάκης, Τάκης Αποστόλου, Βασ. Παπαβασιλείου, Ιωάννης Τζέλησις, Όλγα Δασκαλάκη και Ευρυδίκη Κούνουπα.
Μεγάλη η συμβολή και του γνωστού σημαντικού πολιτιστικού παράγοντα κ. Βαγγέλη Στεφανάκη, που απόφοιτος μόλις και έτοιμος για τις ανώτερες σπουδές του αφιέρωσε αμέτρητες ώρες για την κατασκευή των κεφαλών αλλά και σε άλλους τομείς που συντόνιζαν οι περίφημοι Τάκης Αποστόλου και Γιώργος Πετουσάκης.
Οι λόγιοι μάλιστα υμνούν το Καρναβάλι με το δικό τους τρόπο. Όπως ο Κώστας Απανωμεριτάκης με το παρακάτω ποίημα:
Καρναβάλι
Της Αποκριάς Θεότρελλο παιδί,
της Άνοιξης αγόρι, καρναβάλι,
μ’ ανθους καρνάδους γέμισε και πάλι
της Χειμωνιάς το ολόξερο κλαδί.
Την παρδαλή σου φέρε φορεσιά
Της χαμογής την ασκημιά να ντύσεις,
κι ύστερα πάρε να σεργιανίσεις
στης μέθης την ονειροφαντασιά.
Ο μόχθος κάποιων ανθρώπων
Αυτές οι διοργανώσεις όμως που άφησαν εποχή ποτίστηκαν από την αγωνία και το μόχθο κάποιων ανθρώπων που πρέπει πάντα να θυμόμαστε και να τους επαινούμε γιατί χάρις σ’ αυτούς η πόλη ξέφυγε από τη μιζέρια και την αφάνεια.
Εκτός από τους συμπολίτες που προαναφέραμε αξίζουν επίσης ευγνωμοσύνης αναφορά οι Θανάσης Μαρκαντώνης, Ηλιάκης, Σταύρος Κορωνάκης, Στέργιος και Βασίλης Ψυχαράκης, Φώτης Μαρκουλάκης, Στέλιος και Μανόλης Τζιράκης, Μανόλης Αγγελογιαννάκης, Κώστας Μπιρικάκης, Μανόλης Θεοδοσόπουλος, Νίκος Αγγελάκης, Γιάννης Φωτόπουλος, Στέλιος Σερλής, η Ελένη Τουρνοπετράκη που δεν σήκωνε κεφάλι από τη βελόνα, ολόκληρη η οικογένεια Τζέτζου που διατηρεί και υποδειγματικό αρχείο, η Ελένη Παπαδογιάννη με τις μαθήτριές της και τόσοι άλλοι.
Έμειναν στην ιστορία, επίσης ο Βασίλης Δασκαλάκης και ο Λευτέρης Κορωνάκης μοναδικοί στο ρόλο του βασιλιά Καρνάβαλου και οι καλλονές της εποχής Φωφώ Σημαντήρα και Βαγγελιώ Μπαξεβάνη που εντυπωσίασαν ως βασίλισσες του Καρναβαλιού.
Κάποια στιγμή όμως θα πρέπει να προβληθεί ιδιαίτερα και μια ακόμα μεγάλη μορφή ένας συμπολίτης που είχε ταυτίσει το όνομά του με την έννοια της κοινωνικής προσφοράς. Η αναφορά μας στον Κωστή Τζαγκαρούλη που ευτύχησα επίσης να γνωρίσω.
Ήταν ανεξάντλητος σε ιδέες και φαντασία. Γεννημένος καλλιτέχνης. Τα πανάξια χέρια του στάθηκαν πολύτιμα και για το Καρναβάλι αλλά και κάθε καλλιτεχνική, θεατρική προσπάθεια.
Ο Γιώργος Πετουσάκης
Από τους καλλιτέχνες επίσης του Καρναβαλιού ήταν ο αξέχαστος Γιώργος Πετουσάκη.
Ήταν ο άνθρωπος που «ό,τι έβλεπαν τα μάτια του μπορούσαν να κάνουν τα χέρια του», όπως λέει ο λαός μας. Οι συνθέσεις του με τα πιο απλά υλικά άφηναν τις καλύτερες εντυπώσεις και ο διάκοσμος που αναλάμβανε να επιμεληθεί ήταν πραγματικά ένα έργο τέχνης.
Αυτός δημιούργησε και τα πρώτα καλούπια για τις μεγάλες κεφαλές πάνω στις οποίες δούλευαν μετά οι εθελοντές για την προετοιμασία του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού.
Η τεχνογνωσία του σε συνδυασμό με την έμφυτη καλαισθησία και την παραγωγική φαντασία του δημιουργούσαν συνθέσεις άξιες να μείνουν σε κάποια μουσειακή συλλογή.
Εκείνος που θα ασχοληθεί με το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι, στο πέρασμα του χρόνου, δεν θα πρέπει να ξεχνά και τον δεξιοτέχνη Γιώργο Πετουσάκη.
Ο κ. Βαγγέλης Στεφανάκης επίσης έχει μιλήσει με πολλή αγάπη για τον Πετουσάκη. Μας έχει περιγράψει με ενθουσιασμό τα υπέροχα έργα που κοσμούν το σπίτι του καλλιτέχνη και το κάνουν τόσο ξεχωριστό. Ο άνθρωπος αυτός, μας είπε χαρακτηριστικά ο εκλεκτός συμπολίτης μας, φαίνεται πως γεννήθηκε με το πάθος να δημιουργεί ομορφιά γύρω του και να καλλιεργεί με τον τρόπο του την καλαισθησία όπου κρινόταν αναγκαίο.
Μια ζωή αφιερωμένη στον συνάνθρωπο
Πόσοι όμως γνωρίζουν και την άλλη την αγωνιστική πλευρά του Γιώργου Πετουσάκη;
Αξίζει να τον γνωρίσουμε καλύτερα.
Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1928. Ανήκε κι αυτός στην σπουδαία εκείνη γενιά που ανέδειξε ανθρώπους φιλοπρόοδους και δημιουργικούς όπως Μάρκος Πολιουδάκης, Ηλίας Δρετουλάκης, Μανός Αστρινός, Αριστείδης Λιαναντωνάκης και τόσοι άλλοι…
Η γενιά αυτή είχε ενισχυμένο το αίσθημα της φιλίας και του αλτρουισμού, όπως φαίνεται από τη στάση ζωής που ακολούθησαν.
Η κατοχή τους βρήκε στην πιο τρυφερή τους ηλικία. Δεν άργησαν όμως ούτε λεπτό να ενταχθούν στην Αντίσταση. Το χρέος να υπερασπιστεί κάποιος την πατρίδα του δεν είχε ηλικία, φύλο, κοινωνική τάξη.
Ο Γιώργος επέλεξε να πάρει μεγαλύτερο ρίσκο για να βοηθήσει πιο ενεργά τον αγώνα.
Απευθύνθηκε στο Νίκο Τζιφάκη, που δεν μπόρεσε να του αρνηθεί κι ας τον προβλημάτιζε το νεαρό της ηλικίας του Γιώργου και οι κίνδυνοι που απειλούσαν την ομάδα ολόκληρη από μια τυχόν επιπολαιότητα, από μια αθέλητη παιδική αστοχία.
Ο νεαρός είχε κάτι στο βλέμμα του που ενέπνεε εμπιστοσύνη. Ο Τζιφάκης του έδωσε την ευκαιρία και ο Γιώργος με το θάρρος και τη γενναιότητά του δικαίωσε την εμπιστοσύνη αυτή του αρχηγού του.
Αργότερα αναγνωρίστηκε η προσφορά του με την τιμητική διάκριση που επιβράβευε την αγωνιστική του δράση. Εκεί όμως που είναι αναρίθμητα τα ευχαριστήρια και οι έπαινοι που έλαβε από σημαντικούς φορείς είναι στον τομέα που αφορά στην κοινωνική του συμμετοχή σε κάθε μεγάλη διοργάνωση.
Ένας επιστήθιος φίλος
Ο Γιώργος Πετουσάκης, άνθρωπος κοινωνικός και δραστήριος, ιδιαίτερα αγαπητός στην τοπική κοινωνία μας είχε πολλούς φίλους. Έναν όμως είχε στην καρδιά του και τον τοποθετούσε πάντα ψηλά σε κάθε του αναφορά. Ήταν ο Γρηγόρης Παπαδουράκης.
Ο λόγος όμως δεν ήταν τόσο γνωστός στους πολλούς. Γιατί και ο Γρηγόρης Παπαδουράκης ανήκε στην κατηγορία των ανθρώπων που δεν έκαναν σημαία την προσφορά τους στην πατρίδα θεωρώντας πως απλά έκαναν το χρέος τους.
Ο Γιώργος με το Γρηγόρη συμπορεύτηκαν στην Αντίσταση. Αν και τόσο νέοι δεν υστερούσαν σε τόλμη και αποφασιστικότητα από τους μεγαλύτερους σε ηλικία συναγωνιστές τους.
Κάποτε οι Γερμανοί που είχαν αντιληφθεί τη δράση τους κατάφεραν να συλλάβουν τον Γρηγόρη.
Από το κολαστήριο που τον έκλεισαν η γειτόνισσα Βαγγελιώ Λαγουδάκη – Αλεβυζάκη, άκουγε τις φωνές του από τα φρικτά βασανιστήρια που τον υπέβαλαν οι Γερμανοί για να αποκαλύψει την ομάδα του.
Αμέσως έσπευσε να ειδοποιήσει τους γονείς του Γιώργου που τον πήραν την ίδια στιγμή και κατέφυγαν όλοι στον Άγιο Κωνσταντίνο, όπου και έμειναν μέχρι να περάσει η μπόρα.
Στο μεταξύ ο Γρηγόρης κράτησε το στόμα του κλειστό μέχρι το τέλος που κατάφερε ο Επίσκοπος Ξηρουχάκης με βαρύ αντίτιμο να τον σώσει από το εκτελεστικό απόσπασμα.
Ο Γιώργος ποτέ δεν ξέχασε την λεβέντικη στάση που έδειξε ο Γρηγόρης και η φιλία τους έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής τους.
Προϊστάμενος στην Πρόνοια
Τα χρόνια περνούσαν και αποχαιρετώντας την εφηβεία επιδίωξε την επαγγελματική του αποκατάσταση. Κατέληξε στο τμήμα Πρόνοιας, όπου και κατάφερε να προσφέρει σπουδαίο κοινωνικό έργο ως προϊστάμενος.
Είχε καθιερώσει σε όλες τις μεγάλες γιορτές, διάφορες εκδηλώσεις με απώτερο σκοπό να μοιράσει δώρα και να δώσει χαρά κυρίως στα παιδιά.
Οι καιροί ήταν δύσκολοι. Ο Γιώργος Πετουσάκης συναντούσε καθημερινά την ανθρώπινη δυστυχία χωρίς να μπορεί σαν κράτος να προσφέρει το παραμικρό.
Κι επειδή ως λειτουργός, σ’ ένα ανύπαρκτο κράτος προνοίας παρακολουθούσε αμήχανος κάθε περιστατικό, αφού δεν του διέθετε η υπηρεσία τη δυνατότητα να προσφέρει άμεση βοήθεια αναγκάστηκε να λειτουργήσει ως άνθρωπος με ιδέες και όραμα.
Κατάφερε να έρθει σε επαφή με οργανώσεις της ομογένειας και να αναπτύξει επαφές. Μέσα από αλληλογραφία προσπαθούσε να δώσει την εικόνα της απόλυτης ένδειας που ταλαιπωρούσε τους Ρεθεμνιώτες. Τι να προλάβει το Φιλόπτωχο και οι έρανοι των Γυναικείων Σωματείων;
Οι εκκλήσεις του ευαίσθητου Ρεθεμνιώτη έπιασαν τόπο. Ήταν και μια εποχή που οι απόδημοι ήταν περισσότερο ευαισθητοποιημένοι έχοντας περάσει οι περισσότεροι από αυτούς τα δεινά του πολέμου. Ας μην ξεχνάμε πόσο άργησε η αποκατάσταση των ορφανών του Κέντρους που στοιβαγμένα στη σχολή Ασωμάτων έτρωγαν όσπρια με τα ζωύφια να σχηματίζουν ένα δάκτυλο στρώμα από πάνω.
Κατάφερε λοιπόν να εξασφαλίσει στα παιδιά διάφορα επιδόματα από τους ομογενείς, δίνοντας βέβαια προτεραιότητα στις πιο δύσκολες περιπτώσεις.
Μεσολάβησε επίσης με μεγάλη αίσθηση ευθύνης για την διευκόλυνση υιοθεσιών χαρίζοντας ευτυχία σε πολλά άτεκνα ζευγάρια, εξασφαλίζοντας ένα λαμπρό μέλλον για δεκάδες Ρεθεμνιωτόπουλα και προσφέροντας ανακούφιση σε πολύτεκνες οικογένειες που δεν ήταν σε θέση να προσφέρουν υποφερτές συνθήκες διαβίωσης στα παιδιά τους.
Άνθρωπος δημιουργικός ο Γιώργος Πετουσάκης ήταν και μεγάλος πολέμιος της μιζέριας. Με τα πιο άχαρα υλικά μπορούσε να διακοσμήσει περίτεχνα ένα χώρο δημιουργώντας έργα τέχνης.
Πρώτος στην αναβίωση του καρναβαλιού
Έτσι όταν η Περιηγητική Λέσχη αποφάσισε να αναβιώσει το Καρναβάλι ο Πετουσάκης έδωσε πρώτος το παρόν με τον φίλο του και επίσης εξαιρετικά δεξιοτέχνη και ταλαντούχο Τάκη Αποστόλου.
Οι δυο τους με το χάρισμα και να διευθύνουν παραγωγικά τις ομάδες μοίρασαν τους εθελοντές ανάλογα με τις ικανότητες που διέβλεπαν κι έτσι έγιναν τα εντυπωσιακά άρματα και οι περίφημες κεφαλές.
Έργο καθόλου εύκολο σε μια εποχή χωρίς τις σημερινές διευκολύνσεις που παρέχει η τεχνολογία, με πρωτόλεια μέσα αλλά με τόση διάθεση να κάνουν το καλύτερο για τον τόπο τους.
Οι Ρεθεμνιώτες που μας μίλησαν για την διοργάνωση του Καρναβαλιού από την Περιηγητική Λέσχη μας επαναλάμβαναν πόσο επηρέαζε τους νεότερους το πάθος των Πετουσάκη Αποστόλου που δεν τους έβλεπες να κάθονται έστω μια στιγμή να πάρουν μια ανάσα. Τους θυμούνται διαρκώς «κρεμασμένους» να φτιάχνουν τις εντυπωσιακές γιρλάντες με απίστευτα πρόχειρα υλικά που τελικά ξεπερνούσαν και τα ακριβότερα σε καλαισθησία, ή να είναι σκυμμένοι στα συνεργεία και να δουλεύουν ακατάπαυστα για την ετοιμασία των αρμάτων.
Έτσι έγιναν οι εντυπωσιακές καρναβαλικές παρελάσεις που έφερναν χιλιάδες κόσμου στο Ρέθυμνο κι έβαλαν τις βάσεις για την καθιέρωση του Ρεθεμνιώτικου Καρναβαλιού.
Η συμμετοχή των δυο αυτών ταλαντούχων Ρεθεμνιωτών Πετουσάκη – Αποστόλου συνεχίστηκε. Όποτε ζητήθηκε η συνδρομή τους ήταν παρόντες. Ο Πετουσάκης ιδιαίτερα συμμετείχε στα περισσότερα σωματεία. Με τον Χριστόφορο Σταυρουλάκη, τον Κώστα Ξεξάκη και τον Χρίστο Μακρή ίδρυσαν την Ιστορική Λαογραφική Εταιρία.
Εκτός από την Περιηγητική Λέσχη, το Σύνδεσμο για τη Διάδοση Καλών Τεχνών, όπου ήταν πολύτιμο στέλεχος και πρωτεργάτης στα εικαστικά της Ερασιτεχνικής Σκηνής, εκτός από τις υπηρεσίες που πρόσφερε όποτε του ζητήθηκε στο Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου, ήταν μέλος και του Ατρόμητου, με σπουδαία συμβολή στην επιτυχία των Αρκαδίων.
Στον εορτασμό μάλιστα της εκατονταετηρίδας ήταν από τα βασικά μέλη της οργανωτικής επιτροπής.
Κι ήρθε η χούντα
Κι ήρθε η χούντα. Ο Πετουσάκης αρχίζει να βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ανδρείκελων της εξουσίας, επειδή πολλές φορές τηρούσε τον νόμο της ανθρωπιάς. Κι ερμήνευε εγκυκλίους με το αλφαβητάρι της συνείδησης.
Όταν ήρθε η εγκύκλιος που υποχρέωνε κάθε κατάστημα να διαθέτει και χώρους υγιεινής, ελάχιστοι μαγαζάτορες μπορούσαν να ανταποκριθούν. Ιδιαίτερα στην παλιά πόλη που η φτωχολογιά στέναζε ήταν εντελώς απαγορευτική η εφαρμογή της εγκυκλίου. Αυτό όμως είχε άμεσο αντίκτυπο στην αξιολόγηση του Πετουσάκη, που ήταν υπόλογος στην υπηρεσία του, αφού δεν πίεζε για την εφαρμογή του μέτρου.
Σε μια σύσκεψη που έγινε υπό το Νομάρχη και όλες τις τοπικές αρχές δεν δίστασε όταν του επέρριψαν ευθύνες για την πλημμελή εφαρμογή της διάταξης να υψώσει τον τόνο της φωνής του και να προειδοποιήσει ότι η αδιαφορία του κράτους στις ανάγκες των πολιτών και η βίαιη επιβολή του μέτρου, εκθέτει το καθεστώς και οι συνέπειες θα φανούν στην πορεία.
Μπορεί ο νομάρχης να έκανε πως δεν άκουσε, γιατί εκτιμούσε βαθύτατα τον Πετουσάκη και ήξερε το έργο που επιτελεί και στην υπηρεσία του. Όλοι τον είχαν πρότυπο άλλωστε, αφού στην υπηρεσία του που είχε μόνον όνομα έδινε και τη χάρη με την ανθρωπιά και την ευαισθησία του.
Αλλά ο Αστυνομικός Διευθυντής δεν μπορούσε να δεχθεί τόσο ρωμαλέα αντιμετώπιση σε εποχή που τα κεφάλια έπρεπε να είναι σκυμμένα. Λίγο μετά ήρθε δυσμενής μετάθεση του Πετουσάκη για το Κιλκίς με υπογραφή του Στυλιανού Παττακού.
Κεραυνός εν αιθρία στη ζωή ενός ανθρώπου που ανάπνεε για τον τόπο του και την προκοπή του.
Εκείνος χωρίς να παρακαλέσει, με αξιοπρέπεια πήρε την άξια σύντροφό του Ολυμπία το γένος Βασάλου και τον μοναχογιό του και καμάρι του τον Κώστα κι ακολούθησε τη μοίρα του. Από το Κιλκίς μετά από ενάμιση χρόνο περίπου ήρθε νέα μετάθεση για Λάρισα, όπου έμεινε περίπου πέντε χρόνια.
Όταν γύρισε ήταν ήδη ράκος από την ταλαιπωρία του αυτή αλλά πάντα αξιοπρεπής και απροσκύνητος.
Πέθανε το 1982 από τα προβλήματα της υγεία του που είχε αρκετά κλονιστεί, αλλά γεμάτος από τον ήλιο της αγάπης των συμπολιτών του, πλήρης από τη στοργή του παιδιού του και με ήσυχη τη συνείδηση πως στον κόσμο αυτό που βρέθηκε δεν σπατάλησε ούτε λεπτό προς όφελος δικό του. Τίμησε τον άνθρωπο και τον δημιουργό. Σκόρπισε ομορφιά με το ταλέντο και τα άξια χέρια του. Κι έτσι τον τιμούμε και θα τον τιμούμε πάντα με ευγνωμοσύνη.
